‘Ekran yorgunluğu’ hayat yorgunluğuna dönmesin

Günlük yaşamı kolaylaştıran cihazları kullanmaktan kendinizi alıkoyamıyor, ayrı kaldığınızda gerginleşip sinirleniyorsanız ekran bağımlısı olabilirsiniz. Pandemi kısıtlamaları nedeniyle evde kaldığımız aylar boyunca teknolojiyle daha sık vakit geçirdik. Gözümüzü ekranla açıp ekranla kapattık. Aşırı ekran süresi sağlığımıza zarar verebilir. Ancak akıllıca hedefler ve kurallar koyarak kendimizi teknolojinin tuzaklarından koruyabiliriz. Uzmanlarla konuşup dijital tükenmişlik nedir, detoksu nasıl yapılır gibi soruların yanıtlarını aradık.

‘RUTİNLERİNİZİ DEVAM ETTİRMEKTE ZORLANIYORSANIZ DİKKAT!’

Yeditepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü Dr. Öğr. Üyesi Merve Denizci Nazlıgül

Teknolojinin gelişmesiyle birlikte dijitalleşme hayatımızın her noktasına sızıp günlük yaşantımızı birçok açıdan kolaylaştırdı. Akıllı telefonlarımız ve internete girebildiğimiz her türlü elektronik cihaz hayatımızın olmazsa olmazı. Evden çıkmadan alışveriş yapabilmemize, faturalarımızı ödeyebilmemize, eğitimimizi devam ettirebilmemize, iş yaşamını eve taşıyabilmemize olanak sağladılar. Bununla birlikte, dijital cihazların sıkça ve uzun saatler kullanılması insanlarda dijital tükenmişliğe sebep olabiliyor. Böyle bir durumda kişi kendini duygusal olarak tükenmiş hisseder ve sürekli yorgundur. Ayrıca üretkenliği düşer, zihni sürekli dijital dünyayla meşgul olur, çevresine olan ilgisi azalır ve rutinlerini devam ettirmekte zorlanır. Uyku ve yeme problemleri bile görülebilir.

DİJİTAL DETOKS İÇİN...  

* Dijitalleşme hayatın bir parçası. Tamamen uzaklaşmak yerine asıl yapılması gereken önceden belirlenmiş sınırlar koymak ve teknolojinin getirdiği fayda-zarar dengesini korumak.

* İş yaşamından dolayı telefondan tüm gün uzak durmak mümkün olmayabilir. Bunun yerine gün içinde belirlediğiniz ufak zaman dilimlerinde telefondan uzaklaşarak kendinize alan açabilirsiniz.  

* Cihazlara değil, cihazların içindeki uygulamalara bağımlı olma eğilimindeyiz. Bu sebeple, cep telefonundan tamamen uzaklaşmak yerine kullandığınız uygulamalar konusunda sınırlamalar koyabilirsiniz. Örneğin; yemek yaparken telefonu uçak moduna alarak bir süre e-posta alımını durdurabilir ve müzik uygulamasını kullanmaya devam edebilirsiniz.

NEDEN KULLANIYORUZ?

* Araştırmalar, özellikle sosyal medya platformlarını sık kullananların depresyon ve kaygı problemlerini daha sık yaşadıklarını gösteriyor. Bu sebeple sosyal medya uygulamalarında geçirilen zaman sınırlandırılmalı. Bunu yapabilmek için sosyal medya platformlarını sıklıkla kullananlar, kullanım motivasyonlarını gözden geçirmeli. “Hangi ihtiyacım karşılanıyor?” sorusunu sorun. Bunun cevabı ilgi, beğenilme, sosyalleşme, olumsuz duygudan kurtulma, problemlerden uzaklaşma gibi motivasyonları içerebilir ve kişiden kişiye değişebilir. Bu ihtiyaçların ‘gerçek hayatta’ sağlıklı bir yöntemle karşılanmasını hedeflemeye çalışın.

