‘Kadın, yaşam, özgürlük’
Güncelleme Tarihi:
Mahsa Amini’nin 13 Eylül’de ahlak polisi tarafından gözaltına alındıktan sonra hayatını kaybetmesinin ardından İran’da patlak veren kitlesel protestolar iki ayı aşkın süredir devam ediyor. Gençlerin, popüler deyimle Z Kuşağı’nın başı çektiği gösteriler, İran rejimi müdahalede her geçen gün şiddetin dozunu arttırsa da büyüyor.
*İran’ın Kürdistan eyaletinin Sakkaz şehrinde yaşayan ve çalışmak için Tahran’a giden 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin yolu 13 Eylül’de ahlak polisi tarafından çevrildi. Amini başörtüsünü düzgün bir şekilde takmadığı için gözaltına alındı. Ertesi gün fenalaştığı, hastaneye sevk edildiği haberi geldi. 16 Eylül’de de hayatını kaybettiği… Genç kadının ölüm nedeni yetkililer tarafından kalp rahatsızlığı olarak açıklandı. Ancak Amini’nin polis tarafından götürülürken şiddete maruz kaldığını gören tanıklar vardı. İşte o günden bugüne gerçekleşen protestoların fitili de bu şekilde ateşlenmiş oldu.
*İlk başta kadınlar, özellikle de genç kadınlar başı çekse de artık protestolara her yaştan, her etnik kökenden insan katılıyor. Sloganlar aynı, talepler ortak. 18 Eylül’de Tahran Üniversitesi önünde toplanan yüzlerce kişinin dile getirdiği gibi: “Kadın, yaşam, özgürlük”.
Ünlülerden destek
*İran’daki protestolara ülke dışından destek hiç kesilmedi. İlk günlerde sokaktaki gösterilerde kadınların bazılarının başörtüsünü çıkarması, hatta saçlarını kesmesi büyük ses getirmişti. Dünyanın dört bir yanından birçok kadın kamera karşısına geçip aynı şekilde başörtüsünü çıkardı, saçını kesti. Ünlü oyuncular Juliette Binoche, Marion Cotillard ve Isabelle Huppert saçlarını protesto için kesenler arasındaydı. Ülkemizde de Hande Yener, Melek Mosso gibi isimler sahnede bu eylemi gerçekleştirdi.
*En son 21 Kasım’da İran futbol takımı 2022 FIFA Dünya Kupası’nda ulusal marşı söylemeyi reddetti. Stadyumdaki taraftarlar da İran rejimi karşıtı sloganlar attı.
Sert karşılık
*Daha ilk günlerde rejimin protestolara müdahalesi sert oldu. Gösteriler Sakkaz’dan İsfahan, Tahran gibi diğer şehirlere yayılınca halkla güvenlik güçleri arasında çatışmalar yaşanmaya başladı.
21 Eylül’de İran’da Instagram ve WhatsApp’a erişim engellendi. İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ertesi gün yaşanan kaosun kabul edilemez olduğunu söyledi.
*Devam eden protestolarda halk şiddet görüp vurulurken gazeteciler, ünlüler, sporcular, avukatlar ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri gözaltına alınıyor. Protestolara katılanlar ölüm cezasına çarptırılıyor. Cezaevleri dolduğu için insanlar dev depolarda tutuluyor.
*ABD merkezli İnsan Hakları Aktivistleri Haber Ajansı’nın verdiği bilgiye göre gösteriler sırasında bugüne kadar 63’ü çocuk, 448 kişi öldürüldü. Yüzlerce kişi yaralandı. Ama özgürlük isteyen halkı hiçbir ölüm korkutmuyor. 100’lerle başlayan protestolara artık on binlerce insan katılıyor.
*Uluslararası Af Örgütü,
30 Eylül’de Mahsa Amini için tüm dünyada ‘Acil Eylem’ başlattı. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği, İran’da devam eden krizin kritik bir noktaya ulaştığını açıkladı. Komiserliğin açıklamasında yaşamını yitirenlerin sayısı 300’dü.
*Günümüzdeki protestoları öncekilerden ayıran en önemli fark ‘sıradan bir genç kız’ olan Mahsa Amini’nin ölümünün toplumun her kesiminden insanı bir araya getirmesi. Belki de gücü buradan geliyor.