Çök, kapan, tutun, depreme hazırlıklı ol!

Geçen hafta ülke çapında bir deprem tatbikatı düzenlendi. Ancak gördük ki bazı bildiklerimiz yanlış ve kimilerimiz halen deprem anında ne yapacağını bilmiyor. Biz de deprem anında ve sonrasında neler yapmamız gerekiyor, ihtiyaç duyacağımız malzemeler neler, evimizi paylaştığımız hayvan dostlarımızı nasıl koruyacağız gibi merak ettiklerimizi ‘Deprem Affetmez’ isimli bir de kitabı olan İTÜ Afet Yönetimi Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu’na
sorduk.

‘Toplum bilgilenmeli’

Kadıoğlu “Depreme hazırlık birey ve aileden başlar. Bu yüzden önce evlerimizde gerekli önlemleri almalıyız. İşyerleri, okullar veya diğer toplumsal alanlarda düzenlemeler yapılmalı. 1999 depreminin üzerinden 23 yıl geçti ama öncesinde, sonrasında ve deprem anında neler yapmamız gerektiği konusunda kafamız çok karışık. Ev alırken sadece seramiğine bakmakla yetinenler, ‘Burada deprem olmaz, olsa da bana bir şey olmaz’ diyenler, depremin sadece gece olduğunu sananlar, her depremde sadece fay hatlarını konuşup duranlar... Toplumun depremle ilgili en temel bilgilerle donatılmaya ihtiyacı var” diyerek durumu özetliyor.

İTÜ Afet Yönetimi Enstitüsü Müdürü
Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu

Öncesinde neler yapılmalı?

◊ Yaşadığınız yerleşim yerinin depremle ve diğer potansiyel tehlikeleriyle ilgili bilgi edinin.
◊ İnşaat Mühendisleri Odası’ndan yetkili inşaat mühendisliği statik bürolarına veya firmalara, binanızın depreme karşı dayanıklı olup olmadığını kontrol ettirin.
◊ Kombi, su ısıtıcısı, buzdolabı, çamaşır makinesi, klima, gardırop, avize, lamba, projektör, ayna ve tablo gibi eşyalarınızı yere/duvara sabitleyin. Ağır veya kırılacak eşyalarınızı üst raflara koymayın.
◊ Yatağınızın yanındaki pencerelerin perdelerini kalın bir kumaştan seçin ve kapalı tutun.
◊ Yanıcı maddeleri ve ev kimyasallarını devrilip kırılmayacak ve karışmayacak şekilde saklayın.
◊ Kırılıp saçılacak ve tehlike yaratacak camları filmle kaplayın.
◊ Gaz kaçağı ve yangına karşı, doğalgaz vanası ve elektrik sigortalarının yerlerini öğrenin ve onları otomatik hale getirin.
◊ Yangın merdivenleri ve kapılarını kilitlemeyin, gereksiz eşya ve malzemeyle tıkamayın.
◊ Yangın tüpü bulundurun ve ailece kullanmayı öğrenin.
◊ İlk 72 saat her bir aile bireyi için gerekli afet malzemelerini depolayın.
◊ Su-elektrik-gaz vanalarının yerini ve nasıl kapatılacağını ailece öğrenin.
◊ Gece uyurken ve elektrik kesilince koridorda açık kalacak bir acil durum ışığı edinin.
◊ Afet toplanma alanınızı öğrenin.
◊ İlkyardım eğitimine katılın ve gerektiğinde bu eğitimi yenileyin.
◊ Aile bireylerinizle iletişimi nasıl sağlayacağınızı ve eve ulaşamayacağınız durumlar için alternatif acil buluşma yerlerini planlayın ve bunları aile afet planına yazın.
◊ Binanızın her bir odasında, üstünüze bir obje düşmeyecek güvenli yerleri belirleyin.
◊ Aile bireyleri ve iş arkadaşlarıyla sık sık ‘çök-kapan-tutun’ tatbikatı yapın.
◊ Eviniz için deprem sigortası (DASK) ve eşyalarınız için konut sigortası yaptırın.

Sonrasında neler yapmalı?

