Evde, sağlıklı, mutlu...

Ruh sağlığını korumanın yolları

Söze “Bizler de hafta sonlarında uygulanan ikişer günlük sokağa çıkma yasağında bu psikolojiyi anladık” diye başlıyor Doç. Dr. Eylem Şahin Cankurtaran, Türkiye Psikiyatri Derneği Yaşlılık Psikiyatrisi Çalışma Birimi Koordinatörü. Cankurtaran’a göre bu dönemde uzun süre eve kapanmanın, yeterli ve yakın sosyal ilişki kuramamanın sonucu olarak yaşlılar kaygı, mutsuzluk, durgunluk ve hayattan zevk alamama gibi sorunlar yaşayabiliyor, hatta panik atak ve depresyon gibi sorunlar doğuyor. Peki, bunlardan korunmak için ne yapmalılar?

◊ Eskisi gibi rahatça dışarı çıkacağınız zamanlar gelecek. İlaçlarınızı düzenli almanız, kendinize eskisi gibi bakmanız çok önemli.

Beslenmenize dikkat edin; en az üç öğün protein içeren, sulu tencere yemekleri gibi sağlıklı yemekler tüketin.◊ Uyku düzeniniz bozulmasın. Kaçta yatarsanız yatın aynı saatte kalkmaya çalışın.

Gündelik ev işleri ve hobiler zihninizi oyalar. Eskiden keyif aldığınız şeylerle ilgilenmenin ya da yeni bir hobi edinmenin tam zamanı. Örneğin uzun zamandır yapmadığınız zor yemekleri yeniden yapmaya çalışabilir ya da yeni tarifler öğrenebilirsiniz. Dikiş biliyorsanız becerinizi kullanarak evdeki eski kıyafetleri yeni modellere çevirebilirsiniz. Tamir etmek ya da örgü örmek, evde onarım işleriyle ilgilenmek ve varsa bıraktığınız bir müzik aletini yeniden çalmaya başlamak da keyifli olabilir.

◊ Bizler de özellikle bu dönemde onları daha sık aramalıyız. Hatta torunlarına uyuturken masal anlatmaları, dikiş-tamir gibi işler isteyerek ne kadar büyüsek de anne-babamıza hâlâ ihtiyaç duyduğumuzu göstermeliyiz; böylelikle ileri yaş nedeniyle ortaya çıkan yetersiz oldukları, işe yaramadıklarına dair düşünceleri azaltabiliriz.

Salgınla ilgili sadece Sağlık Bakanı’nın açıklamalarını dinlemeniz, seyretmeniz yeterli. Diğer haber kaynakları bazen abartılı bazen de gerçekdışı bilgilerle moralinizi bozabilir.

◊ Telefon ya da tabletten yeni oyunlar oynamayı öğrenin. Skype, Zoom, WhatsApp gibi görüntülü konuşma programlarını keşfetmek, akıllı telefonlardan teknolojiyi öğrenmek hem sosyalleşmeye ve zihninizin dinç olmasına faydalı olur hem de teknolojik becerilerinizi arttırmak sizi daha ‘yeterli’ hissettirir. Bir görüntülü konuşma programında buluşup uzaktan kitap okuma etkinliği yapan tanıdıklarım var.

◊ Uygunsanız, yakınlarınıza, komşularınıza yemek yapın. 76 yaşındaki Suzan Öcal bu konuda çok iyi bir örnek. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi başta olmak üzere pandemi hastanelerindeki sağlık çalışanlarına yemek pişirip götürüyor. Bu uğraşılar işe yaradığınızı hissettirir, yeterlilik hissini güçlendirir.

‘Önceki hayatımıza biraz bile olsa dönmemiz lazım’

E.U. 85 yaşında. 80 yaşındaki eşiyle yaşıyor. 65 yaş ve üstü vatandaşlar için alınan sokağa çıkma yasağından önce her gün Nişantaşı’ndan Beyoğlu-Tünel’e yürüyerek gidip dönüyordu. Hareketli olmayı önemsemesi bir yana, bundan oldukça keyif alıyordu ama bir ayı aşkın zamandır bu alışkanlığından mahrum: “Yürüyüş dışında çarşıya herhangi bir şey almak için çıktığımızda bile bir hareketlilik oluyordu, başka insanlar görmek iyi geliyordu. İnsan dört duvar arasında kalınca ne yapacağını şaşırıyor. Hareketsiz kaldığım için vücudum hantallaştı, ayaklarım yürümemeye, gitmemeye başladı. Bu beni gerçekten çok düşündürüyor. Evi birkaç defa boydan boya yürüyorum, hareketler yapıyorum ama aynı şey değil. Yasaktan sonra evden iki kere çıktım. Birinde kızım yiyecek getirdi, onu aldım. Böylelikle 20 metre kadar yürümüş oldum. Bir kere de evde duramadım artık. Kimsenin olmadığı bir saatte yürümek istedim. Gece çıktım. Öyle bir yürüyüp döndüm. Sonradan ‘Keşke biraz daha yürüseydim’ dedim ama yasak olduğu için endişelendim. Evde kalmamız gerekiyor, anlıyorum ama bir mesafe belirlense, hiç olmazsa birkaç günde bir çıksak sokağa... Bize biraz esneklik gösterilse. Vücut ve ruh sağlığımız için önceki hayatımıza biraz bile olsa dönmemiz lazım.”

Gün içinde düzenli egzersiz yapmak çok faydalı
İstanbul Tıp Fakültesi İç Hastalıkları ve Geriatri Uzmanı Prof. Dr. Bülent Saka, yaşlıların önde gelen sorunlarının yetersiz beslenme, çabuk yorulma, güçsüzlük, fiziksel aktivitenin azalması ve tükenmişlik hissi olduğunu söylüyor ve ekliyor: “Hedeflerimiz, sağlıklı beslenme, yeterli su tüketimi, kaliteli uyku ve yeterli miktarda fiziksel aktivite... Son yıllarda yaşlı sağlığıyla kas kuvveti/kas kütlesi ilişkisini ortaya koyan çok sayıda bilimsel çalışma yayımlandı. Toplumda, bakım kurumlarında ve hastanelerde ayrı ayrı yapılan çalışmaların sonuçlarına göre kas fonksiyonları iyi olan bireylerin daha sorunsuz, uzun ve kaliteli bir hayat yaşadığı anlaşıldı. Salgın sırasında evde olan yaşlılarımızın beden ve ruh sağlığı için düzenli fiziksel aktivite yapılması çok önemli.”

Sabah 15, akşam 15 dakika evin içinde yürüyün.