Kedi ve köpek aynı evde nasıl mutlu mesut yaşar? Kim kimin kısmeti?

İki köpeğimiz ve birkaç kedimiz var. Bobi ufak, chihuahua-pincher kırması. Turta büyük, 43 kilo bir sokak köpeği. Günde en az iki kez dolaşmaya çıkıyoruz. Tabii mahallede başka hayvanlar da var, sahipli sahipsiz... Zamanla karşılaşılıyor, tanışılıyor. Kısmet’le de öyle tanıştık. Koyu sarı, dişi bir sokak kedisi. Bobi onların boyunda olduğu için pek kale almaz sokak kedileri onu ama Turta’dan çekinirler. Kısmet ne çekindi ne korktu. Önce koklaşmalar başladı, sonra görünce koşup yanımıza gelmeler... Sonra bayağı arkadaş oldular. Alt sokaklara iniyoruz, o da geliyor. Turta balkona çıktığında aşağıdan miyavlıyor, park etmiş arabaların üzerine çıkıp nasıl ulaşırım diye hesaplar yapıyor.

Bir gün daire kapısında bir kedi sesi... Açtım, karşımda duruyor. Nereden bildiyse bizim evi. İçeri girmek istedi, sokmadım. Ama yılmadı. Ertesi gün bir daha, bir daha... Apartmana her girenle doğru bizim kapıda...

Sonunda pes ettik. Kararını vermiş (çünkü kedi sizi seçer, siz onu değil). Biz de “Kısmetinle geldin, adın da Kısmet olsun” dedik, buyur ettik. Adını da sevdi. Hemen öğrendi (kediler isimlerini sevmezse öğrenmez). Ve genelde her yeni gelene tıslayan kedilerimiz Kısmet’i hemen kabul etti. Sanki Kısmet hep bizimle yaşıyordu ama bizim haberimiz yoktu.

Kendince koruyor

Kısmet şimdi neredeyse iki senedir bizimle. Çok yağmur, kar olmadıkça her sabah hep birlikte sokağa çıkıyoruz. Turta, Bobi, Kısmet, ben. Bazı günler bizimle bütün çiş-kaka turunu tamamlıyor. Hatta köpekler işlerini görürken o da yanlarında çişini yapıyor. Turta ot yiyorsa o da yiyor. Arada bizi gözden kaybedince tuhaf bir sesle bağırıyor, ben “Buradayız” diye sesleniyorum, ok gibi fırlayıp geliyor yanımıza. Yolda başka köpek bizimkilere havlarsa, kabarıp Turta’yla Bobi’nin önüne geçiyor, koruyor onları kendince. Kısmet’e bir kedi dayılanırsa bu sefer köpekler müdahale etmeye kalkıyor. Komikler gerçekten.

Bazen de bizimle eve girmiyor, kendi kendine takılıyor. Arada balkondan “Kısmet” diye sesleniyorum. Eve gelecekse yukarı bakıp miyavlıyor, ben inip hanımefendiye kapıyı açıyorum. Bir şeyler anlata anlata yukarı çıkıyor peşimden. Mahalledekiler de alıştı artık, yanımızda görmeyince “Kendini köpek sanan kediniz nerede” diye soruyorlar. Bugüne kadar 40’a yakın kedimiz oldu. Hiç böylesini görmedim. Hem şaşırıyorum hem de haberlerde, YouTube’da görüp özendiğim hikâyeler bizde de yaşanıyor diye gururlanıyorum.

‘Stres arttıkça hastalıklar ortaya çıkar’

Bizim evde önce kediler vardı. Bobi’yi tehdit olarak görmediler, çabuk kabul ettiler. Ama Turta’yı getirdiğimde kediler resmen havalarda uçuyordu. Çünkü sokaktan aldım geldim koca hayvanı. Aylarca dolap tepelerinde yaşadı kediler. Evde trafik polisi gibiydim. Köpeği kapat, kedileri aç, kumu oraya taşı, mamaları buraya koy... Altı ay kâbus gibiydi. Ne zaman ki kendimi değil, hayvanların davranışlarını dikkate almaya başladım yavaş yavaş yoluna girdi her şey. Tabii bunda Turta’nın yumuşak huylu bir köpek olmasının payı büyüktü. Oysa bir uzmandan yardım almak daha acısız bir çözüm olabilirmiş. Konuyu veteriner hekim ve davranış uzmanı Gökhan Durukan’a sordum...

* Kediyle köpek iyi geçinebilir mi?

Köpekler 3-16, kediler 3-10 haftalıkken diğer türlerle normal etkileşimde bulunabilmeye alışır, diğer türün hareketlerinden rahatsız olmamayı öğrenir. Bu süreci kısıtlanmadan geçirmiş canlıların evde ya da dışarıda başka bir canlıyla etkileşime geçtiğinde problem yaşama ihtimali düşüktür.

* Alışmaları için neler yapılabilir?

Hayvanın kendi türüyle ya da diğer türle etkileşimi düşük düzeyde, kısa süreli gerçekleştirilmelidir. Karşılıklı rahatsızlık vermeden, köpeğin ya da kedinin stres düzeyini, davranışlarını kontrol ederek ve olumlu hatıralar için ödüllendirme mekanizmaları aktifleştirilerek olmalıdır. Bu ödüllendirmeler sevme, dokunma, güzel sözler ya da gıda ödülleri olabilir.

* Onlara ne kadar süre tanımak gerekir?

Normal yaş aralığındaki hayvanlarda 8-10 hafta gibi düşünülebilir. Fakat hayvan saldırganlık ya da kaçınma gösterdiğinde uyumlu davranış beklemek çoğunlukla hayal olur. Çünkü maalesef stres düzeyi arttıkça hem fizyolojik hem de psikolojik etkileri ikincil hastalıkları ortaya çıkarmaya başlar. Karşılaştıklarında saldırganlık veya gerginlik gösteren hayvanların veteriner hekimden psikiyatrik destek almaları gerekebilir.

* Israr edilmeli mi?

‘Bırakalım, alışırlar’ yaklaşımı hayvanlarda depresyon ve sosyal fobi gibi kaygı bozukluklarına bağlı birçok semptom oluşturur. Ortalık yere idrar yapma, saldırganlık, epilepsi, idrar yolu sorunları, yüksek tansiyon nedeniyle kalp-damar hastalıkları, ses fobisi gibi... O nedenle ısrar etmek bir hayvan hakları ihlalidir. Çünkü tüm hayvanların stressiz bir ortamda, korku ve kaygıdan uzak yaşama hakkı vardır.

* Alışması gerekenin köpek olması beklenir, eğitim işe yarar mı?

Eğitim köpeğe bazı yönlendirmelerin öğretilmesidir, duygulara yönelik bir düzenlemeyi içermez. Zihinsel faaliyetlerle alakalı tek çare psikiyatrik terapi ve tedavilerdir. Kediler de yaşam alanlarının ihlal edilmemesi konusunda köpeklerden daha hassastır.

* Biz nasıl davranmalıyız?

Sebepsiz miyavlama, havlama, saldırma, az yemek yeme, uyku düzeninin bozulması gibi stresli davranışlar görürsek destek almalıyız. Unutulmamalı ki veteriner hekimler hayvanların yalnızca fiziksel hastalıkları değil, psikolojik sağlıkları konusunda da
tek yetkili meslek grubudur.