◊ Kendiniz ve etrafınızdakilerin yaralanıp yaralanmadığını kontrol edin. Biliyorsanız ilkyardım yapın, yoksa yardım çağırın. Güvenliğinizi tehdit edecek bir eyleme kalkışmayın.
◊ Su, elektrik ve doğalgaz tesisatını, varsa hâlâ yanan ocak veya sobayı kapatın. Kapalı ortamlarda sigara içmeyin.
◊ Sarsıntı geçtikten sonra ve elektrikleri tekrar devreye almadan önce prizde takılı tüm fişleri prizden çekin.
◊ Gaz kaçağı olup olmadığından emin olana kadar kibrit ateşlemeyin. Elektrik düğmesine dokunmayın. Herhangi bir şekilde ateş yakmayın.
◊ Başlangıç halindeki ufak yangınları söndürün, mümkünse kapı ve pencereleri kapatarak olay yerini terk edin. Duman varsa ağız ve burnunuzu ıslak havluyla kapatıp yerde sürünerek orayı terk edin.
◊ Mutfakta yağ yangını çıktıysa ıslak bir havluyla üzerini kapatın, su dökmeyin.
◊ Eğer üzerinizdeki kıyafet tutuşursa dur-yat-yuvarlan hareketini yapın.
◊ Binadan ayrılırken kapıları dikkatli açın. Tavandan dökülebilecek tehlikelerden sakının. Başınızı koruyun, koşmadan, hızla binayı tahliye edin.
◊ Etrafta cam kırığı, kesici ve yaralayıcı maddeler olacağı için mümkünse tahliye çantanızı, bir battaniyeyi, mevsime uygun kıyafetlerinizi yanınıza alın. Kalın ayakkabılar giyip afet toplanma alanına gidin.
◊ Binanız hasarlıysa asansörü kullanmadan güvenle dışarı çıkın. Yardıma ihtiyacı olanlara yardım edip afet toplanma alanına gidin. Yaralı, ölü varsa yetkililere bildirin.

◊ Toplanma alanlarının hijyen kurallarına uyun. Başkalarının da ihtiyacı olabileceğini düşünerek gereğinden fazla yardım malzemesi talebinde bulunmayın.
◊ Ailenizle, özellikle çocuklarınızla veya kaygılı arkadaşlarınızla konuşarak onları sakinleştirin. Mümkünse çok endişeli olanları diğerlerinden ayırıp onları ayrı bir yerde toplayın.
◊ Büyük depremlerden sonra artçı depremler olabilir. Her artçı sarsıntıyı hissedince çök-kapan-tutun hareketini yapın. Binanızda hasar varsa yetkililer izin vermedikçe eşya almak için riskli yapılara girmeyin.
◊ Telefonunuzu acil durumlarda kullanın.
◊ Etrafa saçılmış kimyasal, yanıcı, parlayıcı maddeleri, nasıl temizleneceğini biliyorsanız temizleyin ve kaldırın.
◊ Binanız ağır hasarlıysa binanın kat sayısını, her katta kaç dairenin bulunduğunu, hanelerdeki vatandaşların sayısını, mümkünse adlarını, misafirleri olup olmadığını bir kâğıda yazın. Eğer biliyorsanız evin iç planını gösteren basit bir kroki çizip arama ve kurtarma profesyonellerine teslim edin.
◊ Enkaz ve yıkıntılar arasında, cadde ve sokaklarda gelişigüzel dolaşmayın, acil durum ekiplerini ve yaralı naklini engellemeyin.
◊ Eğer enkaz altındaysanız, kıpırdayacak durumunuz varsa ve kesin bir çıkış yolu görebiliyorsanız hareketlenin. Aksi takdirde pozisyonunuzu koruyun. Fazladan çaba, size gelecekte gerekli olacak enerjiyi ve suyu tüketecektir.
◊ İlerleyen saatlerde dışarıya ses verebilecek bir ses kaynağı yaratma yolu bulun. Tencere, boru gibi bir metale vurabileceğiniz bıçak sapı gibi sert bir cisim olup olmadığını kontrol edin.
◊ Sigorta amacıyla evinizdeki hasarların ve zarar görmüş eşyaların fotoğraflarını çekin.
◊ Kulaktan dolma sözlere, söylenti ve dedikodulara itibar etmeyin, onları yaymayın.

Dostumuzu o an nasıl koruyacağız?

