Omikron bölüm sonu canavarı olabilir mi? Alanında uzman 22 biliminsanı soruyu yanıtladı

COVID-19 salgınıyla ilgili olarak artık herkes umut vaat eden bir haber bekliyor. Son varyant Omikron nihayet beklenen tartışmanın kapısını araladı: Omikron tıpkı video oyunlarındaki gibi heyecan doruğa ulaştığında ortaya çıkan bölüm sonu canavarı olabilir mi? Yoksa sonun başlangıcı demek için henüz erken mi?

ESKİSİNDEN İYİ OLACAĞIZ

Liverpool Üniversitesi Enfeksiyon ve Küresel Sağlık Kurulu Başkanı Prof. Julian Hiscox “Neredeyse geldik, artık sonun başlangıcındayız, en azından İngiltere’de” dedi ve ekledi: “Bu yıl hayatın neredeyse pandemi öncesine döneceğini düşünüyorum.”

Bir başka umut verici açıklama da Danimarka’dan geldi. Bulaşıcı hastalıklar uzmanı Tyra Grove Krause “Omikron varyantı salgının sonunu getirecek. Önümüzdeki aylarda daha çok kişiye virüs bulaşacak ve virüs kitlesel olarak yayılmaya devam edecek. Ve bu varyant bittiğinde eskisinden daha iyi olacağız” diye konuştu.

Fransa Sağlık Bakanı Olivier Véran da temkinli ama iyimser bir değerlendirmede bulundu: “Omikron son varyant olabilir, belki de virüsün son dalgası içindeyiz. Bir ihtimal bu dalga bize bir çeşit bağışıklık kazandıracak.”

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın Twitter hesabından yaptığı günlük vaka tablosu yorumları da oldukça umut dolu: “Virüsle mücadelede zorlu dönemi geride bıraktık. Uygulamakta olduğumuz kişisel tedbirler dışında hayat normale yakın. Artan vaka sayıları konusunda Sağlık Bakanınız olarak yüksek sesle söylüyorum: Endişe etmeyiniz. Hastalık eski günlerindeki gücünde değil. Grip olan vatandaşlarımızın sayısını günlük olarak ilan etsek benzer manzaralarla karşılaşırız. Müsterih olunuz.”

TEHLİKELİ VARYANT İHTİMALİ

Ancak biliminsanlarının hepsi bu kadar iyimser değil. Hızlı yayılan Omikron yüzünden daha tehlikeli yeni bir varyantla karşılaşma ihtimalimizin olduğunu söylüyorlar. Ortak fikirleriyse virüsün ortadan kaybolmayacağı yönünde.

Bugün olmasa da yarın pandemi endemiye dönüşecek. Özetle, umarız COVID-19 bir gün diğer grip virüsleri gibi dolaşımda kalacak ama hayat hepimiz için bugünlerden daha iyi olacak.

‘VİRÜSÜ KABUL EDECEĞİZ, PANDEMİ ENDEMİ OLACAK’

Prof. Dr. Coşkun Usta
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı Başkanı

Dünya Sağlık Örgütü’nün aşıyla uzun süredir yapamadığını Omikron kendi halinde kısa sürede yapıyor. Hızla enfekte ederek doğal bağışıklık kazandırıyor. Aktif bağışıklık sağlıyor. Çok fazla öldürücü değil. Virüs bir anlamda kendi sonunu kendisi getiriyor. Biraz daha bilimsel çalışmalara ihtiyacımız var. Omikron umarım pandeminin sonunu getirir.

Prof. Dr. Derya Unutmaz
Bağışıklık uzmanı

Evet, bu varyant pandeminin sonunu getirecektir çünkü çok kısa sürede çok insan enfekte olacak. Aşı olmayanlar ve daha önce COVID-19’a yakalanmayanlar da çok hızlı bir şekilde olacaklar. Bu da tüm dünyada bir bağışıklık oluşturacak. Benim tahminim birkaç ay içinde birçok ülkede pik noktasına ulaşacak ve ondan sonra hızlı bir şekilde azalmaya başlayacak.

