Güneş ışığı azalınca ayarlarımız bozuluyor
Güncelleme Tarihi:
Yaz aylarında yüksek olan enerjimizin kışın düşmesinin uzmanlara göre önemli bir sebebi var; gün ışığının azalması. Uzmanlar güneşin zararlı etkileri olduğundan da bahsediyorlar ama o ortada görünmediğinde bağışıklığımız düşüyor, uyku düzenimiz değişiyor ve ruh halimiz bozuluyor. Kısacası güneş girmeyen eve gerçekten doktor giriyor.
Yazın güneşin zararlı ışınlarından korunmak için dışarı güneş kremiyle çıkıyoruz ama kış aylarında ondan mahrum kalınca da dengemiz şaşıyor. Çünkü aslında vücudumuzdaki birçok sistemin fonksiyonlarını sağlıklı bir şekilde sürdürebilmesi için güneşe ihtiyacımız var. Eğer yeteri kadar güneş alamazsak bedenimizde ne gibi değişikliklerin olacağını Acıbadem Ataşehir Hastanesi iç hastalıkları uzmanı Dr. Ayşe Çakmakçı’ya, Liv Hospital aile hekimliği uzmanı Dr. Gözde Nizamoğlu Mercan’a ve göz hastalıkları uzmanı Ayşe Burcu Dirim’e sorduk.
NEDEN ONSUZ OLMUYOR?
‘D vitamini vücut için elzem’
◊ Güneş ışınları vücudumuzun temel ihtiyaçlarındandır. En önemli faydalarından biri de bizim için elzem olan D vitamini sentezini sağlamasıdır. Bunu besinlerden yeterli miktarda alamıyoruz. Güneş ışığıyla ciltte sentezlenen D vitamininin eksikliğinde kas, kemik ve bağ doku sağlığı bozulabiliyor. Diyabet, metabolik hastalıklar, kalp-damar hastalıkları, obezite, bağışıklık sistemi sorunları ve hatta kanserlerle ilişkilendirilen sonuçlar ortaya çıkabiliyor.
(Uzman Dr. Ayşe Çakmakçı)
◊ Sonbaharda ve kış aylarında özellikle UVB ışınlarının Dünya’ya daha az ulaşması sonucu mevsimsel semptomlar olarak görülen yorgunluk, uyku düzeninde değişiklikler, bağışıklık sistemimizin zayıflaması ve bununla beraber enfeksiyonlara yatkınlık gibi durumlar ortaya çıkabiliyor.
(Uzman Dr. Gözde Nizamoğlu Mercan)
SİRKADİYEN RİTİM NEDİR?
‘Uyanık kalmamızı destekliyor’
◊ Vücudumuzun uyku-uyanıklık döngüsünü, ruh halimizi ve iştahımızı düzenleyen, günün 24 saatindeki aydınlık ve karanlık döngüsüyle oluşan biyolojik ritmimize ‘sirkadiyen ritim’ deniyor. Bunun oluşmasındaki en önemli faktör doğal güneş ışığına maruz kalmak. Gözümüzdeki ışığı algılayan yapılardan iletilen sinyaller, biyolojik ritmimizi düzenliyor. Bu da uykumuz, metabolizmamız ve hormon üretimimiz üzerinde etkili oluyor. Hava karardığında beynimizde melatonin hormon sentezi artıyor, bu yüzden uykumuz geliyor. Güneş ışığıysa melatonin sentezini azaltarak gün içinde uyanık kalmamızı destekliyor. Güneş ışığı maruziyetinin azaldığı kış aylarında gündüz melatonin seviyeleri yeterince azalmayabilir ve gün içinde kendimizi daha uykulu hissedebiliriz.
(Uzman Dr. Gözde Nizamoğlu Mercan)
NASIL ÖNLEM ALABİLİRİZ?
‘Açık havada vakit geçirmeliyiz’
◊ Sonbahar ve kış aylarında bağışıklığımızı desteklemek için açık havada daha sık vakit geçirmeli, düzenli egzersiz yapmalı, uyku saatlerimize dikkat etmeli ve D vitamini düzeyimizi kontrol ettirmeliyiz. Eğer risk grubundaysak grip ve zatürre aşılarımızı yaptırmalı ve rutin sağlık kontrollerimizi ihmal etmemeliyiz.
(Uzman Dr. Gözde Nizamoğlu Mercan)
DEPRESYONLA NASIL BİR İLİŞKİSİ VAR?
‘Mutluluk hormonu azalıyor’
◊ Sonbahar ve kış aylarında azalan güneş ışığı nedeniyle endorfin ve serotonin gibi mutlulukla ilişkilendirilen hormonların üretimi düşer. Uykumuz ve cinsel isteğimiz azalabilir, hafızamız zayıflayabilir. Bu da depresyon gibi nörolojik sorunlara zemin hazırlar. Kendimizi iyi hissetmek için şekerli ve karbonhidrat içeriği yüksek besinlere yönelebiliriz. Soğuk havalarda azalan vücut ısısının korunup normal düzeye ulaşması için daha fazla enerjiye ihtiyaç duyarız. Bu nedenle kış aylarında daha fazla kilo alabiliriz. D vitamini eksikliğinin de kilo artışıyla ilişkili olduğu bilimsel çalışmalarla kanıtlanmıştır.
Uzman Dr. Ayşe Çakmakçı)
◊ Yapılan bazı çalışmalarda özellikle 30 gün boyunca yeterli ve düzenli güneş ışığı temasının depresyonu azalttığı görülmüştür. Mevsimsel depresyonun semptomları fazla uyku ya da uyku bozuklukları, yorgunluk, bir zamanlar zevk alınan etkinliklerden mutlu olmamak, enerji düşüklüğü, konsantrasyon güçlüğü olabilir.
(Uzman Dr. Gözde Nizamoğlu Mercan)
‘Ömrü uzattığı görüldü’
Güncel bilimsel çalışmalarda güneş ışınlarının tansiyonu düşürdüğü, kalp krizi ve inme riskini azalttığı, hatta ömrü uzattığı görüldü. Morötesi ışınlarda vücutta tansiyonu düşüren nitrik oksit bileşiği bulundu. Bu bileşik güneşlendikten sonra vücutta oluşan D vitamininden ayrı bir şekilde ortaya çıkıyor. Ayrıca güneşin kalp sağlığına yararının cilt kanseri riskinden fazla olduğu düşünülüyor. Günümüzde araştırmalar güneş ışığı maruziyetiyle kalp krizi ve cilt kanseri risklerinin incelenmesi doğrultusunda yürütülüyor. Bu araştırmalar da güneş ışığının ölüm oranlarını azalttığını doğrularsa güneşte kalmakla ilgili uyarıların yeniden gözden geçirilmesi gerekecek.
(Uzman Dr. Ayşe Çakmakçı)
‘Miyopinin ilerlemesini azaltıyor’
Çocuklarda güneşli açık havada sosyal faaliyetler yapmak çok önemli çünkü güneş ışığı göz büyümesini yavaşlatıyor ve günümüzde çok artan miyopinin (uzağı görememe) ilerlemesini azaltıyor. Sirkadiyen ritme uygun şekilde doğru zamanda doğru ışığı almak çok önemli. Sabah güneşinin gözümüzün enerji üretimini arttırdığı belirtiliyor.
(Uzman Dr. Ayşe Burcu Dirim)