Görsel şölen değil zehir kokteyli! Gerçekten ihtiyacımız var mı?
Güncelleme Tarihi:
Gecenin en heyecanlı anında patlatılıp karanlıkta bir renk cümbüşü yaratan havai fişekler önemli kutlamaların, eğlencelerin olmazsa olmazı. Oysa belki bir an için etkileyici sayılabilecek bu eğlence türünün hem insan sağlığı hem de doğa için kalıcı pek çok zararı var.
Sakarya’nın Hendek ilçesindeki havai fişek fabrikasında meydana gelen facianın ardından birçok belediyeden havai fişek kullanımı konusunda önemli bir karar çıktı. İstanbul ve İzmir Büyükşehir belediyelerinin yanı sıra Bursa-Nilüfer, Düzce-Kaynaşlı, Antalya-Konyaaltı, Muğla-Marmaris ve Sinop belediyeleri etkinliklerinde havai fişek kullanmayacaklarını duyurdu. Ancak özel kutlamalarda havai fişek kullanımına ilişkin hâlâ bir kısıtlama yok. Oysa işin bir de doğa boyutu var. Doğal Hayatı Koruma Vakfı’ndan yaban hayatı koruma uzmanı, veteriner Ahmet Emre Kütükçü’ye havai fişeklerin doğa, özellikle de hayvan dostlarımız üzerindeki etkisini sorduk.
5 bin kırmızı kanatlı kuş ölü bulundu
◊ Birçok kuş geceleri net göremez. Hava kararmadan güvenli alanlar bulur ve geceyi orada geçirirler. Fakat havai fişeklerin ortaya çıkardığı şiddetli ses ve ışık onların panikleyerek bu yerleri terk etmelerine, birbirlerine, elektrik hatlarına, binalara ve ağaçlara çarpmalarına neden olur. Bu çarpmanın etkisi o kadar şiddetlidir ki birçoğu yere bile düşmeden hayatını kaybeder.
◊ Tüm yıl yerleşik olan kuşların yanında birçok kuş türü de göç etmek ya da yuva yapmak için ülkemizde. Binlerce yırtıcı kuş ve leylek güneyden kuzeye göç ederken topraklarımızın üzerinden geçiyor. Havai fişekler çoğu kuşun kuluçkadaki yumurtalarını ve yavrularını terk etmelerine, bundan ötürü de yavru kuşların kayıplarına neden olabiliyor.
◊ Ayrıca kuşlar için enerjilerini tutumlu kullanmak çok önemlidir. Geceleri düşen sıcaklıklarda vücut sıcaklıklarını sabit tutmak için çok enerji harcarlar. Özellikle kış aylarında havai fişeklerin neden olduğu panik sonrası havalanıp dakikalarca uçtuktan sonra güvenli bir şekilde inseler bile kaybettikleri enerjiyi yerine koyamayıp ölebiliyorlar.
◊ 2011’in ilk gününde ABD’nin Arkansas eyaletinde 5 bine yakın kırmızı kanatlı karatavuk kuşu ölü bulundu. Yapılan araştırmalar yılbaşı gecesi atılan havai fişeklerin kuşların panikleyip, birbirlerine çarparak düşüp hayatlarını kaybettiklerini gösterdi.
Saçtıkları zehirli maddeler türden türe aktarılıyor
◊ Havai fişeklerden sadece kuşlar değil, şehirde ve kırsalda birçok memeli yabani hayvan türü de olumsuz etkilenir. Memeli türlerinin çoğu gece aktiftir. Havai fişekler onların da paniklemesine ve güvenli alanlardan çıkıp otoyol gibi onlar için tehlikeli alanlara çıkmalarına neden olabilir.
◊ Bir diğer önemli konu da havai fişeklerin patladıktan sonra içindeki kimyasalların, zehirli gazların ve ağır metallerin havaya karışması. Bu zehirli maddeler daha sonra suyu ve toprağı kirleterek hem insanların hem de yaban hayvanlarının sağlığına ciddi zararlar verebiliyor.
◊ Havai fişekler için ‘zehir kokteyli’ dersek yanlış olmaz. Cıva, kurşun ve arsenik gibi ağır metaller, ‘baryum nitrat’ gibi radyoaktif maddeler ve ‘hekzaklorobenzen’ gibi kanserojen maddeler içerir. Patladıkları anda etraftaki insanların akciğerlerine ciddi zararlar verebilir. Ayrıca kurşun ve cıva gibi metaller doğada ‘biyoakümülasyon’a neden olarak türden türe besin zinciri boyunca aktarılır. Saçılan bu zehirli maddeleri yediğimiz balıklarla bile alıyor olabiliriz.
