Güvenli gıdanın 50 altın kuralı

Köfte yaparken bile şarbon bulaşabiliyor

KIRMIZI ET

Riskler neler?
Kist hidatik, toksoplazma, brusella, tenya ve şarbon: Şarbon sporları gıda, solunum veya ciltteki küçük kesik/yaralar yoluyla vücuda giriyor ve çoğalan, toksin üreten aktif forma dönüşüyor.

* Çocuklara besin değeri bakımından et yerine yedirebileceğimiz ne yazık ki başka bir besin yok. Ama yumurta, mantar, kuru baklagiller (nohut, kuru fasulye, yeşil mercimek, barbunya) süt ve yoğurt protein ihtiyacına destek olabilir.
(Taylan Kümeli)

* Veteriner hekim denetimi olmayan yerlerden ve kontrol dışı kaçak kesim yapılmış hayvan etleri ve sakatat tüketilmemeli. Güvenilir yerlerden alınmış etlerin iyi pişirilerek tüketilmesi, hatta düdüklü tencerede basınçlı ortamda pişirilmesi gerek. Sporlar, 100 derecede 15 dakikada kaynatarak veya 120 derecede düdüklü tencerede 10 dakikada zararsız hale getiriliyor. (Muhteber Ersin)

* Kırmızı et, eksi 18 derecedeki derin dondurucuda saklanmalı, buzdolabının buzluk kısmında değil! Bu ikisi farklıdır. Kullanacağınız kadarını ayırıp kalanı dondurmalısınız. (Funda Elmacıoğlu)

* Mutfak ve işletme hijyeninin her zaman son derece önemli olduğu unutulmamalı. Çiğ etle temas eden bıçak, tahta, tezgâh gibi tüm yüzeyler uygun deterjan ve dezenfektanlarla çok iyi temizlenmeli. Eldiven kullanımına özen gösterilmeli. Ambalajlı sütler tüketilmeli. Onaylı olmayan çiğ süt alınmamalı, onaylı çiğ sütler alınıyorsa, 10 dakika kaynatılmalı. (Muhteber Ersin)

* Son dönemde şarbon tehlikesiyle karşı karşıyayız. Köfte gibi elle işlem sırasında şarbon sporları bulaşabiliyor. (Şükran Yıldız)

* Hiçbir tüketici eti koklayarak, rengine bakarak şarbonu anlayamaz. Hayvanın üzerinde mührünün var olduğu güvenli kasaplardan alın. (Funda Elmacıoğlu)

* Gebelerin çıplak elle, eldiven olmadan ete dokunmaları bulaşıcı hastalıklar açısından çok riskli. (Ayça Kaya)

* Mangal yapacaksanız kömürle et arasında en az 18-20 santim mesafe olmalı. Kömürden çıkan karbon bileşikleri ete yapıştığında kanser yapıcı bazı bileşikler oluşur. (Funda Elmacıoğlu)

İhracat yapan markaları tercih edin

TAVUK

Riskler neler?
Kuş gribi, kuş tüberkülozu, çiçek hastalığı, kanatlı lökozu, tavuk mantarı, tavuk vebası ve psittakozis enfeksiyonu...

* Tavuğun pişirilip tekrar ısıtılması durumunda zararlı bakteriler çoğalabiliyor, bu da riskli hal alıyor.” (Şükran Yıldız)

* Tavuk yerine kuru bakliyat tercih edilebilir. Tabii bununla beraber peynir ve yoğurt proteinden zengin olduğundan et, tavuk tüketmeyenler için daha fazla tüketilmesi eşdeğer özellikler taşır. (Şükran Yıldız)

* Gittiğiniz restorana güvenmiyorsanız tavuk sipariş ederken iyice düşünün. O tavuğu nereden aldıklarını, nasıl sakladıklarını ve hijyeni konusunda emin değilseniz, tercih etmeyin. (Ayça Kaya)

* İnsanların organik tavuğa takılmasını bilimsel görmüyorum. Dışarıda gezen tavuğun ne yiyip ne içtiğini, nasıl beslendiğini bilemeyiz.
(Funda Elmacıoğlu)

* Sanayi tavuğu daha hızlı büyümesi, daha kolay pişmesi gibi sebeplerden özel bir ırktır, bu özellikler onun kötü olduğu anlamına gelmez. İhracat yapan markaları tercih edin. (Tuğba Bayburtoğlu)

Güvenmiyorsanız, bitki sütlerine yönelin

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ

Riskler neler?
Besin zehirlenmesi, tifo, bağırsak tüberkülozu, brusella...

