‘Kriz sözcüğü yaşadıklarımızı anlatmaya yetmiyordu’

Pandemi, savaş, iklim, ekonomik ve siyasi istikrarsızlıklar... Tüm bu krizlerin ardı ardına gelmesi ‘yılın kelimesi’ seçimine de yansıdı. Collins Sözlüğü geçen hafta 2022 için seçtiği yılın sözcüğünün ‘permacrisis’ olduğunu açıkladı. ‘Hepkriz’ olarak Türkçeye çevrilen birleşik kelime ‘uzun süren istikrarsızlık ve güvensizlik dönemi’ anlamına geliyor.

‘Çevresel, toplumsal ve siyasi...’
Talha Bedir, Boğaziçi Üniversitesi Dilbilim Bölümü

‘Karma’ ya da ‘karılma’, dilbilimde iki kelimenin kırpılarak bir araya getirilmesi işlemidir. ‘Breakfast’ (kahvaltı) ve ‘lunch’ (öğle yemeği) kelimelerinin karılmasıyla oluşan ‘brunch’ kelimesi gibi... Bu sene de karılmış bir kelime seçildi. 2000’den beri devam eden hem çevresel, hem toplumsal
hem de siyasi krizlerin akıldaki etkisini gösteriyor bizlere. Collins Sözlüğü tarafından bu senenin sözcüğü olarak seçilen bu kelime ‘permanent’ (kalıcı) ve ‘crisis’ (kriz) kelimelerinin karması olan ‘permacrisis’. Yani sürekli kriz durumu; sürekli bir kriz hali içinde olmak. Türkçeye de uyarlanarak ‘hepkriz’ olarak çevrilmiş. Hep kriz... Sürekli kriz... Muhtemelen yıllar sonra bu yılları anmak için kullanılacak.

Collins Sözlüğü’nün son 5 yılda seçtiği kelimeler

* 2017: Fake news (yalan haber)
* 2018: Single-use (tek kullanımlık)
* 2019: Climate strike (iklim protestosu)
* 2020: Lockdown (sokağa çıkma yasağı)
* 2021: NFT

‘Umudu yeşertecek gücümüz var mı?’

Prof. Dr. Gülden Demet Lüküslü,
Yeditepe Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Başkanı

‘Permacrisis’ kelimesinin yılın sözcüklerinden biri olması hiç şüphesiz içinde yaşadığımız dönem üzerine çok şey anlatıyor. Zamanın ruhunu çok iyi özetlediğinden yılın sözcüğü olarak seçilmesi sanırım hiçbirimizi şaşırtmıyor. Bu kelimeyi daha evvel duymamış olsak bile bu dönemin tanıkları olarak günlük hayattaki her dertleşmede sık sık dile getiriyoruz.

‘Malumun ilanı’

Bu istikrarsızlık, güvensizlik ve onun yarattığı güvencesizlik ortasında yolunu bulabilmek biz bireyler için oldukça çetin bir sınav. Geçici bir dönemi ifade eden ‘kriz’ kavramı öyle görünüyor ki içinde yaşadığımız dönemi, toplumların ve bireylerin yaşadıklarını tanımlamaya yetmiyor. Özellikle gençlik kültüründe, sosyal medya paylaşımlarında sık sık rastladığımız “Artık Marslı saldırısı olsa bile hiç şaşırmam” yorumları, yılın kelimesi ‘permacrisis’ ile ete kemiğe bürünmüş durumda... Tıpkı bu yorumlar gibi permacrisis kavramı da art arda gelen felaketlere, krizlere gönderme yapıyor ve insanlıktan umudun kesildiğine dair karamsar bir tonu içinde barındırıyor.

Tam da bu sebeple, ‘permacrisis’ kavramı bir çeşit malumun ilanı olsa da yılın asıl sözcüğü bu olumsuz havayı dağıtacak ve her şeye rağmen değişime inancı sağlam tutacak ‘umut’ kavramı olmalı belki de... Bu kavramı saf bir ‘her şey iyi olacak’ iyimserliği olarak değil, bir şeyleri değiştirmek için hayal kurmak ve bu hayali gerçekleştirmek için çalışmak anlamında kullanırsak sormamız gereken asıl soru “Hepkriz ortamında umudu yeşertmeye gücümüz var mı” olmalı.