Gizemli vaşakların hüzünlü sırları
Güncelleme Tarihi:
Merkezi Kars’ta bulunan KuzeyDoğa Derneği dünya çapında bir başarıya imza attı. Dernek iki yıl süren çalışmaların ardından bu yıl, dünyanın görülmesi en zor canlılarından dört vaşağa uydu vericisi taktı. Alınan sonuçlara göre, bu türün kaderinde hem umut hem de hüzün var.
Kedileri seviyorsanız, vaşaklara kayıtsız kalmanız mümkün değil. Tıpkı Doç. Dr. Çağan Şekercioğlu ve ekibi gibi...
Aynı zamanda Utah Üniversitesi Biyoloji Bölümü öğretim üyesi de olan Şekercioğlu, çalışma alanları Sarıkamış’ta orman sınırında gezerken gündüz saatleri olmasına karşın önünden üç kurdun geçtiğini görür. Sonra rasgele iki fotokapan kurar bölgeye. Önünden geçen her canlıyı otomatik fotoğraflayan bu cihazların kaydettiği görüntülere inanamazlar. Hiç beklemedikleri bir şekilde poz veren vaşak ve yavrularının görüntüleri karşısında şaşırıp kalırlar. Çünkü vaşakların dünya dağılım haritasında Kars ve civarı yoktur.
Ekip araştırmaya koyulur... Görüntüledikleri vaşak türlerinin bilinen vaşaklardan farklılaşarak bir alttür oluşturduğunu tespit ederler. Bu sayede KuzeyDoğa Derneği, küresel çapta tehlikede olan vaşakların alttürü ‘Kafkas Vaşağı’nın (Lynx lynx dinniki) Sarıkamış’ta üreyen bir popülasyonu olduğunu ispatlar. Bu türün dünya dağılım haritasının değişerek Sarıkamış’ı da içine almasını sağlar. Ancak iş bununla bitmez...
Çalışmalara devam eden Şekercioğlu ve ekibi, Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Utah, Zagreb, Kafkas, Boğaziçi ve Zürih üniversitelerinden katılan bilim insanlarıyla birlikte ‘Doğu Anadolu Yaban Hayatını Araştırma ve Koruma Projesi’ kapsamında vaşaklar hakkında daha fazla bilgi edinmek amacıyla onlara uydu vericisi takmaya karar verir. İki yıl süren çalışmaların ardından bu yıl dünyanın görülmesi en zor canlılarından olan dört vaşağı yakalayarak uydu vericisi takarlar.
Vericiden gelen bilgiler onların neslinin devamını sağlayacak çalışmalar açısından umut verici olduğu kadar da hüzünlü. Şekercioğlu şöyle yorumluyor: “Bölgede karacalar bittiğinden daha çok tavşan ve kemirgenlerle besleniyorlar. Bu nedenle ağırlıkları dünya ortalamasının altında. Normalde bir vaşağın ağırlığı 18-45 kilo arasında. Bizimkiler ise 15-20 kilo civarında. Bunun besin kaybından kaynaklandığını düşünüyoruz. 40 foto kapan çalışıyor arazide. Hiç karaca çekmediğimiz yıllar oluyor. Kızıl geyikler olmadığı için aynı durum bölgedeki kurtlarda da var. Bu veriler onların bulundukları bölgenin şartlarına uyum sağlamaya çalıştıklarını gösteriyor. Bölgedeki yabandomuzu sayısı da çok az. Aşağı yukarı kurtlar kadar nüfusu kaldığını tahmin ediyoruz. Oysa sağlıklı bir ekosistemde yabandomuzu gibi otçul hayvanların sayısının yırtıcıların sayısından en az 10 kat fazla olması gerekiyor.”
