‘Kaplumbağa Terbiyecisi’ nasıl korunuyor?
Güncelleme Tarihi:
Londra’da National Gallery’de sergilenen Van Gogh eserine yönelik saldırının ardından Suna ve İnan Kıraç Vakfı Kültür ve Sanat İşletmesi Genel Müdürü M. Özalp Birol’a “Biz eserlerimizi korumak için neler yapıyoruz” diye sorduk. Birol: “Ziyaretçiler aranıyor, müze genel alarm sistemiyle korunuyor.”
Paris’teki Louvre Müzesi’nde sergilenen ‘Mona Lisa’ (Leonardo da Vinci, 16’ncı yüzyıl) tablosu 30 Mayıs’ta saldırıya uğradı. Müzeye yaşlı kadın kılığında giren çevreci aktivist kurşun geçirmez camla korunan tabloya pasta fırlattı.
4 Temmuz’da ‘Just Stop Oil’ (Sadece Petrolü Durdurun) adlı çevreci örgütün iki üyesi yapıştırıcıyla ellerini İngiltere’nin en önemli sanat eserlerinden ‘The Hay Wain’e (John Constable, 1821) yapıştırdı. Öncesinde resmin üzerini başka bir baskı illüstrasyonla kapatmalarına rağmen tablo yine de hasar gördü.
9 Ekim’de Melbourne’deki bir sanat galerisine giren iki iklim aktivisti kendilerini Picasso’nun ‘Kore’de Katliam’ (1951) tablosuna yapıştırdı. Tablo hasar görmedi çünkü üzerinde sert plastik kaplama vardı.
Ve son olarak 14 Ekim’de ‘Just Stop Oil’ örgütünün iki kadın üyesi Vincent Van Gogh’un Londra’daki National Gallery’de sergilenen ‘Ayçiçekleri’ (1888) tablosuna iki konserve domates çorbası fırlattı. Ardından ellerini tablonun altındaki duvara yapıştırdı. Tablo ince bir camla kaplı olduğu için sadece çerçevesi hasar gördü.
Son dönemde peş peşe gerçekleşen bu eylemler müzelerdeki eserlerin nasıl korunduğuna ilişkin soruları akla getirdi.
Müzelerdeki eserlerin sağlıklı korunması ve sergilenmesine ilişkin kurallar ICOM (The International Council of Museums) tarafından belirlenmiş durumda. Müze açmak için bu kriterleri karşılamak gerekiyor. Peki, ülkemizde durum nedir? Bu sorunun yanıtı için koleksiyonunda Osman Hamdi Bey’in ‘Kaplumbağa Terbiyecisi’ (1906) adlı eseri de yer alan Pera Müzesi’ne başvurduk.
Birol: “Saldırıyı protesto ya da dikkat çekme hareketi değil, vandallık olarak nitelendiriyorum.”
Suna ve İnan Kıraç Vakfı Kültür ve Sanat İşletmesi Genel Müdürü M. Özalp Birol öncelikle aktivistlerin eylemlerinin ‘vandallık’ olduğunu söyledi: “İklim aktivistleri tarafından Van Gogh’un ‘Ayçiçekleri’ tablosuna domates çorbasıyla yapılan saldırıyı bir protesto
ya da dikkat çekme hareketi olarak değil, doğrudan vandallık olarak nitelendiriyorum. Ekolojik sorunlara dikkat çekmenin yolu, kültür varlıklarına, sanat yapıtlarına saldırmak olmamalı. Dolayısıyla bu saldırıyı kınıyorum.”
Osman Hamdi Bey’in en ünlü tablosu olan ‘Kaplumbağa Terbiyecisi’, 2004 yılında açık artırmaya çıktığında Pera Müzesi tarafından 5.5 milyon liraya satın alınmıştı.
Birol, Suna ve İnan Kıraç Vakfı Pera Müzesi’nde uyguladıkları koruma tedbirlerini de şöyle anlattı: “Depomuzdaki eserler, uygun konservasyon/iklimlendirme koşullarında korunuyor. Depolara koleksiyon yöneticileri ya da onların eşlik ettiği yöneticiler, küratörler, biliminsanları girebiliyor.”
Ayrıca müzeye girişte ziyaretçiler ve çantaları, X-Ray kapısından ve çanta kontrol cihazından geçiriliyor. Bilgisayara bağlı termal kamera, ziyaretçinin hem ateşini ölçüyor hem de görüntüsünü kaydediyor.
Birol vitrin dışında teşhirdeki eserlerle ilgili de şu bilgileri veriyor. “Vitrin dışında teşhirdeki eserlerse güvenlik kameralarımız, ekibimiz ve alarm sistemimizle korunuyor.”
‘Asıl sorun kitlenin sanat yapıtıyla ilişkisi’
Beral Madra Çağdaş sanat küratörü
mKitle sanat konusunda yeterince bilgili olmadığı için gördüğü yapıt karşısında çeşitli olumsuz tepkiler gösteriyor ve yapıtı örseleyebiliyor ya da geri dönüşsüz zarar verebiliyor. Yalnız kitle değil, mekânları yöneten resmi kurumlar da keyfi olarak bir yapıtı olduğu yerden kaldırıp yok edebiliyor. Asıl sorun kitlenin sanat yapıtıyla ilişkisinin güvenli olmasında; bu da eğitimle ilgili bir durum. Sanatla insan ilişkisi koşulları anaokulundan üniversiteye eğitim konusu olmalı.
‘Çoğu müzede acil durum kitleri vardır’
Sevil Dolmacı-Sevil Dolmacı
Sanat Danışmanlık Şirketi’nin kurucusu ve sanat danışmanı
*Dünyadaki çoğu müzede sanat eserlerine yönelik saldırılar için bir acil durum kiti var. Bu kitler asit gibi maddeleri nötralize edecek malzemeler içerir. Bir tablo, sıvıyla saldırıya uğradığında ıslak maddenin daha fazla yayılmasını önlemek için tablo hemen düz bir şekilde serilir. Müzenin konservatörü olay yerine gelene kadar beklenir.