* Açıkta satılan sütlere yapılan hilelerin başında karbonat katılması geliyor, bu da sindirim sistemine zarar veriyor. (Şükran Yıldız)

* Bakteri ve virüsler, hasta veya görünürde sağlam hayvanlardan süte geçebildiği gibi sütle uğraşan insanların ellerinden veya kaplardan geçebilir. (Ayça Kaya)

* Süt ve süt ürünlerinin hiçbirini tüketmeye güvenemediğiniz dönemlerde bitki sütlerinden (soya, badem, yulaf sütü) yararlanın. Soya sütünden yapılmış tofu peyniri yüksek protein ve kalsiyum içerir. Aynı zamanda badem, fındık ve cevizin bitkisel protein ve kalsiyum açısından zengin olması da süt ürünleri yerine iyi birer tercih. (Şükran Yıldız)

“Son bir aydır ithal hayvanlardaki şarbon hastalığını konuşuyoruz. Bu ülke ne oldu da et hayvanı ithal eder oldu? Bir gıda çalışması için Tatvan’dayım. Bir köyde bundan dört yıl önce 1200 olan koyun sayısı şimdi 80. Bu sorunları dikkate almadan şarbonu konuştuğumuzda meselenin gerçek nedenlerini göz ardı etmiş oluruz. Gıda politik bir konu. Tarımsal üretim ve beslenme sorunlarına müdahil yurttaşlar olmamız gerek.” (Bülent Şık)

Okul aile birlikleri firmaları sorgulasın

ÇOCUK BESLENMESİ

Riskler neler?
Obezite hatta kanser: Aşırı yağlı, şekerli, baharatlı yani çok işlenmiş gıdalar çekici ambalajlarla çocuklara pazarlanıyor.

* Bazı ürünlerde nişasta bazlı şeker kullanılıyor. Nişasta bazlı şeker, açlık hissi verdiğinde obeziteyi artırmakta buna bağlı olarak da kansere varıncaya kadar birçok hastalığın nedeni olmaktadır, o nedenle özellikle NBŞ kullanılan bu ürünleri çocuklarımızdan uzak tutmalıyız. (Aziz Kocal) 

* Yüksek şeker içeren abur cubur gıdalar ve içeceklerden kaçınmak gerek. Bu tip gıdalar çocuklarda hızlı kilo alımına ve obeziteye neden oluyor. (Bülent Şık)

* Ailelerin ilk yapması gereken, okulun yemeğini aldığı firmanın alışveriş yaptığı noktaları okul aile birliği aracılığıyla sorgulamak olmalı. Eti, yumurtayı, unu, sebzeyi nereden alıyor? TSE uygunluğu var mı? (Taylan Kümeli)

* Milli Eğitim, Gıda Tarım ve Hayvancılık ile Sağlık Bakanlıklarının ortaklığında hazırlanan ‘Okul/kurumlardaki yemekhane, kantin, kafeterya, büfe, çay ocağı gibi gıda işletmelerinin kontrol ve denetimine ilişkin uygulama kılavuzu’ yürürlükte. Veliler bu kılavuza online olarak ulaşıp uygulamalarda ve denetimlerde dikkate alınan esaslar konusunda fikir sahibi olabilirler. (Tanju Besler) 

* Çocukların beslenme çantalarına ara öğün olarak kuru kayısı, kuru erik, hurma, badem, ceviz, kaju, yerfıstığı, mevsim meyvesi, erik/dut pestili, kefir, ve salatalık konulabilir.�(Taylan Kümeli)

* Eğer beslenme çantası soğuk muhafaza edilmesi gereken yiyecekler için uygunsa peynirli sandviç veya tostlara da yer verilebilir.  (Tanju Besler)

Balığın strese girmeden ölmesi lazım

DENİZ ÜRÜNLERİ

Riskler neler?
Zehirlenme ve parkinson gibi hastalıklara neden olan ağır metal birikmesi...

* Balıkların ve kabukluların yaşadığı çevreye herhangi bir şekilde atık su, kanalizasyon veya kimyasal içerikli bir bulaşma söz konusuysa bu çevreden avlanan veya yetiştirilen su ürünlerini tüketmeyin. Kimyasal ve patojen bakteriler oluyor. Konserve tonbalıklarında ağır metal birikimi tespit edildi. (Ayça Kaya)

* Deniz ürünlerine güvenemediğiniz zamanlarda balık yerine konabilecek besinlerin başında folik asitten zengin olduğu için yumurta ve yumurtanın yanında C vitamininden zengin yeşillikler, limon geliyor. (Ayça Kaya)

* Su ürünlerinde ilk faktör balığın en kısa sürede strese girmeden ölmesini sağlamak. Çünkü strese giren balık anaerobik olarak ATP‘den enerji üretmeye çalışır, bu da çeşitli rahatsızlıklara sebep olur. (Ayça Kaya)

* Derisi solgun, kas tonusu bozulmuş balıklarda zehirlenme riski yüksek. (Şükran Yıldız)

