Bugün Dünya Kalp Günü: ‘Çok güçlü de olsa kalp de kastır, zayıflayabilir’

Müzisyen Metin Arolat’ı (52) çok genç yaşta kalp krizinden kaybettik. Ardından çok şey konuşuldu ‘Diyetteydi, ilaç kullanıyordu’ gibi... Bu iddiaları doğrulayan bilimsel veri yok elimizde. Ama Arolat’ı erkenden aramızdan alan kalp kriziydi. Sağlık Bakanlığı’nın 2023 yılı verilerine göre Türkiye’de yılda 300 bin kişi kalp krizi geçiriyor ve dünyada 300 milyondan fazla kişi kalp hastası. Uzmanlar kalp sağlığını korumanın düzenli bir hayat, doğru beslenme ve egzersizden geçtiğini söylüyor. Belirli bir yaştan sonra sağlık kontrollerini yaptırmak, sigara ve alkolden uzak durmak önemli. Aşırı kilo da aşırı zayıflık da kalbi yoruyor ve tabii şok diyetler de... Çünkü bu tür diyetler kas kaybına sebep olabiliyor ve doktorların dediği gibi ‘Kalp de kastan oluşuyor’. 29 Eylül Dünya Kalp Günü’nde uzmanlar kalbimizi korumak, ona iyi bakmak için yapmamız gerekenleri anlattı.

‘Kas kaybedince stres hormonu artar, iç organlar zarar görür’

Diyetisyen Seçil Kenar

◊ Şok diyetler yapıldığında vücutta neler oluyor?

Çok ciddi kalori, vitamin, mineral kısıtlaması olan diyetlerde birden aç kaldığınızda vücut strese giriyor, metabolizma yavaşlıyor. Şok diyetler 1.000 kalorinin altındaki diyetlerdir. O kadar az kalori aldığınızda vücudunuz ‘Kıtlıktayım’ diyor, sizin diyette olduğunuzu bilmiyor. Yağ depolarıyla birlikte hızlı bir şekilde kastan kaybetmeye başlıyor.

◊ Hızlı kilo kaybettiğimizde neler oluyor?

İnsanların yüzü bile çöküyor. Çünkü yüzümüzde de kas var. Çok zayıf ve güçsüz görünüyorlar. Bunun sebebi yağdan değil, kastan kaybetmek. Kas kaybettiğinizde vücudunuz yorgun hissediyor, stres hormonları artıyor. Vücudun şekli değişiyor; sırt, boyun ağrıları başlıyor. Ayrıca iç organlar  zarar görmeye başlıyor. Bundan en çok etkilenen organ karaciğer ve kalp. Çok hızlı zayıfladığı için karaciğer sirozuna, yetmezliğine giren kişiler oluyor. Aşırı yük bindiği için kalp metabolizmayı hızlandırmaya çalışıyor, fazla kalori harcamaya başlıyor. Bu noktada kalp yetmezlikleri ortaya çıkıyor.

◊ Şu anda herkesin zayıflamak için peşinde koştuğu bir Ozempic var...

Yeni çıkan bir ilaç. Türkiye’de o iğne yok şu anda, yurtdışından kaçak getiriliyor. Bir dahiliye hekimi ya da endokrinolog daha iyi bilir. Ama diyet açısından bakıldığında obezite ilaçları tıpta çığır açtı. İnsülin seviyesi yüksek, şeker hastalığı olan, obezite yaşayan kişilerde kullandığımızda gayet iyi sonuçlar alıyoruz. Ama 10-15 kilo vermek için bu iğne yaptırılmamalı. Bu ilaçlar doktor kontrolü olmadan, çok zayıflayayım, iştahım kesilsin diye kullanılacak ilaçlar değil. Bir de yan etkileri var. Pankreas çok önemli bir organ ve bu ilaçların pankreatit (pankreas enflamasyonu) tarzı yan etkileri var.

‘40 yaşında kontrol başlamalı’

Liv Hospital kardiyoloji uzmanı Dr. Ayşegül Karahan

◊ Kalp, vücuda kan pompalayan güçlü bir kastan (miyokart) oluşur. Kalp kası, düzenli olarak çalışarak vücudun her yerine oksijen ve besin taşıyan kanı pompalar.

◊ Kalp hastalığı risk faktörleri olmayan bireylerin düzenli kalp kontrollerine
40 yaşından itibaren başlaması önerilir. Eğer ailede kalp hastalığı öyküsü varsa, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, diyabet gibi risk faktörleri mevcutsa veya sigara kullanıyorsa 30’lu yaşlardan itibaren düzenli kontrollere başlanabilir.