Veriler onların ormana çok bağlı olduğunu gösteriyor. Kış dışında neredeyse hiç ormandan çıkmadıklarını belirten Şekercioğlu, “Sarıkamış ormanlarının büyüklüğü 350 kilometrekare. Bunun yüzde 15’i Milli Park. Geri kalan alanda yasal kesimler yapılıyor. Oysa çalışmalarda gördük ki ormanın 110 kilometrekarelik bölümü bu canlılar için kritik öneme sahip. Keşke orası da koruma altında olsa” diyor. Vaşakların bir tek kışın ortalıktan insanların çekilmesiyle birlikte besin aramak için orman dışına çıktığını tespit ettiklerini de kaydeden Şekercioğlu, bir vaşağın Sarıkamış’tan Kars Kalesi’nin altına kadar gidip geldiğini tespit ettiklerinin altını çiziyor.
KuzeyDoğa Derneği, küresel çapta tehlikede olan vaşakların alttürü ‘Kafkas Vaşağı’nın (Lynx lynx dinniki) Sarıkamış’ta üreyen bir popülasyonu olduğunu ispatladı.
Ekip, 5 yaşında ve 15.3 kilogramlık erkek vaşağa GSM/GPS özellikli 350 gram ağırlığındaki tasmayı taktı. Vaşağa ‘Işık’ adı kondu.
Vaşak Işık’tan gelen ilk veriler: Ormanlık alanın dışına çıkmıyor. Sekiz günde 52 kilometre yol yürüyerek, 70 kilometrekarelik bir alanı kullanıyor. Bir yıllık izlemenin sonunda vaşağın boynundan düşecek tasma, onun gizemli hayatını aydınlatacak.
Zorunlu diyet
Kısa kuyruklu, benekli, kuvvetli ve Türkiye’de düzenli görülen kedi türlerinin en büyüğü olan vaşağa yöre insanı ‘Başak’ diyor. Normal bir kediden 5 kat daha ağır olan bir vaşak kendi ağırlığının 10 katından büyük avları yakalayabiliyor. Sarıkamış’ta ise sadece yabantavşanı (Lepus europeaus) ve kemirgenlerle besleniyor.
KISA KISA...
Yeni, nadir bir çiçeğimiz daha oldu
Doğa fotoğrafçısı Ali Atahan’ın 15 Mart 2017 günü Hatay Subaşı’nda fotoğrafını çektiği çiçek dünyada sadece o bölgede yaşayan çok nadir bir tür olarak (Noccaea ali-atahanii) adıyla kayıtlara girdi. Fotoğrafı çektikten sonra akademisyenler Yelda Büyükaşık Güzel, Samim Kayıkçı, Barış Özüdoğru ve Kurtuluş Özgişi tarafından uzun süre incelendi ve yeni bir tür olduğu anlaşıldı.
‘Özel Misafirler’ Ankara’da
Ankara Büyükşehir Belediyesi ve ANFA’nın sponsorluğunda Ferit Başbuğ ve Metin Cenkçiler’e ait fotoğraflardan oluşan ‘Özel Misafirler’ sergisi, 30 Eylül’e kadar Armada AVM’de görülebilecek. Sergi 5-7 Ekim Panora AVM, 12-14 Ekim Atlantis AVM, 19-21 Ekim Cepa AVM, 26-28 Ekim Kentpark AVM’de gezilebilecek.
Bakın kimler gelmiş
Tropikal ve subtropikal alçak enlemlerde, kurak ve yarı çöl alanlarda yaşayan ‘Kap Kumrusu’ üç kuş gözlemcisi tarafından Adana Tuzla yolunda görüntülendi. Kap kumrusu Sahraaltı Afrika ve Madagaskar’da yaygın bir tür. Yayılış alanı Arabistan Yarımadası, İsrail’in güneyi, Ürdün ve en kuzeyde Türkiye’ye kadar uzanıyor.
Artık yoklar
Birdlife International, bu yüzyılda 8 kuş türünün soyunun tükendiğini duyurdu. Bu kuşlar arasında ‘Rio’ çizgi filmlerinin kahramanı olarak tüm dünyada gönüllerde taht kuran Brezilya’nın parlak mavi papağanı ‘Spix’s macaw’da bulunuyor.