* Ağır metal yükü nedeniyle nereden çıkarıldığı belli olmayan midyeyi yemeyin. (Yeşim Erbil)

* Gittiğiniz restoran deniz ürünlerinde uzmanlaşmış ve deniz ürünleri satan balık restoranlarından biri değilse istiridye sipariş etmemenizde fayda var. Sonucu ölümcül bile olabilir. (Ayça Kaya)

Uzak ülkelerin eski hasatları Türkiye’de satışa sunuluyor  

ETİKET OKUMA

Riskler neler?
Kalın zarlı nohut, pişmek bilmeyen kuru fasulye, tatsız kırmızı mercimek, lezzet peşinde koşan herkesin son dönemde en büyük sorunu. Sebebiyse bakliyatın Kanada ve Meksika gibi ülkelerden ithal edilmesi...

Korunmak için ne yapabiliriz?

* Yerli üretim tüketmek istiyorsanız satın aldığınız ürünün barkodunda “Menşei Türkiye” ibaresini kontrol edin. Uzak ülkelerden, bir evvelki yılın hasatlarını satın alıp daha ucuza piyasaya sürüyorlar. Kaliteli algısına sahip market zincirleri de aynı yola başvurdu.
(Refika Birgül)

* Alışverişte etiket okumak hayat kurtarır. İçindekiler bölümünde glikoz şurubu, früktoz şurubu, mısır şurubu ve aspartam gibi ibarelerle karşılaşıyorsanız bu ürünlerde yapay tatlandırıcı kullanılmıştır, almayın. (Ayça Kaya)

* Satışa sunulan her üründe etiket bulundurmak ve üzerinde malın üretim yeri, ayırıcı özelliği, tüm vergiler dahil satış fiyatı, birim fiyatının yer alması zorunlu. Yoksa Alo 175’e şikâyet edebilirler. (Aziz Kocal)

* Alerjen uyarısına dikkat edin. Mevzuata göre gıda maddesi ambalajı açıldıktan sonra mikrobiyolojik açıdan kolayca bozulabilir nitelik taşıyorsa, ürün etiketinde açıldıktan sonra ne kadar süre ve koşulda tüketilmesi gerektiği bilgisi yer almak zorunda. (Ayça Kaya)

Pazardan taze sebze-meyve dışında bir şey almayın 

ALIŞVERİŞ

Riskler neler?
Katık maddeli gıdalar ve sahte organik ürünler... 

Korunmak için ne yapabiliriz?

* ‘Etler şarbonlu’ şeklindeki söylentiler endişe yaratıyor. Bazı kişiler piyasada ‘organik’ etiketli ancak organik olmayan ürünleri pazarlıyor. Emin olmadığınız ürünleri tüketmeyin. (Yeşim Erbil)

* Semtinizde bulunan güvenilir, sertifikalı ve bakanlıktan onaylı ürünler satan çiftlik ürünleri dükkânlarından alışveriş yapın. Büyük zincir marketler de daha güvenli. (Ayça Kaya)

* Kalite ve gıda güvenliği sağlanan besinler doğal olarak çok ucuz olmuyor. 10 kilo balın 100 TL’ye satılması çok net bir şekilde bu ürünün şekerli su olduğunun kanıtıdır, tüketmeyin. (Yeşim Erbil)

* Satın almak yerine kendimiz yapmalıyız; hem daha sağlıklı hem de daha ekonomik. Örneğin yoğurt, ekmek, salça... (Turgay Özçelik)

* Çocuklarla birlikte ailece alışverişe, pazara gitmek, doğada meyve toplamak, hayvanlarla beraber zaman geçirmelerini sağlamak ve iyi gıdayı anlatmak, sağlıklı seçimler yapmayı öğrenmeleri için önemli. (Tuğba Bayburtoğlu)

* Pazardan taze sebze ve meyve dışında bir ürün almayın. (Ayça Kaya)

BAZI GIDA PLATFORM VE TOPLULUKLARI 

ANKARA: 100. Yıl Gıda Topluluğu Doğal Besin, Bilinçli Beslenme Grubu (DBB), Güneşköy

ANTALYA: Antalya Gıda Topluluğu, Doğal Ürünler ve Sağlıklı Yaşam Platformu

BALIKESİR: Yaşam Dostu Ürün Dayanışma Üretim ve Paylaşım Grubu

ÇANAKKALE: Çanakkale Ekolojik Yaşam İnisiyatifi (ÇAYEK)

İSTANBUL: Bir Umut Derneği - Gıda Çalışma Grubu, Boğaziçi Üniversitesi Mensupları Tüketim Kooperatifi, Direnen Üretici Tüketici Kooperatifi, Kadıköy Kooperatifi, Koşuyolu Kooperatifi Girişimi, Nisan İmece Evi – TDT Sistemi, Yeryüzü Derneği Tüketim Birliği