Prof. Dr. İlhami Çelik
Bilim Kurulu Üyesi, enfeksiyon hastalıkları uzmanı

Bu konuda çok iyimser olduğumu söyleyebilirim. Omikron hızlı bulaşıyor ancak akciğere inme oranı çok az. Herkes farklı aşı teknikleriyle (mRNA-inaktif) aşılandığı için toplum simülasyonu yapmak zor. Aşılar farklı olduğu için virüsün toplumda seyri de farklı gözlemleniyor. Ümitliyim ama yeni bir varyant çıkma sorusu her zaman ortada. Rehavete kapılıp tedbirleri elden bırakmamak gerekiyor.

Prof. Dr. Mustafa Altındiş
Sakarya Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Başkanı

COVID-19’da pandemiden endemiye doğru yaklaşıyoruz. Endemik olma bu virüsün kodlarında yani atalarında var. Bizim yıllarca soğuk algınlığı dediğimiz hastalığın asıl nedeni endemik koronavirüslerdi. Ancak unutulmamalı ki bir hastalığın endemik olması onun her zaman hafif bir gribal enfeksiyona nedeni olacağı anlamına gelmiyor. Yine de endemiye yakınız ve çok yakında Omikron ya da benzeri varyantların tam dolaşımda olacağı, herkesin virüsü bir şekilde alacağını kabul ettiğimiz bir durumda olacağız.

Prof. Dr. Tevfik Özlü
Bilim Kurulu Üyesi, göğüs hastalıkları uzmanı

Salgının ilk dönemlerine bakarsanız, vaka sayıları çok daha fazla ama şu anda hastalık bu kadar yaygın olmasına rağmen hepimiz normal hayatımıza devam ediyoruz. Tedbirlerle birlikte tabii ki. Sıradan normal bir hastalığa döndü ancak bu sadece Omikron’un daha hafif hastalık yapıcı varyant olmasıyla ilgili değil. Bu durum aşılama ve daha önce hastalığı geçirenlerin kazandığı bağışıklıkla elde edilen bir sonuç.

Prof. Dr. Yaşar Küçükardalı
Yeditepe Üniversitesi Hastanesi, İç Hastalıkları Uzmanı

Virüsün yok olmayacağını ama zamanla şiddetinin azalacağını umuyorum. Hem enfekte olan bireylerin doğal bağışıklıklarının gelişmiş olması hem de aşılanan bireylerin sayısının artması bu olasılığı güçlendiriyor. Önümüzdeki 3-4 ay içerisinde pozitif vakalar ve can kayıpları azalacaktır. Artık belki mevsimsel grip gibi yılda bir defa aşısını olarak büyük oranda önlemini alabileceğimiz bir enfeksiyon haline gelecektir.

Doç. Dr. Kaan Yılancıoğlu
Üsküdar Üniversitesi Biyogüvenlik Anabilim Dalı Başkanı

Oluşan her yeni varyantın öncekilerden daha bulaşıcı ve görece daha az öldürücü olduğunu gördük. Bunu salgının başından beri azalan CFR yani vaka-ölüm oranlarına bakarak anlayabilirsiniz. Omikron’la birlikte mevsimsel gripte 0.2-0.5 olan CFR, Omikron için 0.3 seviyesine kadar geriledi. Şimdi Omikron’un alt tipleri de tanımlandı. Şu an alt varyantlardan BA.2’nin daha hızlı yayıldığı haberleri var ama bunların hepsi Omikron varyantı olduğundan düşük kuvvete sahip olmalarını beklerim. Salgının sonunun kuvvetle muhtemel geldiğini söyleyebilirim, en azından bundan sonrası yokuş aşağı bir yol…

Doç. Dr. Rıdvan Karaali
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Hastanesi, COVID Servisi Sorumlusu, enfeksiyon hastalıkları uzmanı�

Omikron varyantının bulaş hızının bu denli yüksek olmasına bağlı olarak çok kısa sürede toplumun büyük bir kısmı virüsle karşılaşmış olacak. Virüs bu hızla yayılmaya devam ederse ilkbaharla birlikte salgının sonu gelebilir. Bundan önceki varyantların ortaya çıkış süresini göz önüne aldığımızda bu olasılığın güçlü bir ihtimal olduğu ortaya çıkmaktadır.

