‘Şimdi bir şey derdim ama... Neyse!’

Harika olduğunu düşündüğümüz bir fikri eşimize ya da sevgilimize sunduğumuzda “Eğer yapmak istediğin buysa...” gibi bir cümle duyuyorsak nasıl da canımız sıkılıyor. Kendimizi değersiz hissedip doğal olarak geriliyoruz, bunu da belli ediyoruz. Hele bir de ardından “Tamam, her neyse, kapatalım bu konuyu” gibi bir tepki geliyorsa son damla oluyor ve tartışma çıkıyor. İşte bu iletişim modeline psikolojide pasif-agresif davranış deniyor. Psikiyatr ve psikoterapist Uzm. Dr. Emel Buyraz bu tutumu şöyle tanımlıyor: “Kişi yatıştırmakta zorlandığı içsel bir gerilim nedeniyle o anki hislerini açık bir şekilde ifade edemez. Bunu farklı tavır ve davranışlarla ortaya koymaya çalışır. Bu savunma şeklinin otoriteyi temsil eden kuralcı ebeveyn ilişkileriyle ilgili olduğu düşünülür. Sessiz kalmak ama mimikleriyle bir sorun olduğunu hissettirmek, kendinden beklenen bir işi yapmamak, alay etmek, espri yapıyormuş gibi davranıp konuyla ilgili direkt cümleler kurmamak pasif-
agresif davranışlara örnektir.”

‘İMA EDİP İNCİTİYORUZ’

Klinik psikolog Seren Akıncı ise iletişimin açık ve kapalı olmak üzere ikiye ayrıldığından bahsediyor ve şunları anlatıyor: “Açık iletişimde duygularımızı ve düşüncelerimizi açıkça karşı tarafa aktarabiliyoruz. Ama kapalı iletişimde -bizim aynı zamanda kültürel dilimizde olan- ima yöntemini kullanıyoruz. Kızdığımız şeyi ifade etmiyoruz, yokmuş gibi yapıyoruz. Tabii bu yoğun duygular birikince bunu nasıl ifade edeceğimizi bilemiyoruz. Sonra ima ederek, şaka adı altında psikolojik olarak inciterek yapıyoruz. Küsmek en bilinen pasif-agresif davranıştır. Nedenini de söylemeyiz. ‘Sen bilirsin, bir düşün bakalım’ gibi laflar edip karşı tarafı iyice zor duruma sokarız.”     

İlişkilerimizde bamtelimize dokunan cümleler var gerçekten. Akıncı bunlara güzel örnekler veriyor: “O lafları duyduğunuzda zıplarsınız, siniriniz bozulur. Örneğin ‘Eğer öyle diyorsan’, ‘Sadece şaka yapmıştım’, ‘Şimdi bir şey derdim ama, neyse’. Bunlar direkt fitili ateşliyor. ‘Bugün gergin görünüyorsun, hayırdır’ diye sorulduğunda ‘Yok bir şey’ demek yerine ‘Evet, tatsız bir gün geçirdim’ diyebiliriz. ‘Neden sinirli konuşuyorsun’ diye sorulduğunda ‘Sinirli falan değilim ben’ diye tepki vermek yerine, canımızın neden sıkıldığını anlatmaya çalışabiliriz. Eğer bunu sözlerle ifade etmek zor geliyorsa sorunlarımızı yazarak da anlatmaya çalışabiliriz. Kendimizi nasıl daha rahat hissedeceksek öyle... Çünkü bu tarz pasif-agresif tavırlar karşı tarafın hislerini ve potansiyelini küçümsemek demek. Aslında mesele anlaşılmak veya anlaşılmamak da değil. Sorun kişinin bunu rahatça ifade edebilecek açıklığının ya da anlaşılabileceğine dair güveninin olmaması. Bu tamamen onun kendiyle ilgili olabilir. Yaşadığı aile ortamı nedeniyle kendini açıkça ifade etme becerisi gelişmemiştir belki. Seçimlerinden dolayı hiç ciddiye alınmadığı, değer görmediği için yorulmuş ve artık uğraşmak istemiyor olabilir.”

Seren Akıncı: “Niyetimiz ilişkiyi toparlamaksa temel hedefimiz şunlar olmalı: Açıkça sor, dinle ve dediğini yap.”

Akıncı bu tarz pasif-agresif davranış modelinin sağlıklı ilişki kurmayı olumsuz etkilediğini söylüyor. “İlişkilerde duygularını rahatça anlatan bir taraf var. Karşı taraftan cevap gelmeyince bu onu öfkelendiriyor. Kapalı iletişim kurmaya alışmış biri de bu kadar açıklık gördüğü zaman şoka giriyor. Kendisinden bir şey beklendiğinin farkında ama bunu nasıl sağlayacağını veya ne söylemesi gerektiğini bilmiyor” yorumunu yapıyor.

Bu durumu nasıl çözeceğimizi sorduğumda “İletişimde temel hedefimiz şu üç adım olmalı: Açıkça sor, dinle ve dediğini yap” diyor Akıncı. Yani niyetimiz o ilişkiyi toparlamaksa ‘İlişkimizin neyi var’ diye sorabilmeliyiz. İkinci adımda karşımızdakini ‘Ama sen de bunu yaptın’ diye suçlamadan dinlemeliyiz. Son olarak bizden istediklerini yapmaya çalışmalıyız.

BAMTELİMİZE DOKUNAN O SÖZLER

İlişkilerde en çok karşılaştıkları pasif-agresif cümleleri çevremizdekilere sorduk.

- Kusura bakma ama...

- Ne kastettiğini hiç anlamadım.

- Sen öyle diyorsan...

- Yoo, sana öyle geliyor.

- Sinirlenme bu kadar ya...

- Seninle kavga etmeyeceğim.

- Sana da bir şey söylenmiyor.

- Sen de çok hassassın.

- Sakin!

- Takma kafana.

- Boş ver!

- Hallederiz.