‘Kadınlara ihtiyaç duydukları yasal bilgiyi hap olarak sunuyoruz’

Şiddetin adını koymak çoğu zaman zor. Hele de en yakınımızdan geliyorsa... Ama bir şeylerin yolunda gitmediği duygusu kadınların göğsüne gelip oturunca çare aramaya başlamaları da çok sürmüyor neyse ki. Yaşadıklarını dillendirmeleri yine pek kolay olmuyor da eğer varsa internete bağlı bir bilgisayarları, telefonları, Google’ın kapısını çalıyorlar mutlaka: “Abim beni sıkıştırıyor”, “Sevgilim beni aşağılıyor”, “Kocam bana maaşını söylemiyor”... İşte keşke bu noktada karşılarına hakları konusunda bilgilendiren ve onları doğru kurumlara yönlendiren kaynaklar çıksa... Veri bilimcisi, yönetmen Handan Us bunu sağlamak için çalışıyor. Kadinhaklari.org ve ‘Hegemonya’ belgeseli emeklerinin ilk ürünleri. Uslu’yla 5 Aralık Dünya Kadın Hakları Günü vesilesiyle konuştuk...

Kadinhaklari.org sitesi hangi ihtiyaçtan doğdu?

2017’de İrlanda’da, Google’ın Avrupa genel merkezinde çalışıyordum. Türkiye’deki kullanıcıların karşılaştıkları içeriğin güvenlik açısından incelenmesinden sorumluydum. Bu dönemde fark ettim ki Türkiye’de şiddet gören bir kadın arama yaparken ekosistemde karşısına ona yardımcı olacak hiçbir şey çıkmıyor.

Ne çıkıyor?

Forumlar, reklamlar, üçüncü sayfa haberleri ya da porno siteler... Bu sitelerin hiçbirinde kadınlara başvurabilecekleri kurumlar neler, ne yapabilirler, bunları söyleyen içerikler olmuyor tabii. Oysa internet, şiddete uğrayan kadının ilk başvurduğu yerlerden biri. Google’a hastalıklarımızı, problemlerimizi, özelimizi yazarak aramalar yapıyoruz. Henüz çevresiyle bile konuyu paylaşamamış kişilerin anonim kalarak bilgi alabilecekleri bir alan çünkü burası. “Sevgilim beni aşağılıyor” ya da “Amcam beni taciz ediyor” gibi aramalar yapıyor birçok kadın. Bu noktada internette arama yapan kadına bilgi verebilmeyi çok değerli gördük ve bir grup kadın bir araya gelerek 2018’de kadinhaklari.org’u başlattık.

Evlilik içi tecavüz hakkında farkındalık yok

En çok ne tür aramalar yapılıyor?

Karşımıza en çok kocasından şiddet gören kadınların aramaları çıkıyor. 2020’de 5 binden fazla kadın, eşinin şiddetine uğradığında ne yapacağını aradı. 1000’den fazla da “Zorla evlendiriliyorum” araması var. Tabii bunlar bizim elimizdeki veriler, bundan çok daha fazla şiddet vakası gerçekleşiyor.

Çok yaygın olan ama şiddet olduğu fark edilmeksizin aratılan sorunlar neler?

Duygusal şiddet adını koymanın zor olduğu ancak en çok şikâyette bulunulan tür olarak karşımıza çıkıyor. ‘Sevgilim beni aşağıladı’, “Sevgilim beni ezdi”, “Sevgilim yatmadım diye ayrıldı” gibi aramalar görüyoruz. Aile içi cinsel taciz de öyle...

Sizi en çok şaşırtan, üzen, kızdıran aramalar hangileriydi?

Şiddetin her türüyle karşılaşmak zor. Ama özellikle “Kocam zorla ilişkiye giriyor” aramasının sonuçlarında çıkan cevapları okuduğumda gözlerime inanamadığımı hatırlıyorum. Çok trafikli kadın forumlarında normal olduğuna, kadınların erkekleri tatmin etmesi gerektiğine dair cevaplar çıkıyor. Evlilik içi tecavüz hakkında farkındalık yok. Türkiye’de evlilik içi tecavüz suç sayılıyor ancak karakola gidebilen bir kadın şikâyet etmemesi yönünde ‘tavsiye’lerle karşılaşabiliyor. Hakkını arayan kadını da bu şekilde sistem caydırıyor.

Sizin siteniz kadınlara neyi sağlıyor?

Kadınlara şiddete uğradıkları durumlarda haklarıyla ve yapabilecekleriyle ilgili yasal bilgiyi hap olarak sunuyoruz. Öncelikle şiddetin adını koyuyoruz. Sonra hukuksal adımları anlatıyoruz. “Polis bana inanır mı” gibi aramalara da cevaplarımız mevcut.

Sitedeki soruları nasıl seçiyorsunuz?

Forumlara girip kadınların şikâyetlerini inceliyoruz. En çok yapılan beyanları belirleyip içerik üretiyoruz. Kadına şiddet davalarıyla ilgilenmiş avukatların içgörülerini dinliyoruz. Soruları olan kadınlar bize e-posta yoluyla ulaştıklarında onları ilgili destek merkezlerine yönlendiriyoruz.

Sitede daha çok şiddete yönelik bilgiler var. “Kocamın soyadını almak istemiyorum”, “Aynı işi yaptığım erkekten daha düşük ücret ödeniyor” gibi farklı alanlardan haklara yönelik içerikleriniz de olacak mı?

Evet, bu alanlarda da içerikler üretmeyi planlıyoruz. Ayrıca dijital medyada, dizilerde ve filmlerde kadının sözlü ve görsel sunumlarına yönelik projeler de yapmak istiyoruz. Şu anda netleşen bir projemiz var; Project-Zoom desteğiyle gerçekleşecek ve kadın sağlığı ve cinsel hastalıklar hakkında olacak.

Mühendis, avukat, sanatçı ve insan hakları aktivisti kadınlar kurdu

Siteyi kuran ekipten, projenin hayata geçiriliş öyküsünden söz eder misiniz?

2018’de mühendis, avukat, sanatçı ve insan hakları aktivisti kadınlar bir araya gelerek olarak kurduk kadinhaklari.org’u. Kolay anlaşılabilir yasal içerikler üreterek başladık. Daha sonra bu içeriğin arama motoru optimizasyonunu gerçekleştirip internete koyduk.

Hikâyelerdeki benzerlik dikkat çekiciydi

‘Hegemonya’ belgeseli nasıl ortaya çıktı?

Yaptığımız çalışmalarda çok hikâye biriktirmiştik ve aralarındaki benzerlik çok dikkat çekiciydi. Yer, zaman, kişiler değişse de şiddete uğrayan her kadın ortak duygu durumlarından geçiyordu. Bu ortaklığı anlatmanın iyileştirici gücünün farkındaydık ve Avrupa Birliği Sivil Düşün programına kabul edildiğimizi öğrendiğimizde bunun zamanının geldiğini anladık.

Belgeseldeki kadınlar kim?

Kolektif bir hikâye anlatmak ve bunu yaparken de farklı hayat deneyimlerinin yanı sıra kadın örgütlerine ve aktivistlerin faaliyetlerine de yer vermek istedik. Etrafımızdaki kadınlara ulaştık ve ortaya bu kadro çıktı. Aralarında kuaförde tanıştığım abla da var, sokakta yaşadığımız bir taciz olayında birbirimize destek verdiğimiz bir kadın da...