◊ Kalp sağlığını korumak için sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek esastır. Haftada en az 150 dakika orta şiddetli aerobik egzersiz yapmak kalp damar sağlığını destekler. Sigarayı bırakmak ve alkol tüketimini sınırlamak kalp hastalıkları riskini azaltır. Stres yönetimi çok önemli; meditasyon ve yoga faydalıdır. Kan basıncı, kolesterol ve kan şekeri gibi kalp sağlığını etkileyen temel değerlerin düzenli olarak takip edilmesi ve gerektiğinde ilaçlarla kontrol altına alınması kalp hastalıklarının önlenmesinde kritik rol oynar.

◊ Uluslararası çalışmalar COVID-19 aşılarının kalp krizi riskini arttırmadığını gösterdi. Kalp krizi aslında COVID-19 enfeksiyonu ve pandemi sebebiyle arttı. Influenzayla karşılaştırıldığında COVID-19 geçirenlerde kalp krizi riskinin 7 kat fazla olduğu görüldü. Pandemide enfeksiyonun yanı sıra çoğumuz evde hareketsiz kaldık. Sosyal izolasyon, depresyon ve kaygı yaşadık. Bunlar da tabii ki standart risk faktörleri üzerine eklenen sebepler oldu.

Şok diyetler vücudun dengesini bozar

◊ Zayıflama iğneleri ve haplarının kalp kası üzerinde doğrudan kas kaybına neden olup kalp yetmezliğine yol açabileceğine dair spesifik bilimsel kanıtlar sınırlıdır. Ancak, kas erimesine neden olan şok diyetler veya çok düşük kalorili beslenme yöntemleriyle ilgili literatürde kas kaybı ve kalp fonksiyonlarının bozulması arasında ilişki olduğunu gösteren bazı çalışmalar var. Şok diyetler vücuttaki sodyum, potasyum ve magnezyum gibi elektrolitlerin dengesini bozabilir. Elektrolit dengesizliği, kalp aritmilerine (düzensiz kalp atışları) ve hatta ciddi vakalarda kalp durmasına yol açabilir. Bu elektrolitler kalp ritminin düzenlenmesinde önemli rol oynar. Alınan kalori ve besin miktarı ciddi şekilde azaldığı için, vücut enerji sağlamak amacıyla kas dokularını kullanmaya başlar. Kalp de bir kastır ve uzun süreli yetersiz beslenme durumunda kalp kası zayıflayabilir. Bu da kalbin kan pompalama yetisini olumsuz etkileyebilir ve kalp yetmezliğine yol açabilir.

◊ Hızlı kilo kaybı sırasında vücut yağ depolarını kullanır ve bu süreçte dolaşım sistemine yağ asitleri ve kolesterol salınabilir. Bu durum, kalp krizi veya felç riskini arttırabilir. Düşük kalori alımı ve yetersiz beslenme, kan basıncının çok hızlı bir şekilde düşmesine neden olabilir. Dengesiz tansiyon da kalp krizi riskini arttırabilir.

BELİRTİLERİ NELERDİR?

Ağrı, sıkışma, yanma...

◊ Kalp krizinin en yaygın belirtisi göğüste ağrı, baskı ve sıkışmadır. Tüm göğüs kafesini kaplayan sıkıştırıcı baskı ve yanma şeklinde genellikle kendini gösterir. Bu ağrı nefes almayı güçleştirir. Kalp krizi esnasında göğüsteki ağrı çene, boyun, sırt ve mide gibi vücut bölgelerine yayılabilir. Beraberinde sol kolda ağrı ve uyuşma da hissedilebilir.

Panik atakla karışabiliyor

Dr. Ayşegül Karahan “Belirtileri sıklıkla birbirine benzeyebilir ancak acil tıbbi müdahale gerektiren kalp krizinin aksine panik atak genellikle yaşamı tehdit etmez” diyor ve farklarını anlatıyor:

◊ Göğüs ağrısı: Kalp krizinde sıkıştırıcı, panik atakta bıçak saplanır gibidir.

◊ Süre: Kalp krizi ağrısı uzun süre devam eder, panik atak birkaç dakika ila yarım saat arasında hissedilir.

◊ Tetikleyiciler: Kalp krizi genellikle fiziksel efor veya stresle tetiklenir, panik ataksa anksiyeteyle ortaya çıkar.

◊ Nefes darlığı: Kalp krizinde nefes darlığı eforla artar, panik atakta gereğinden daha hızlı nefes alınır.

