Şimdi sıra iklimin bizi değiştirmesinde

ABD’nin New York kentinde düzenlenen 76’ncı Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu’nda konuşan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Paris İklim Anlaşması’nın Meclis onayına sunulacağını açıkladı. Ve çok geçmeden Meclis gündemine sunuldu. Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Politikaları Uygulama ve Araştırma Merkezi’nde görevli Prof. Dr. Murat Türkeş ve Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi İklim Çalışmaları Koordinatörü Dr. Ümit Şahin’e anlaşmayı ve Türkiye açısından bundan sonra ne olacağını sorduk.

HUKUKİ BAĞLAYICILIĞI OLMASA DA POLİTİK BAĞLAYICILIĞI VAR

Paris İklim Anlaşması nedir, kaç ülke imzaladı?

(Dr. Ümit Şahin)

Birleşmiş Milletler ‘Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli’ (IPCC) 2007’deki değerlendirme raporunun ardından yapılan bir dizi toplantı sonrası 2015’te Paris’te uluslararası bir iklim konferansı toplandı. Toplantı sonrası üzerinde uzlaşmaya varılan metinler, aralarında Türkiye’nin de olduğu 175 ülke tarafından imzalandı. İlerleyen yıllarda anlaşmaya imza atan ülke sayısı 197’ye çıktı. Anlaşma uluslararası iklim politikaların temelini oluşturuyor ve yeni aşamayı temsil ediyor. 1992’de yapılan çerçeve sözleşmenin üzerine inşa edilmiş bir şey. Sanayi Devrimi’nden günümüze küresel sıcaklık artışını 1.5 derecede tutmayı hedefliyor. Anlaşma net hedefler koyması anlamında çok önemli. 2050’lerden itibaren ‘sıfır karbon’ hedefine ulaşılmasının temeli de bu anlaşma. Küresel ısınmanın 1.5 derecede nasıl tutulabileceğinin kurallarını da IPCC belirliyor. Yani net bir yol haritası. Anlaşma bütün ülkelere de sorumluluk yüklüyor. Her ülke hedeflerini 5 yılda bir geliştirmek zorunda. Dünyanın en geniş katılımlı anlaşması bu. Hukuki bağlayıcılığı yokmuş gibi görünse de politik açıdan bağlayıcılığı var. Dışında kalamıyorsunuz. Türkiye 6 yıl dayandı.

ÇİN BİRİNCİ SIRADA

Dünyayı en çok kirleten ülkeler hangileri?

(Prof. Dr. Murat Türkeş)

Çin, ABD ve Avrupa Birliği en fazla sera gazı üretenler. Sera gazları emisyonunun yüzde 80’ine yakınından G20 ülkeleri sorumlu. Çin, dünyayı en çok kirleten ülkeyken onu sırasıyla ABD, Hindistan, Rusya, Japonya, Almanya, İran, Güney Kore, Suudi Arabistan ve Endonezya takip ediyor. Paris Anlaşması’na taraf ülkeler bugüne kadar koyduğu hedeflere yüzde 100 ulaşsa dahi 2030 yılına
geldiğinde bırakın emisyonların düşmesini yüzde 13 oranında artacak. Kaldı ki gönüllü niyet beyanları da yerine gelmiyor. Özetle bu gidişle hep birlikte dünyayı kirletmeye devam edeceğiz gibi görünüyor.

YEŞİL EKONOMİYE GEÇİLMELİ

Anlaşma neyi hedefliyor?

(Prof. Dr. Murat Türkeş)

İklim krizi ve küresel ısınmaya yol açan sera gazlarının azaltılması sonucunda küresel sıcaklıklardaki artışın sanayi devrimi öncesine göre 1.5 dereceyle sınırlanmasını, en olmadı 2 derecenin altında tutulmasını hedefliyor. Öte yandan Paris Anlaşması bu hedefe ulaşılabilmesi için imzalayan ülkelerin karbon emisyonlarını 2050 yılına kadar ‘sıfır’a indirmelerini öngörüyor. Bunun için fosil yakıt kullanımına son verilmesi istenirken, tarımdan sanayiye her alanda iklimle uyumlu üretim modellerinin geliştirilmesini ve yeşil ekonomiye geçilmesini hedefliyor.

