Türkiye’deki Afgan kadınlar anlatıyor: Annemin hayatı bombalar altında geçmiş, 20 yıl öncesine dönmek istemiyoruz!

Beykoz, Yenimahalle’de yıkık dökük bir ev... Diğer Afgan erkekleri eşleriyle konuşmama izin vermemişti ama Hanifa K., fotoğrafını çekmememiz koşuluyla işte, karşımda... Karı-koca çok misafirperverler. Hemen çay yaptılar; aç mıyım tok muyum sordular. 36 yaşındaki Hanifa eşiyle birlikte bir göz odada yaşıyor. Evde keskin bir rutubet kokusu var. Salonda bir divan, bir halı ve bir televizyondan başka hiçbir şey yok. Hanifa’nın tüm gençliği Taliban yönetimi altında geçmiş, Afganistan’dan İstanbul’a 5 yıl önce gelmiş. Durumları çok kötü ama yine de Afganistan’da değil, burada oldukları için mutlular.

Samsiyya Alizada’ysa 18 yaşında. İstanbul Çapa Tıp Fakültesi’nde okumak için İstanbul’da... Taliban hakkında bildikleri, annesinden dinlediklerinden ibaret...

Onunla Taksim’de buluştuk. Modern, kendinden emin, özgüvenli bir genç kız... Kendisine söyleyemiyormuş ama annesinin kaçıp buraya gelmesini istiyor. Onun da aklı, Hanifa K. gibi, Afganistan’daki kadınlarda...

Geçen hafta Taliban’ın ülkenin yönetimini fiilen devralmasının akabinde Afganistan’ı terk edenlerin sayısı hızla artıyor. Kaçak yolla Türkiye’ye giren ve Amerikan kargo uçağının kanadına tırmanan insanların görüntüsü hâlâ tartışma konusu...

Taliban’dan kaçan Afganların çoğu erkek. Afgan kadınların şu anki durumu ve bundan sonraki can güvenlikleriyse tüm dünyanın en önemli gündem maddelerinden biri... Hanifa K. ve Samsiyya Alizada’yla son günlerde yaşananları konuştuk.

Eşim Türkiye’ye benden 1.5 yıl önce, kaçak yollarla geldi. İran üzerinden geldiler, yolculukları 1 ay sürmüş. Zamanında erkek kardeşim de öyle gelmişti. Afganistan’da babamın yanındaydım, eşim verem olduğu için beni çağırdı, yoksa hâlâ orada olurdum. Ben Türkiye’ye kaçak yolla girmedim, o ‘yol’un çok zor olduğunu biliyorum.

Afganistan’da 40 senedir savaş var. Ölmemek için buraya geliyoruz. Savaşta kocamın amcası, benim dayım ve amcam öldü. Çocukları var, kötü durumdalar. Ne yapalım, mecburuz. Burası iyi. Annem-babam yaşlı, nereye gitsinler?  Durumları kötü. 

Eşim ara sıra inşaatta çalışıyor, hasta olduğu için çok çalışamıyor. İkimizin de oturma izni var. Tekstil işinde ortacıyım, ayakta durmaktan bacaklarım şişti, iki ameliyat oldum. Oturduğumuz bu odanın kirası 400 lira, her yerde rutubet var. Yine de Afganistan’dan iyidir.

Yaşlılar evinde oturur, bizim gibi gençler de sokağa çıktığı anda işkence görürdü. Taliban’dan sonra Amerikan askerleri geldi, onlar biraz iyiydi. Ama yine de savaş vardı. Bir taraftan Taliban vuruyor, bir taraftan onlar vuruyor, iyi bir şey yok.

Ben ilk kez sokağa 30 yaşında Türkiye’ye gelmek için çıktım. O yüzden insanlarla konuşmaktan utanıyorum hâlâ. İstanbul’da bu yaşadığım yer bana iyi geliyor. Deniz görüyorum, park var, komşularım iyi.

 Afganistan’dan gelenler arasında erkekler çok. Çünkü yol çok uzun, aç ve susuz kalıyorlar, çok zor. Kadınlar, çocuklar o yola dayanamaz. Yolda ölenler var. Erkekler “Önden gider, onlara para gönderirim” diye düşünüyor ama aslında kimse kadınlara değer vermiyor.

Taliban oradaki kız çocuklarını okula göndermez. Ben 36 yaşındayım, bizim zamanımızda Taliban yüzünden ne ben ne başka bir kız okula gidemezdik. Ama okumak ne kadar önemliymiş, gördük. İmza atamıyor, hiçbir şey yapamıyorsun. Bu yaştan sonra da okuma-yazma zor geliyor. Çocukken kolay olurdu ama artık zor.

Şu an kadınlar, çocuklar ülkeden çıkamaz, çıkışı kapattılar. Ancak erkek kardeşimin bana gönderdiği gibi bir vize davet mektubu bulabilirlerse gelebiliyorlar. Yoksa orada ölecek, ne yapsın? Bomba patlayabilir, ölebilirler. Zaten çoğunun yanında erkekleri yok, açlıktan ölecekler. Kim bakacak onlara? Taliban öldürmese de yaşama şansları yok.