İZMİR: Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü Topluluk Destekli
Tarım Grubu, Foça Yeryüzü Pazarı, Gediz Ekoloji Topluluğu (GETO), Homeros Gıda Topluluğu, İmece Evi Abone Aile Sistemi

MUĞLA: Bizim Bostan – Topluluk Destekli Tarım Grubu, Bodrum Tohum Derneği

“20 yıl öncesine kıyasla daha kötü durumdayız. Gıdalardaki pestisit kalıntılarının yaygınlığı, gıda kontrol hizmetlerinin gevşekliği, toplu zehirlenme vakalarındaki artış gıda güvenliği açısından durumun iyi olmadığını gösteriyor.” (Bülent Şık)  

Artık kabuğunu soymak daha iyi

MEYVE-SEBZE

Riskler neler?
İnsanda hastalık yapan bakteri türlerinin isimleri salmonella ve patojenik escherichiacoli: Salmonellaenterica’nın bağırsak enfeksiyonuna neden olan bir bakteri ve pişirilmeden tüketilen sebze ve meyvelerden insana bulaşır... 

* Meyve ve sebzeleri sirkeli suda yıkama alışkanlığı çok yaygın, bu işlem larva ve bakterileri öldürmek için yapılıyor ama kullanılan pestisitlerin daha zararlı hale gelmesine neden oluyor. Pestisitlerin arındırılmasında alkali suyla yıkamak öneriliyor. Bu nedenle suyu alkali yapacak cihaz alınabilir veya duru suda yıkanır ancak sirkeli su kullanılmaz. (Yeşim Erbil)

* Satın alınan sebze-meyveler
taze tüketimden önce iyice klorlu suyla yıkanmalı, gerekirse çok az oranda dezenfektan eklenmiş suda bekletilmeli. (Ayça Kaya)

* Pestisitleri en fazla barındıran ürün çilek. Organik olduğu bilinmedikçe tüketmeyin. (Yeşim Erbil)

* Göbek marullar en çabuk bakteri üreten yeşillikler. Yaprakların nemli kısımlarında çok çabuk üreyebilen bu bakterilerden kurtulmaksa onları bir kez üstünkörü yıkamakla geçebilecek kadar kolay değil. Bu yüzden eğer gittiğiniz restoranın hijyen koşullarına çok fazla güvenmiyorsanız sipariş etmemenizde fayda var. (Ayça Kaya)

* Meyve ve sebzelerde en çok vitamin kabuk altında olsa da artık ilaç kalıntısı ve elma, armut gibi meyvelere mumla muameleden dolayı kabukların soyulması en iyisi. (Tuğba Bayburtoğlu)

Restoranda ekmek yememeye gayret edin

EKMEK

Riskler neler?
Rope, kırmızı leke ve tebeşir, ekmek hastalıklarından sadece birkaçı.

* Ekmeğin iyisi dengeli gözeneklidir. Bir dilimle yeterlilik hissettirir ve şişirmez. Ekmek yedikten kısa süre sonra sindirim sorunu yaşıyorsanız veya cilt sorunlarınız oluyorsa yediğiniz ekmeği sorgulayın. (Aydan Üstünkanat)

* Ekmeğe, her ne kadar 250 derecenin üzerinde bir ısı uygulansa da ekmeğin iç kısmındaki sıcaklık 100 dereceyi geçmiyor. Isıya dayanıklı mikroorganizmalar harekete geçiyor. (Ayça Kaya)

* Tam buğday unundan yapılan ekmekleri tüketin. Kalp-damar hastalıklarını azaltıcı etkisi vardır, bizi kolon kanserine karşı korur. (Funda Elmacıoğlu)

* Üşenmeyin güvendiğiniz yerler bulun. Sonra buralardan aldığınız ekmekleri  dilimleyin ve  buzluğa atın. İstediğiniz zaman bu ekmeği çıkarıp çözdürmeden ısıtarak veya kızartarak kullanın. Böylelikle hem güvendiğiniz fırının ekmeğini yersiniz hem de ekmek israf etmezsiniz. (Aydan Üstünkanat)

* Restoranlarda ekmek yememeyi tercih edin çünkü masalara bırakılan ekmeklerin yenmeyenleri tüm gün boyunca o masadan bu masaya geziyor. (Ayça Kaya)

* Ekmekte sahtekârlık kolay. Siz ekmeği çavdar unlu zannedersiniz, beyaz unun içine biraz da gıda boyası karıştırılarak çavdar rengi yapılmıştır. Ekşi maya kullanıldığı iddia edilebilir ama hamuru ekşitilmiştir. Ama mide bunu anlar, midenizi dinlemek lazım. (Aydan Üstünkanat) 

SON 24 SAATTE YAŞANANLAR