100 MİLYAR DOLARLIK İKLİM FİNANSMANI OLUŞTURULACAK

Paris Anlaşması bugüne kadar neyi değiştirdi?

(Dr. Ümit Şahin)

Anlaşma bugüne kadar sadece taahhütleri değiştirdi. Paris öncesinde ülkeler katkı beyanını sunmuştu. BM bu sunulan katkı beyanlarının dünyanın sıcaklığının artışını 1.5 derecede tutmak için yetersiz olduğunu açıkladı. Paris evrensel bir kabule ulaşınca ve dünya ekonomisini dönüştüreceği anlaşılınca ülkeler hedeflerini arttırdı. Halen 1.5’a uygun hedefler konmuş değil ama Paris Anlaşması öncesi 3 derecenin üzerinde olacağı hesaplanan sıcaklık artışı 2.5’a kadar inmiş durumda. Bir de anlaşma ekonomiyi dönüştürmeye başladı. Kömürün enerjideki sonunun geleceği belli oldu. Artık hiçbir ciddi ülke gelecekte kömüre dayalı bir enerji anlayışını sürdürmüyor. Birçok ülke kömürden çıkış tarihi verdi, birçoğu da kömür yatırımını finanse etmeyeceğini açıkladı. Çok yavaş ve çok kötü giden 100 milyar dolarlık iklim finansmanı oluşturma meselesinde de olumlu gelişmeler oldu. Önümüzdeki yıl bu paranın toplanacağı öngörülüyor. Finans sektörü de biraz yavaş da olsa değişiyor.

HEDEFLER TUTMASA DA EN AZINDAN YENİLENİYOR

Gidişat geriye çevrilebilecek mi?

(Prof. Dr. Murat Türkeş)

Paris Anlaşması bir yol haritası. Her ne kadar hedeflerin tutturulamayacağı net olsa da sürekli hedeflerin yenilenmesi umut verici. Bu anlamda önümüzdeki kasımda İskoçya’da yapılacak 26’ncı Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı (COP26) çok önemli.
Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin açıkladığı yeni hedefler var. Bunlar girerse anlaşmanın etkisini arttıracak, Türkiye de iklim mücadelesini hızla gözden geçirmek zorunda kalacak.

SORUN, ‘GELİŞMİŞ DEĞİL, GELİŞMEKTE OLAN ÜLKEYİZ’ TALEBİ YÜZÜNDEN...

Türkiye anlaşmayı neden daha önce Meclis’ten geçirmedi?

(Dr. Ümit Şahin)

Çevre Bakanlığı taraf olmak istiyordu ancak Enerji Bakanlığı ikna edilemiyordu. Başlangıçta Hazine Bakanlığı da itiraz ediyordu ama onlar çabuk ikna oldu. Türkiye’nin  iki şartı vardı: Biri, Türkiye’nin emisyon azaltımı ve yenilenebilir enerji için gerekli kredileri de alabilmesi. Diğeri Türkiye’nin BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin ‘gelişmiş ülkeler’ kategorisinden çıkarılarak ‘gelişmekte olan ülkeler’e alınması. Böylece dönüşüm fonlarından daha fazla yararlanabilecekti. 2018’de bu talep gündeme alınmamıştı.

SANAYİDEN KONUTA HER ALANDA DEĞİŞİMLER GELİYOR

Anlaşmanın Meclis’ten geçeceği açıklaması ne  anlama geliyor?

