Marmara Denizi de nadir canlıları da tehlikede

Geçen günlerde Haliç’in kıyısında bir camgöz köpekbalığı tatlı tatlı yüzerken görüntülendi. Marmara Denizi “Bu da mı yaşıyor burada” dedirtip bizi yine şaşırttı. Evet, o da yaşıyor. Ve daha fazlası...Ancak uzun süre kirliliğe maruz kalan denizlerdeki bitki ve mikroorganizmaların ürettiği kalın, yapışkan madde olan müsilaj nedeniyle yaşamaya devam edip etmeyecekleri meçhul. Hatta bazıları kıyameti çoktan yaşadı.

2008’den bu yana Marmara Denizi’nde biyolojik çeşitlilik araştırmaları yapan, İstanbul Üniversitesi Biyoloji Bölümü Hidrobiyoloji Anabilim Dalı öğretim üyesi Doç. Dr. Cem Dalyan “Marmara Denizi özel bir ekosistem ama 40 metreye kadar yaşayan her şey öldü” diye söze başlıyor ve devam ediyor: “Dalıştan çıkıp ağlamamak mümkün değil.” Müsilajdan önce bu sularda yaklaşık 250 balık türünün yaşadığını, bu türler hareketli olduğu için herhangi birinin neslinin tükenmesinin söz konusu olmadığını, ancak popülasyonlarının büyük zarar göreceğini belirten Dalyan, kıyametiyse hareket kabiliyeti sınırlı türlerin yaşadığını söylüyor.

Dalyan, Marmara’nın çift tabakalı bir su sistemi olduğunun altını çiziyor; 20-30 metreye kadar Ege’ye akan Karadeniz suyu, daha altındaysa ters yönde akan bir tabaka... “Dikey karışımlar olmadığı için 30 metrenin altında oksijen azalıyor” diyen Dalyan: “Sonra sadece ekolojik toleransı yüksek türler yaşayabilir. Başka denizlerde 70-100 metrelerde yaşayan canlılar Marmara’nın ışık geçirgenliği az olduğu için 30-40 metrelerde yaşıyor.” Peki, müsilaj nedeniyle zorda kalan nadir canlılar hangileri? Onları da Dalyan’a sordum...

MÜSİLAJ ONLARIN YAŞADIĞI DERİNLİĞE İNDİ
Domuz köpekbalıkları (Oxynotus centrina)

Domuz köpekbalıkları tüm dünyada yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Akdeniz’de 90-100 metrede yaşayan bu tür aradığı loş ortamı Marmara’da 40 metre civarında yakaladığı için bu derinlikte görülebiliyor. Başka bir deyişle, bir sualtı fotoğrafçısının ya da dalgıcın bu canlıyı görebileceği tek yer Marmara. Müsilaj bu derinliklere indiği için onlar da zor durumda.

‘YAŞAM ŞANSLARI ÇOK AZALDI’
Kedibalıkları ve vatozlar

Marmara’nın yaklaşık 40 metre derinliğindeki mor mercanlara yavrularını bırakan köpekbalığı ailesinden vatozlar ve kedibalıkları da müsilajdan etkileniyor. Aralarında en nadir olanıysa Raja radula adında bir vatoz... Cem Dalyan: “Mercanların yok olması nedeniyle üreyemediler. Nüfusları ciddi anlamda etkilenecek, yaşam şansı çok azaldı.”

YUVA YAPTILAR AMA...
Caretta caretta

Marmara Denizi onlara umut olmuştu. İklim değişikliği nedeniyle kuzeye doğru çıkmaya başlamışlar, geçen yıl Marmara kıyılarında yuva yapmışlardı. Şimdiye kadar altı-yedi yuva tespit edilmiş olsa da müsilaj onların da umutlarını daha başlamadan bitirmiş gibi...

‘SON DALIŞLARIMDA GÖREMEDİM’
Beyaz mercan dalı (Spinimuricea klavereni)

Akdeniz’de 60-70 metre, Marmara’da 20-40 metre aralığında yaşayan nadir canlılardandı. Cem Dalyan “Son dalışlarımda göremedim. Çoğunun öldüğünü düşünüyoruz. Gördüğüm kadarıyla 30 metreye kadar olan bölümdekilerin hepsi yok oldu” diyor.

ZATEN ‘KIRMIZI LİSTE’DEYDİ
Mahmuzlu camgöz köpekbalığı (Squalus acanthias)

Dünya Doğayı Koruma Birliği’nin (IUCN) verilerine göre yok olmak üzere olan canlıların sıralandığı kırmızı listede. Marmara’nın kuzeyinde, Tuzla ile Maltepe arasındaki sığ bölgelerde üreyen bu canlının da müsilajdan büyük darbe aldığı düşünülüyor.

DALGIÇLARIN ÖZENİYLE YAŞIYORLAR
Sarı gorgon (Eunicella cavolini)

Müsilaj öncesine kadar Marmara’da muhteşem habitatları vardı. Yassı Ada’daki inşaat faaliyetleri ve Kurbağalıdere’nin ıslahı sırasında yüzde 90’ı yok oldu. İnsan etkisinden uzakta olduğu için Deniz Yaşamını Koruma Derneği öncülüğünde Tavşan Adası civarına ekilen sarı gorgonları dalgıçlar özenle yaşatmaya çalışıyor.

KISA KISA

‘Küller arasında umut’ sürüyor

BigPicture Doğal Dünya Fotoğraf Yarışması’nın bu yılki kazananı Avustralya orman yangınlarından sonra bir kanguruyu kesesinde yavrusuyla görüntüleyen Jo-Anne McArthur oldu. ‘Küller arasında umut’ adlı fotoğrafta kangurunun etrafındaysa kıtanın bir diğer sembolü okaliptüs ağaçları görülüyor. 

Kızılırmak Deltası’nda 26 yabancı

Samsun’daki 56 bin hektarlık Kızılırmak Deltası’nda 26 istilacı ve yabancı tür keşfedildi. Özellikle İsrail sazanının deltanın büyük çoğunluğuna yayıldığı tespit edildi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Deniz Bilimleri Fakültesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Mühendisliği öğretim üyesi Doç. Dr. Coşkun Erüz “Delta için kesinlikle risk var. Ön incelememizde İsrail sazanının var olan diğer türleri baskı altına aldığını gördük” diyor.

Dünyadaki cennet yok oluyor

Maldivler’in Çevre, İklim Değişikliği ve Teknoloji Bakanı Aminath Shauna dünyanın iklim değişikliğiyle mücadelede hızlı ve uyumlu hareket etmemesi halinde Maldivler’in yüzyıl sonunda ortadan kaybolabileceğini söyledi. Bakan Shauna Maldivler’in iklim değişikliği karşısında en savunmasız ülke olduğunu söylüyor. Biliminsanları deniz seviyesinin 2100’e kadar 1.1 metre yükselebileceği konusunda uyarıyor. Maldivler’i oluşturan 1.190 adanın yüzde 80’i deniz seviyesinden sadece 1 metre yüksekte.