Dr. Bengisu Ay
Medipol Üniversitesi enfeksiyon hastalıkları ve mikrobiyoloji uzmanı

SARS-CoV-2 dediğimiz virüs çoğalma döneminde hata payı olan bir virüstür. Çok çabuk mutasyona uğrar ve sürekli yeni bir suş (özelleşmiş alt tür) yaratır. Artık bu saatten sonra varyantlarının adının da bir önemi kalmadı. Virüs bundan sonra hayatımızda her zaman olacak. Herhangi bir varyant ya da Omikron salgını bitirmez ancak salgın artık pandemi olmaktan çıkmıştır diyebiliriz. Artık bu hastalık endemik olarak görebileceğimiz bir seviyeye geldi. Her yıl grip virüsleri nasıl endemik olarak dolaşımda bulunuyorsa COVID-19 da onlara kardeş olarak dolaşıma girecek.

‘ÖNLEM ALMAYA DEVAM, PANDEMİ BİTİYOR DEMEK İÇİN ERKEN’

Prof. Dr. Alpay Azad
Bilim Kurulu Üyesi, enfeksiyon hastalıkları ve klinik mikrobiyoloji uzmanı

Dileğim toplumsal bağışıklığın pandemiyi sınırlandırma olasılığının gerçekleşmesi. Ancak sınırlandırıl(a)mayan enfeksiyon yayılımında yeni ve daha tehlikeli varyantların ortaya çıkması gibi kötü olasılıkları da bilimsel sorumluluğumuzun bir gereği olarak hatırlatmak isterim. Aşılanma oranı yüksek Danimarka ya da daha önce geçirilmiş hastalık kaynaklı bağışıklık kazanan Güney Afrika yerine aşılı oranı yüzde 62’lerde bulunan ve önlemlerin derecesi bizimle benzerlik gösteren ABD verileri Türkiye için daha yol gösterici olabilir.

Prof. Dr. Aynur Eren Topkaya
Yeditepe Üniversitesi Hastanesi tıbbi mikrobiyoloji uzmanı

Toplumda bir yandan hastalığı geçirerek veya aşılanarak bağışıklık kazananlar artarken diğer yandan bağışıklığı sona erenler var. Pandeminin sona ermesi için hastalığı geçirerek veya aşılanarak bağışıklık kazanan kişilerin oranı en az yüzde 70 olmalı. Henüz bu oranda bir bağışıklık olmadı.

Prof. Dr. Ayşe Özcan
Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi COVID-19 Yoğun Bakım Sorumlusu

‘Hafif atlatılıyor’ demek için biraz erken. Bunu biraz daha tecrübe etmemiz gerekiyor. Genel olarak bakarsak çok ağır yoğun bakım hastalarımız olmadı ama yine de salgının sonu geldi demek için erken olduğunu vurguluyorum.

TÜM DÜNYADA AŞILAMA...

Prof. Dr. İftihar Köksal
Acıbadem Üniversitesi Hastanesi enfeksiyon hastalıkları ve klinik mikrobiyoloji uzmanı

Omikron son varyant değilse de endişe duyulan son varyant olabilir. Yeni mutasyonların meydana gelmesi kaçınılmaz. Üstelik yeni varyantlar aşı ya da geçirilmiş enfeksiyon sonrası oluşan antikorlardan kaçabilmektedir. Salgının sonlanıp sonlanmayacağının cevabını nisan-mayıs aylarında tahmin etmek daha doğru olacaktır.

Prof. Dr. Mithat Kıyak
Okan Üniversitesi Rektör Yardımcısı ve halk sağlığı uzmanı

Pandemi, Omikron varyantı nedeniyle her gün rekorlar kırarak devam ederken bitmez. Salgının durması için yeni varyantın bulaşıcılık özelliğinin düşük olması gerekiyor.

Prof. Dr. Muhammed Emin Akkoyunlu
Medipol Üniversitesi göğüs hastalıkları uzmanı

Omikron’un salgını bitirmekten çok uzak olduğunu düşünüyorum. Koronavirüs enfeksiyonlarında tahminimiz 5 yılın sonunda tamamen yok olacağı yönünde. Bundan sonrasında tahmin edilen omuz-baş-omuz formasyonu gibi bir yapının olması. İlk omzu geçen yıl vermişti, bu sene başı veriyor, önümüzdeki sene yeniden omuz vererek yavaş yavaş ortadan kalkacaktır.