(Prof. Dr. Murat Türkeş)

Anlaşmayı 2015’te imzaladık ama taraf değildik. Onay belgesi Meclis’te onaylanıp resmileşince BM sekretaryasına sunacağız. Kural gereği de 90 gün sonra da taraf olmuş sayılacağız. Türkiye anlaşmaya Ek1 ülkesi olarak taraf oluyor. Gelişmekte olan bir ülkeden daha farklı davranması ve ciddi hedefler belirlemesi bekleniyor. Bu da her alanda değişim demek. Sanayi, ulaştırma, konut gibi birçok alanda enerji tasarrufları sağlayan ekonomik dönüşümlerin yanı sıra yaşamın tüm alanında değişimlerin niyet beyanı anlamına geliyor. Özetle; hayatımıza çekidüzen vereceğiz.

KÖMÜRÜN YERİNE RÜZGÂR VE GÜNEŞ ENERJİSİNİ KOYMALIYIZ

Meclisten geçtikten sonra Türkiye ne yapacak?

(Dr. Ümit Şahin)

İlk yapılması gereken net ‘sıfır karbon’ hedefinin resmen ilgili kurumlara bildirilmesi. Yetkililer tarafından bu tarih 2053 olarak telaffuz edildi ama bu öne çekilmeli. İkinci olarak 2030’a kadar azaltım hedefi koymamız gerekiyor. Şimdiye kadar hedef artışı azaltmaktı. Üçüncü olarak kömür bitecek. Mevcutları kapatma takviminin açıklanması gerekiyor. Örneğin, Almanlar “2038” dedi. Bizim de 10 yılda nasıl kapatacağımıza dair takvim açıklamamız lazım. Dördüncü olarak kömürün yerine güneş ve rüzgâr enerjisini koymanız gerekiyor. Ulusal katkı beyanında güneş ve rüzgâr hedeflerini de güçlendirilmesi lazım.  Şu anda çok düşük. Bunlar ilk yapılması gerekenler. Bunları tarımdan sanayiye kadar birçok alanda  yapılacaklar izleyecek. Karbon vergisi de yapılacaklar listesinde.

KISA KISA...

KOPARMANIN CEZASI BİR SERVET

Sonbahar çiçeksiz olur diye düşünüyorsanız fena halde yanılıyorsunuz. Her mevsimin kendine özgü çiçekleri var. Örneğin, bugünlerde sahillerde boy gösteren, güzelliği ve kokusuyla cezbeden kum zambakları gibi. Peşinen söylemekte fayda var. Sakın ola ki bu cazibeye ve kokuya yenik düşüp onları koparmaya yeltenmeyin! Nesli tehlike altında olan bu çiçeği koparmanın cezası
173 bin lira.

40 MARKADAN ÖRNEK DAVRANIŞ

Kafessiz Türkiye’nin 2021 Yumurta Takip Raporu’na göre otel, perakende, restoran, gıda üretimi ve yemek servisi sektörlerinde hizmet veren 40 marka kafessiz sisteme geçiş için taahhüt verdi. Söz konusu firmalar, kullandıkları yumurtaların tamamını kafessiz sistemden tedarik edecek. Raporun internet sitesinde firmaların isimleri üzerine tıklanarak halka açık şekilde paylaştıkları taahhütler takip edilebilecek.

HEM KOMİK HEM VAHŞİ OLABİLİR MİSİN?

2021 Komik Vahşi Yaşam Fotoğraf Ödülleri’nin finalistleri belli oldu. Bu yıl altıncısı düzenlenen yarışmaya 7 binin üzerinde başvuru yapıldı. Geriye 42 finalistin kaldığı etkinlik, vahşi yaşamın korunması konusuna mizah yoluyla dikkat çekmeyi amaçlıyor. Yarışmada elde edilen gelirin yüzde 10’u, ‘Save Wild Orangutans’ adlı sivil toplum kuruluşuna bağışlanacak. Yukarıda finale kalan fotoğraflardan dört tanesini görüyorsunuz...