Kadıoğlu ‘Deprem Affetmez’ kitabında evcil hayvanlarımızı depremden nasıl koruyacağımızı da anlatıyor:

◊ Tasma satın alın veya evcil hayvanınıza bir mikroçip taktırın.
◊ Tasmasının genel kimlik bilgileri içerdiğinden emin olun.
◊ Evcil hayvanlarınızın güncel fotoğraflarını ve tıbbi kayıtlarını her zaman yanınızda bulundurun.
◊ Onu eğitin ve sosyalleştirin. Afet sonrası zor şartlarda hayatta kalma şansını arttırmak için aşılarını yaptırın.
◊ Maması ve suyunu, katlanabilir yiyecek ve su tabaklarını, favori bir oyuncağını, aşı kayıtlarını, bir fotoğrafını, varsa ilaçlarını içeren bir çanta hazırlayın. Taşıyıcısı da hazır olsun.
◊ Sarsıntı sırasında onu kaldırıp göğsünüzde tutun ve çök-kapan-tutun hareketini yapın. Ancak agresifleşir ve sizden kurtulmak isterse bırakın gitsin. Siz olduğunuz yerde kalın.
◊ Evcil hayvanınız bir taşıma kafesinde, üstü kapalı bir yuvada ya da bir sandıktaysa içinde bırakın. Orada düşen eşya ve cisimlerden daha iyi korunacaktır.

Deprem sırasında...

BİNA İÇİNDE:
◊ Etrafınızdakilere “Çök!” uyarısı verin ve çök-kapan-tutun yapın. Bebeğiniz varsa bu hareketi yaparken onu kucağınıza alın.
◊ Yakınlarda devrilecek malzeme olmamasına özen gösterin.
◊ Banyo, mutfak, kapı pervazlarının altı, beyaz eşyalar, büfelerden uzak durun.
◊ Tekerlekli sandalyedeyseniz tekerlekleri kilitleyerek başınızı ellerinizle koruyun.
◊ İş aletlerinin bulunduğu yerlerde mümkünse çök-kapan-tutun hareketinden hemen önce yanan cihazları kapatın.
◊ Koridordaysanız pencereden ve devrilecek eşyalardan uzak, duvarın dibinde durun. Başınızı koruyacak şekilde çökün.
◊ Balkon ve pencerelerden uzak durun, asansör ve merdiven kullanmayın.
◊ Olduğunuz yerde çök-kapan-tutun hareketini yapın ve güvenli bir yer (masa altı, duvar dibi) arayın. Sarsıntı bitene kadar varsa pencereye sırtınızı dönüp bir elle masanın ayağını sıkıca tutup bekleyin.
◊ Asansördeyseniz bütün düğmelere basın ve ilk durduğu katta asansörü terk edin.
◊ Merdivenlerdeyseniz tırabzanlara tutunun, sarsıntının bitmesini bekleyin.
◊ Alışveriş merkezlerinde, açıkta/çatı altında durmayın, en yakın mağazaya sığının ya da büyük kolonların yanında durun. Vitrinlerden, tabelalardan, ATM’lerden, raflardan uzak bir yerde çök-kapan-tutun yapın.
◊ Tiyatro, sinema ve stadyumda deprem olursa ortam karanlık olabilir. Olduğunuz yerde çök-kapan-tutun yapın. Sarsıntı bitince alanın ortasına gitmeye çalışın.
◊ Okulda sıra altlarında, oraya sığmıyorsanız sıra yanında ya da bir duvar dibinde, başınızı koruyup çök-kapan-tutun yapın.

Dışarıda:

◊ Mümkünse pencerelerden, binalardan, panolardan veya elektrik tellerinden uzakta sarsıntı bitene kadar çök-kapan-tutun yapın.
◊ Düşebilecek kiremit, tuğla, klima, cam veya saksı gibi objelere dikkat edin.
◊ Enerji hatlarından, diğer binalardan ve duvar diplerinden uzaklaşın. Açık arazide çömelerek tehlikelere karşı hazırlıklı olun.
◊ Dağlık bir arazide dik yamaçları olan bir vadideyseniz heyelan olabilir, kaya düşebilir ya da nehrin kaynak tarafında baraj varsa yıkılabilir. Hemen yüksek bir yere kaçın.
◊ Deniz kenarındaysanız tsunami tehlikesini dikkate alarak hemen yüksek bir yere çıkmaya çalışın.