Prof. Dr. Pınar Okyay Aydın
Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Başkanı

Özellikle aşılamanın küresel anlamdaki eşitsizliği ve bu durumun varyantların gelişmesi için doğal bir ortam oluşturduğu düşünülürse Omikron son varyant olmayacaktır. Bir sonraki varyantın daha hafif olma olasılığı yüksekse de garantisi yoktur. Büyük olasılıkla evet, endemik bir hastalığa dönecektir. Ama ‘endemik’ kelimesiyla ortaya çıkan bir rehavet var. Bazı bölgelerde sıtma endemiktir. Ama sıtma öldürmez mi? Hem de nasıl…

Prof. Dr. Serhan Sakarya
Medicana International İzmir Hastanesi enfeksiyon hastalıkları ve klinik mikrobiyoloji uzmanı

Çok daha öldürücü bir varyantın önümüzdeki zamanlarda çıkmayacağının garantisi yok. Ne yazık ki 2023’te de COVID-19’u konuşuyor olacağız. Çünkü dünyada hâlâ aşıya ulaşamayan ülkeler var ve bu varyantlar bu ülkelerden çıkıyor. Mesela Omikron, Afrika’dan çıktı çünkü aşı yok. Bunlar kayıt altında tutulamıyor. Aşılamanın sadece bir ülkede yapılması o işi kurtarmaya yetmiyor. Tüm dünyada aynı yaygınlıkla yapılması gerekiyor.

Doç. Dr. Adil Can Güngen
İstinye Üniversitesi Liv Hospital göğüs hastalıkları uzmanı

COVID-19 kızamık ya da suçiçeği gibi ömür boyu bağışıklık sağlamıyor. Omikron varyantıyla bulaştırıcılık daha da yükseldi. Bu varyantla hastalanan bireylerin bir ay arayla tekrar hastalandığına da şahit olduk. Kalıcı bağışıklığın sağlanması şu anda çok zor görünüyor. Maske-mesafe-hijyen kurallarına uymaya devam etmeli, aşılarımızı tamamlamalıyız.

Doç. Dr. Duran Tok
Liv Hospital enfeksiyon hastalıkları ve mikrobiyoloji uzmanı

Pandemilerin seyri bütün ülkelerin alacağı tedbir ve yaptıracağı aşılara göre değişecektir. Salgın böyle seyrederse bulaşıcılık yüksek olduğundan
COVID-19, Omikron’la birlikte hep yeni mutasyonlara gebe kalacaktır.

Dr. Sevgi Salman Ünver
Moleküler biyoloji ve genetik uzmanı

Hâlâ günde 10-11 bin ölümün olduğu bir salgından ve dominant varyantı Omikron’dan söz ediyoruz. Gribe göre 3-4 kat daha fazla ölüm var. Bu hızla yayılan bir varyantın daha hafif bir forma dönüşme olasılığıyla daha tehlikeli forma dönüşme olasılığı yaklaşık aynı. Görüldüğü üzere Omikron’la oluşan bağışıklık yanıtı çok düşük. Yani Omikron geçiren aşısız ya da eksik aşılı kişilerin kazandığı bağışıklık yetersiz. Omikron’un hızlı yayılımının toplumsal bağışıklığın oluşmasına katkısı mümkün görünmüyor.

Dr. Songül Özer
NPİSTANBUL Beyin Hastanesi Enfeksiyon hastalıkları uzmanı

Omikron’un salgının son varyantı olmayacağını düşünüyorum. Çünkü hâlâ aşı olmayı reddeden ya da hatırlatma dozunu yaptırmayan birçok insan var. Ayrıca aşılandıkları için genel tedbirlere uymayan birçok insanın olduğunu da biliyoruz. Aşılar yeni varyantlara karşı da koruyacak şekilde güncellenerek hayata geçirilir ve dünyada yaygın olarak dağıtılırsa ancak o zaman sıradan bir üst solunum yolu enfeksiyonu virüsüne dönüşebilir.

Semih Tareen
Virolog

Bugün Omikron’un yerini yarın başka bir varyant alacak çünkü bu virüs mutasyon geçirmeye devam ediyor ki bu da normal. Önemli olan hastanelik vakaları azaltabilmemiz. Bunun için elimizdeki en iyi silah aşılar.