◊ Terleme: Kalp krizinde soğuk ve yapışkan, panik ataktaysa ani sıcak basmaları olabilir.

İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Ayça Kaya

◊ Kalp sağlığını nasıl koruyabiliriz, beslenme düzenimiz nasıl olmalı?

Yüksek lif içeren tam tahıllar, taze sebze ve meyveler, omega-3 yağ asitleri içeren balıklar ve sağlıklı yağlar, özellikle zeytinyağı, kalbin en iyi dostudur. Kalbin en büyük düşmanları tuz, şeker ve işlenmiş gıdalardır. Paketli gıdalar, özellikle de salam, sosis, şekerlemeler gibi işlenmiş gıdalar yüksek oranda eklenmiş şeker içerir. Şeker alımını meyvelerle sınırlamakta fayda var çünkü meyveler doğal şeker olan fruktoz içerir.

◊ Çok zayıf olmak kalbi etkiler mi?

Yetersiz beslenme kalp kaslarının zayıflamasına, ritim bozukluklarına ve dolaşım sorunlarına yol açar. Ayrıca, zayıf bir vücut yapısı demek zayıf bir bağışıklık sistemi demektir. Bu da kalp hastalıkları riskini arttıran bir faktör. Dengeli bir kiloda olmak, kalp sağlığını korumak için önemli.

◊ Diyet ve sporun bir arada olması uygun mu?

Evet, diyet ve sporun bir arada olması son derece uygun. Dengeli bir beslenme, vücudun ihtiyaç duyduğu besinleri sağlar. Spor da kalori yakımını arttırarak kilo kontrolünü destekler. İkisi birlikte, kas kütlesini arttırabilir ve genel sağlığı iyileştirebilir.

KRİZ ESNASINDA NE YAPILMALI?

◊ Hemen 112’yi arayın.

◊ Panik yapmayın. Heyecanı minimuma indirin.

◊ Üzerinizde varsa kravatınızı ve dar giysileri çıkarın.

◊ Ayaklarınızı kalp hizasının üzerine kaldırın. Düz zemine yatın.

◊ İmkânınız varsa tansiyonunuzu ve nabzınızı ölçün. Nabız ve tansiyonunuz düşükse öksürmek fayda sağlayabilir.      

◊ Yarım tablet aspirin alabilirsiniz.

◊ Yalnızsanız, tansiyonunuz düşükse ya da başınız dönüyorsa dış kapıyı açık bırakıp uzanın.

◊ Tansiyonunuz yüksekse ve dilaltı hapınız varsa kullanabilirsiniz.

‘Yüksek kolesterol sinsi ve sessiz seyreder’
Kardiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Ahmet Karabulut

◊ Kolesterol yüksekliği damar sertliğine yol açarak kalp krizi ve inme riskini arttırır. Yüksek kolesterolle kalp krizi arasında direkt bağlantı vardır. Kalp krizinin temel sebebi yoğun kolesterol barındıran kalp damarlarındaki plak oluşumu ve bu plakların çatlamasıdır.

◊ Kolesterol tahlili yapılırken temel olarak total kolesterole bakılır. Bunun dışında daha spesifik kolesterol tahlilleri yapılabilir. Lanetli ya da kötü kolesterol LDL, hayırlı ya da iyi kolesterol HDL, yağ seviyesini gösteren çirkin kolesterol trigliserid, sinsi kolesterol diyebileceğimiz lipoprotein (a) temel olarak bakılan tetkiklerdir. Bu değerlerden total kolesterol, LDL, trigliserid ve lipoprotein (a) değerlerinin yüksek, HDL değerinin düşük olması kişinin risk altında olduğunu gösterir. Hiçbir hastalığı olmayan kişide total kolesterolün 200 mg/dl altında olması normal, 240 mg/dl üzerindeki değerler yüksek kabul edilir. Kötü kolesterol LDL’deki her 39 mg/dl düşüşle kalp krizi riskinde yüzde 20-25 arasında azalma izlenir.

◊ Yüksek kolesterol sinsi ve sessiz seyreder. İlk bulgusu kalp krizi olabilir. Kan tahlili yapmadan kolesterol yüksekliğini anlamanız mümkün değildir. Ancak ailevi geçiş gösteren kişilerde cilt belirtileri ortaya çıkabilir. Gözde oluşan kolesterol halkaları, kol ve ayak yüzeylerinde beliren kolesterol yumruları ailesel yatkınlığı gösterir. Ailede erken yaşlarda ölüm vakası varsa kolesterol dengesi mutlaka bakılmalı.