‘Direkt müdahil olmamız bizi ve şiddet gören kadını daha büyük riske sokabilir’

Pek çoğumuzun başına gelmiştir. Yolda yürürken bir erkeğin bir kadına sözlü ya da fiziksel şiddet uyguladığını görürüz. Erkeğin ne kadar ileri gidebileceğini tahayyül etmeye uğraşırız. Kadının korktuğunu ve çaresiz olduğunu fark ettiğimizde de bir korku dolar içimize. Bazılarımız nasıl yardım edeceğimizi bilemez, çaresiz hisseder. Oysa değiliz. Mor Çatı Kadın Sığınağı Vakfı’ndan sosyal çalışmacı psikolog Leyla Soydinç ve İstanbul Barosu Kadın Hakları Merkezi Başkan Yardımcısı, avukat Birsen Baş Topaloğlu’yla bu konuyu konuştuk.

Sokakta şiddete maruz kalan bir kadın görürsek, bu duruma nasıl müdahale etmemiz gerekir?

Birsen Baş Topaloğlu: Kendi güvenliğimizi tehlikeye sokmayacak ve şiddetin tırmanması riskini azaltacak birtakım müdahalelerde bulunabiliriz. Bazen bu şekilde yapılacak sözlü müdahale yeterli olabilir. Ayrıca etrafın da desteğini sağlayacaktır. Onun dışında şiddet kayıt altına alınabilir. Bu müdahalemize rağmen şiddet durmuyorsa veya ciddi zarar riski varsa derhal Alo 155 Polis İmdat veya Alo 156 Jandarma İmdat’ı arayarak emniyet birimlerinin olaya müdahalesini sağlamalıyız. Alo 183 Aile, Kadın, Çocuk ve Engelli Sosyal Danışma Hattı ve Alo 152 Acil Tıbbi Yardım Hattı da arayabileceğimiz destek hatları. Emniyet Genel Müdürlüğü’nün KADES uygulaması var. Buraya ihbar yapıldığında polisin müdahalesinin diğer şiddet hatlarına yapılan ihbarlara kıyasla daha kısa sürede gerçekleştiği görülüyor. Uygulamayı kullanırken telefonda konum paylaşım izniniz açık olsun.

Şiddeti uygulayanlar, kadının babası, eşi ya da yakını olduğunu söylüyorsa ne yapmalıyız?

Leyla Soydinç: Erkek şiddeti biz kadınlara zaten çoğunlukla en yakınımızdaki erkeklerden geliyor. Bu durum şiddeti meşrulaştıracak bir bahane olamaz. Yine destek mekanizmalarını harekete geçirmeliyiz.

Şiddeti uygulayan kişi durmayı reddediyorsa, elinde bir tür silah varsa ne yapmalıyız?

Leyla Soydinç: Bu gibi bir durumda bizim müdahalede bulunmamız hem bizi hem de karşımızdaki kadını daha büyük bir risk altına sokabilir. Güvenlik için hızlıca destek mekanizmalarına ihbarda bulunmalıyız. Bu esnada, kişinin uzaklaşması durumuna karşın mümkün olduğunca fazla detayı aklımızda tutmak ya da kayıt altına almak iyi olabilir.

Birsen Baş Topaloğlu: Soğukkanlı davranmak önemli. Silahlı kişinin bu süreçte şiddet mağduruna daha büyük zarar vermesi yüksek olasılıktır. Şiddet failinin bize de zarar verme ihtimali yüksektir. 

Komşu evde kadının şiddete uğradığını duyarsak ne yapmalıyız?

Leyla Soydinç: Bu durumda da acil destekleri çağırmak önemli. Polise sakince bilgi, detay vermek, polis gelmeyi reddediyorsa ısrarcı olup sorumluluklarını hatırlatmak gerek.

Birsen Baş Topaloğlu: İhbar ettiğinizde kimliğinizin açığa çıkacağı, komşunuzla aranızın bozulacağı şeklinde bir endişeniz olmasın. Polisten kimliğinizin gizli tutulmasını isteyebilirsiniz.

Ev söz konusu olduğunda sınırımız nedir?

Leyla Soydinç: Kadınların erkek şiddetine en sık maruz kaldığı yer, evleri. Ancak müdahil olmak yerine güvenlik güçlerinden destek almalıyız.

Birsen Baş Topaloğlu: Bir komşu olarak kapının zilini çalmakta hukuki bir sıkıntı yok ama zili çalıp kapı önünde beklemek bazen sizi de riske sokabilir. Bu durumda zili çalıp uzaklaşabilirsiniz. Eve girip kontrol etmek hem hukuken hem de güvenliğiniz açısından riskli.

Bazen polis geliyor ama kadın eşinden korktuğu için “Öyle bir şey yaşanmadı” diyor...

Leyla Soydinç: Kadınlar olarak birçok sebepten ötürü şiddete maruz kaldığımız fark edildiğinde ve biri bize destek olmak istediğinde olayı reddetmeyi seçebiliriz. Destek vermek isteyen bu durumu kabullenmekte zorlanabilir, hayal kırıklığı duyabilir. O an yapılması gerektiğini düşündüğümüz bir hamle kadın için çok riskli olabilir. Bu nedenle onunla iletişim kurabileceğimiz güvenli bir an bulduğumuzda, yargılamadan desteğimizi hissettirebilir, bildiğimiz mekanizmaları paylaşabiliriz.

Birsen Baş Topaloğlu: Şiddet olayı şikâyete tabi bir suç kapsamına giriyorsa, bu suçun cezai soruşturması için mağdurun şikâyeti gerekir. Biz suç duyurusunda değil, sadece suç ihbarında bulunabiliriz. Polisin, kadının korkudan “Bir şey yaşanmadı” diyebileceğini değerlendirmesi ve kadını şiddet failinden uzaklaştırarak beyanını alması gerekir.

Yakınlarımıza nasıl yardım etmeliyiz?

 4 Eylül’de Hürriyet Pazar’da yayımlanan ‘Erkeklerin şiddetine maruz kalan kadınlara nasıl davranmalı?’ haberimizde şiddete uğrayan kişilere nasıl yaklaşmak gerektiğini uzmanlara sormuştuk. Önerileri özetle şöyle:

*Özellikle ‘mağdur suçlayıcılık’tan uzak durulmalı. “Keşke böyle demeseydin, yapsaydın” gibi yorumlar şiddet görene zarar verir.

*Kişiyi dinlerken sakin ve sabırlı olmak, göz kontağı kurmak ve dinlediğimizi belli etmek çok önemli.

*Şiddet davranışı, maruz bırakılanın iradesini elinden almaya yöneliktir. Bizse hayatta kalanın iradesi olduğunu, onun onayı olmadan onun adına adım atamayacağımızı hatırlamalıyız.

*Özellikle cinsel şiddet söz konusuysa ve 72 saat içinde gerçekleştiyse saldırı sırasındaki kıyafetleri naylon olmayan bir poşete koyarak ağzını kapatıp yanınıza alma; mümkünse delilleri muhafaza etme (yani kişinin yıkanmaması) gibi detayları göz önünde bulundurabilirsiniz.
 Kişinin acil tıbbi ve psikiyatrik yardım almasını destekleyebilirsiniz.