‘BİZİM İSTEDİĞİMİZ ŞU: KADINLARA KARIŞMASINLAR... EĞİTİM HAKKIMIZA, KIYAFETİMİZE; HİÇBİR ŞEYE...’
Samsiyya Alizada, 18

Afganistan, Ezniye’de doğdum ama orada hiç yaşamadım. Bir süre Herat’ta, sonra da Kabil’de yaşadık. Ailem şu an hâlâ orada. İki erkek kardeşim var. Annem-babam eğitimli, ikisi de üniversite mezunu. Abim Hindistan’da elektrik mühendisliği öğrencisi, küçük kardeşim de Herat’ta lise okuyor.

Afganistan’ın ulusal düzeydeki üniversiteye giriş sınavı Konkor’da 2020 birincisi oldum. Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı’nın (YTB) Türkiye Bursları programına başvuru yaparak İstanbul Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’ni tercih ettim, kabul gördüm. Hedefim, Afgan bir kızın başarısını herkese duyurmaktı. Kalp cerrahı olmak istiyorum. Amacım, ülkeme dönmek, orada hizmet etmek.

Taliban dönemini hiç görmedim. Oradayken çok sıkıntı yaşamıyordum, okula rahatça gidip gelebiliyordum. İslam dinine mensubuz ama siyah çarşaf giyinmeye mecbur değildik. Çoğu ailede kız çocukları belki liseye kadar okur, sonrasında aileleri üniversiteye gitmelerine izin vermez. Ben ailemden yana şanslı olduğum için bugün buradayım.

20 yıl içinde biz çok ilerledik. Bizim kızlar arasında devlette veya markette çalışan vardı. Ama annemden duyduğum kadarıyla
20 sene önce çalışamazlardı. Annemin çocukluğu iç savaşla geçmiş. Sınıftayken bir anda bombaların patladığını görürlermiş, eğitimi hep savaşla geçmiş. Yine de edebiyat öğretmenliği okumuş.

Taliban’ın Kabil’e geldiğini sosyal medyadan duydum, hemen annemleri aradım. Onlar Afganistan’da. İlk 3 gün üzüntüden başımı kaldıramadım. İlk düşündüğüm kızlardı, ‘onlara şimdi ne olacak’ diye endişe duydum.

Aileme internet üzerinden ulaşabiliyorum, şimdilik bir sıkıntı yaşamıyorum. Haberlerde ve sosyal medyada kadınların kaçırıldığı, esir alındığı, öldürüldüğü konuşuluyor. Hemen annemi ya da kız arkadaşlarımı arıyorum, “Öyle bir şey yok” diyorlar. Uzakta olmak zor. Neye inanacağımı şaşırmış durumdayım. Kadınların geçmişe dönük hatıraları var, korkuyorlar. Hem de çok korkuyorlar... Taliban şu an bir şey yapmıyormuş ama birkaç gün sonra yapmayacağının garantisi yok.

Taliban sözde af çıkarmış ama kadınlar 20 yıl önce çok kötü günler yaşadığı için hiçbir şeye inanmıyorlar. Taliban’ın böyle davranmaya devam edeceğine de inanmıyorlar. “Şu an muharrem ayı, o yüzden olay çıkarmıyorlar” diye konuşuyorlar.

Afganistan’da genelde önce erkekler göç eder. Bir maaş, bir ekmek parası bulduktan sonra kadınları yanlarına alırlar. Medyada erkeklerin tamamı kaçıyor gibi görünüyor ama her aileden biri gidiyor aslında. Bir kardeş ya da baba; kadınların yanında bir erkek kalıyor.

Bizim istediğimiz şu: Kadınlara karışmasınlar. Eğitim hakkımıza, kıyafetimize, hiçbir şeye... 20 sene öncesine dönmeyelim. Şu anda bir şeye karışmıyorlar ama müdahale ettiklerinde kadınlar isyan eder. Geçen ay bir grup kadın ellerinde silahlarla, Taliban’ın gelme ihtimalini protesto etmişti.

Samsiyya Alizada’nın Afganistan’da yaşayan annesi (ismini yazmamızı istemiyor): “Eski yıllara göre kadınlar çok dışarda değil, bugün aşure günü olmasına rağmen Taliban’dan korkup çıkmıyorlar. Dışarı çıkanlara da ilginç gelmiş ‘Taliban neden bir şey yapmıyor’ diye. Şu an siyah çarşaf değil, normal her gün ne giyiyorsak onu giyip çıkıyoruz ama gidişat muharremden sonra belli olur. Bazı zamanlar olumlu, bazen olumsuz düşünüyorum. Şu an bir şey söylemek doğru değil, önümüzü görmemiz gerekir. Taliban bir şey yapmayacağını söylüyor ama halk tedirgin. Kamuoyu kötü bir şey olması durumda halkın sokağa döküleceği görüşünde.”