Parkinson: Titremeyi ve hareket yavaşlamasını dikkate alın
Güncelleme Tarihi:
Parkinson vücudun hareketlerini düzenleyen sistem için gerekli olan dopamin hormonu üretiminin azalması sonucu ortaya çıkıyor. Genellikle 60 yaş civarı ama bazı durumlarda 20 yaş altında bile görülüyor. Öldürücü olmayan fakat zaman içinde hayat kalitesini düşüren parkinson’un belirtileri arasında titreme, hareketlerde yavaşlama, yürüme güçlüğü, yüzde donuklaşma ve kısık sesle konuşma var. Geride bıraktığımız 11 Nisan Dünya Parkinson Günü vesilesiyle konuştuğumuz uzmanlar hastalığı anlattı.
Parkinson hastalığı 1817’de İngiliz doktor James parkinson tarafından tanımlandığı için bu ismi almış. Genellikle 60’lı yaşlarda ortaya çıkıyor. Uzmanlar ilerleyen bir hastalık olduğunun altını çizerken bazı hastalarda hızlı ilerlediğini söylüyor. Temelinde beynimizde hareketlerimizi düzenleyen sistem için ihtiyacımız olan dopamin üretiminin azalması sonucunda ‘titreme’ gibi yakınmalarla ortaya çıkan nörolojik bir hastalık bu. Beyin ve sinir cerrahisi uzmanı Prof. Dr. Pulat Akın Sabancı “Hastalığın ilk döneminde bilinç etkilenmez. Sadece hastanın motor şikâyetleri yani hareketle ilgili sorunları görülür. 10 yılı geçen sürede hastalığa sahip kişilerde bilinç etkilenmese de bilişsel fonksiyonlar bozulabilir. Unutkanlık başlayabilir” diyor. Nörolog Doç. Dr. Mustafa Emir Tavşanlı ise “İlerleyen dönemlerde demans tablosu görülebilir” diye ekliyor.
PARKINSON NEDİR?
◊ Parkinson hastalığı (PH), beynin derinliklerinde, vücudun hareketlerini düzenleyen sistem için gerekli olan dopamin hormonu üretiminin azalması sonucu ortaya çıkar. Hasta birkaç yıl içinde kendine bakamayacak hale gelir, hastalık bazı kişilerde yavaş ilerlemeye meyillidir. (Prof. Dr. Pulat Akın Sabancı)
◊ Ortalama 60 yaş civarında ortaya çıkar ama 20’li yaşlarda hatta daha genç kişilerde de ortaya çıkabilir. (Doç. Dr. Mustafa Emir Tavşanlı)
HANGİ BELİRTİLERİ GÖSTERİYOR?
◊ Hastalığın başlıca belirtileri titreme, hareketlerde yavaşlama, yürüme güçlüğü, yüzde donuklaşma, kaslarda katılık hali ve kısık sesle konuşmadır. Belirtiler zaman içinde ilerleme gösterir. (Doç. Dr. Mustafa Emir Tavşanlı)
◊ Hastalık yıllar içinde idrar kaçırma, yutma güçlüğü, ses kısıklığı, unutkanlık, sık sık düşme, ağrı, yorgunluk, uykusuzluk gibi şikâyetlerin de eklenmesiyle daha da ağırlaşır. (Prof. Dr. Pulat Akın Sabancı)
ÜÇ EVRESİ VAR
◊ Parkinson’un üç ana evresi vardır. Birinci evre ilk 5 yılı kapsar. Hasta aldığı ilaçlarla oldukça iyi şekilde şikâyetlerinden kurtulur. İkinci evrede hastaların ilaç almalarına karşın şikâyetleri ilerler. Eski dozda ve sıklıkta ilaç almak bu şikâyetleri geçirmemeye başlar. Bu dönemde hastalara beyin pili tedavisi önerilir. Son evredeyse hastalarda bilişsel bozukluklar, unutkanlık, idrar kaçırma, yutkunma güçlüğü başlar, hastanın hayat kalitesi düşer. (Prof. Dr. Pulat Akın Sabancı)
◊ Parkinson hastalığında hafif düzeyde olan titreme ve hareket yavaşlıkları bazen yaşlanmaya veya yorgunluğa bağlanıp hekime müracaat etme süreci gecikebilir. Dolayısıyla bu tür hareket bozukluğu yaşayan kişilerin en kısa zamanda bir nöroloji uzmanına başvurmaları önerilir. (Doç. Dr. Mustafa Emir Tavşanlı)
NEDEN OLUR?
◊ Parkinson’un temel sebebi beyindeki özel bir hücre grubundaki yıkımdır. Bu hücre grubu dopamin adı verilen bir maddenin üretiminden sorumludur ve kas hareketlerinin kontrolünü sağlayan bir mekanizmayı kontrol eder. Eğer bu hücre grubunun inme, tümör, enfeksiyon, bazı ilaçların kullanımı gibi sebeplerle fonksiyonu bozulur ve yukarıda sayılan belirtiler ortaya çıkarsa ‘parkinsonizm’ tablosundan bahsedilir. Parkinson ise bu hücre grubunun, başka etkenler olmadan yıkıma uğramasıdır. (Doç. Dr. Mustafa Emir Tavşanlı)
TEDAVİ YÖNTEMLERİ NELER?
◊ İlk tedavi yöntemi ilaçtır. Dünyada kabul görmüş altı farklı ilaç grubu parkinson tedavisinde yaygın şekilde kullanılıyor. İlerleyen bir hastalık olan parkinson’da ilaçlar etki etmemeye başlayınca devreye cerrahi tedavi yani beyin pili tedavisi girer. (Prof. Dr. Pulat Akın Sabancı)
BUNLARA DİKKAT…
◊ Parkinson tanısı alan hastaların özellikle yeni başlayacakları ilaçlar konusunda dikkatli olmaları gerek. Çünkü bazı ilaçlar parkinsonizm tablosunu ağırlaştırabilir. (Doç. Dr. Mustafa Emir Tavşanlı)
◊ Parkinson hastalığına sahip kişiler giderek toplumdan uzaklaşır. Daha yavaş hareket eden ve düşmeye başlayan hasta günlük hayata daha az katılır. Evden çıkmak, topluma karışmak istemez. 15 senenin sonunda da hastalar günlük aktivitelerini yardım almadan yapamamaya başlar. (Prof. Dr. Pulat Akın Sabancı)
◊ Parkinson hastalarının hekim tarafından önerilen ilaç düzenlerine mutlak riayet etmeleri, belirtilerin kontrol edilebilmesi için çok önemli. Bu yüzden ilaç uyumu konusunda hasta yakınlarının da hastaları desteklemeleri, onlara yardımcı olmaları gerekli. Özellikle yürüme güçlüğü çeken hastalara yine yakınları destek olur, ev dışı aktivitelere yönlendirebilirlerse hastaların motivasyonları artar. (Doç. Dr. Mustafa Emir Tavşanlı)
◊ Parkinson ölümcül bir hastalık değildir. Ancak ilerleyen 15-20 yıl içinde hastanın günlük faaliyetlerini kısıtlayabilir ve bazı hastaları yatağa bağımlı hale getirebilir. Hastalığın sadece yüzde 5’i genetiktir. (Prof. Dr. Pulat Akın Sabancı)