* Uykudan hemen önce ve uyandıktan hemen sonra dijital dünyadan uzak durun. Cep telefonlarındaki alarm yerine, çalar saat kullanmak uykudan önce ve sonra telefondan uzak durmak için etkili bir adım olarak
düşünülebilir.

* Cep telefonumuza gelen bildirimlerle dikkatimiz dağılır. Bildirimleri kapatmak dijital detoks için faydalı olabilir.

‘DAR BİR KADRAJA SIĞMAYA ÇALIŞIRKEN BOYUN-BEL, BAŞ-GÖZ AĞRIR; BU DA YORGUNLUKTUR’

Klinik psikolog Dr. Serap Altekin - Travma ve Hayat Derneği Başkanı

“Ekran yorgunluğu birden fazla nedenle olur: Yakın mesafedeki bir şeye uzun saatler odaklanmaya çalışmak. İletişimin önemli öğelerinden olan beden dilini, yüz ifadesini doğru okumaya, anlamaya çalışmak. Ekrandaki kişilere odaklanmaya çalışırken yaşadığımız dikkat ve konsantrasyon zorlukları ve bir yandan ekrandaki kendi görüntümüzle dikkatimiz dağılırken, bir yandan alışık olmadığımız birçok şeyi takip etmeye çalışmanın getirdiği yorgunlukların toplamıdır. Ağ bağlantısından kaynaklanan kopmaların ve aksaklıkların zaman zaman içeriği  takip etmekte yarattığı zorluklar da bir başka zihinsel yorgunluk kaynağı… Dar bir kadraja sığmaya, ekrana yakın durmaya ve sesini duyurabilmeye efor sarf ederken boyun, bel ve sırt ağrılarının, baş ve göz ağrılarının artması da ekran yorgunluğunun bir diğer boyutudur. ‘Ekran yorgunluğu’ hayat yorgunluğuna dönmesin!”

ÇOCUKLARA DİJİTAL DETOKS REÇETESİ

Gizem Göçtü - Uzman psikolog

Çocuklarınız için teknolojiden uzak kalmak gerçekten zorlayıcı bir süreç olacak. Bu süreci konuşarak, öncelikle kısa zamanlarla başlayıp yapabildiğini görünce süreyi zamanla arttırarak geçirmek daha doğrudur. Aksi takdirde çocuk kendine güvenini kaybedecektir.

Kontrol etme inancını pekiştirin

Çocukların en çok zorlandığı bir diğer durum, kendilerini kontrol edemeden saatlerce dijital uyaranlara maruz kalmak. Onun için ‘kontrol edebilirsin’ inancını çocuğunuzda pekiştirmeniz gerekir, böylelikle sınırlar daha kolay konur.

Model olun

Çocuğumuzun sınırlar koymasını isterken bizim sürekli dijitale maruz kalmamız onların detoksu bozmalarına yol açar. Unutmayın çocuklar dediklerimizi değil, gösterdiklerimizi yapar.

Hareket edin

Dijital detoks yaparken çocuklarımız muhakkak zorlanacaktır. Hem stresi azaltmak hem de eğlenceli aktiviteler yaparak dijitalden uzaklaşma adına hareket etmek en etkili yöntem olacaktır.

Yeni hobiler edinin

İçinde olduğumuz pandemi döneminde her aktivitemiz dijital olmaya başladı. İçinde dijital uyaran olmayan yeni eğlenceli etkinlikler denenebilir. Mandala, maket yapım, masa oyunları gibi…

Dijital araçları ortadan kaldırın

Özellikle sınır koymada çok zorlanan çocuklarda, alışmasını sağlarken bu tip araçları ortadan kaldırmak, interneti kapatmak faydalı olur.

Destekleyin

Detoks başarılı ya da başarısız bile olsa ailesi tarafından desteklenmek çocuklar için çok önemlidir. Tekrar deneme cesareti için bu destek ve çabasını fark etmek ona değerli hissettirir.