‘Bu kadar rap’çi var mıymış?’

Ceza ve Sagopa Kajmer 2004’te ‘Neyim var ki rap’ten gayri’ derken belki de 10 yılı aşkın bir süreci özetliyorlardı. Başlarda seslerini duyurmakta zorlandı rap’çiler. Bu yüzden de yaptıkları müziğe sarılarak ve birbirlerinden destek alarak ilerlediler. O yıllarda oluşturdukları güç, bugün Türkiye’de hip-hop kültüründen bahsetmemizi sağlıyor.

Türkiye’de rap müzik Cartel’in ülkemize gelmesiyle birlikte 1990’lı yılların ortasında filizleniyor. O zamanlar hip-hop kültürünün bir parçası olarak break dans zaten var. Rap müzikse Ceza, Sagopa Kajmer, Fuchs ve Fuat’ın hikâyeleriyle başlıyor. Aslında o dönemde, büyük olasılıkla rap müziğin erkek egemen olması nedeniyle unutulan bir isim var; o da Sultana.

1990’lı yıllarda rap müzik önce yeraltından yayılıyor. Rap’çiler rap yaptığını söylemiyor, buldukları küçük salonlarda düzenledikleri partilerde kendi aralarında CD’lerini paylaşıyorlar. İzmir, İstanbul, Ankara ve biraz da Bursa’yı kapsayan ve birbirlerini tanıyan bir topluluktan bahsediyoruz.

2000’lerde rap yavaş yavaş yerüstüne çıkıyor. Markalar reklam filmlerinde, tanıtımlarda rap’çilerle çalışmaya başlıyor. Ceza ön planda. İlk stüdyo albümü ‘Med Cezir’ (2002) büyük ilgi görüyor. Ceza ve Sagopa Kajmer’in ‘Neyim Var ki’ şarkısı dillerde marş oluyor. Bir yandan da “Rap müzik bizim kültürümüz mü” tartışmaları çıkıyor elbette. Virgin Radio’nun müzik direktörü Yalçın Birol’un dediği gibi rap’çiler kendi hikâyelerini anlatmalarına rağmen aslında kendilerini anlatamıyorlar. Şapkayla, bol pantolonlarla ve ‘yoo yoo’ sözleriyle bağdaştırılıyorlar.

Müzik listelerinde ilk 50 şarkının en azından 35’i yani yüzde 60-70’i hip-hop kültürünün içindeki ürünler.

Ceza gibi isimlerin açtığı yolu genişletense 2017’de Ezhel’in ‘Müptezhel’ albümü oluyor. Dijital platformlardan herkesin ulaşabildiği bu albüm sayesinde artık başka şehirlerden; Antalya’dan, Diyarbakır’dan rap’çilerin sesi yükselmeye başlıyor. Aslında bu isimler yeni çıkmıyor. Zaten
öncesinde varlar. Birçok kesimin onları yok saydıkları dönemde onlar kendilerini geliştiriyor, stüdyolar kurup müzik yapıyorlar. Günümüzdeyse daha özgürler. Çoğu bir plak şirketine bağlı değil. Dijital platformlarda milyonluk dinlenme sayılarına ulaşıyorlar. Kendi ekonomilerini yarattılar. Hatta müzik endüstrisindeki konser algısında da ezberleri bozdular. Artık çok ünlü bir rock grubunun öncesinde bir rap’çiyi sahnede görebiliyoruz.
Dijital platformlardaki listelerde ilk 50 şarkının en azından 35’i yani yüzde 60-70’i hip-hop kültürünün içindeki ürünler. Konserlerde temsiliyetleri yüzde 60’ı aşıyor. Bir yandan trap’ten drill’e rap müziğin içindeki birçok renkle zirvede kalma mücadelesi veriyorlar.

Trap mi, DRILL mi

Türkiye’de rap müziğin yükselişiyle birlikte beatmaker’ların (ritim tasarımcısı) ortaya çıkıp prodüktör seviyesine ulaşması rap müziği de çeşitlendirdi. Atlanta’dan çıkan trap, Şikago’da doğan drill gibi… Bu alt türler müziğe çok büyük zenginlik getiriyor elbette. Müzik sürekli kendini yeniliyor.
* Beatmaker ve prodüktörlerden bazıları: Bugy, Tanerman, DJ Artz, Hypzex, Akdo, Segah, Berkay Duman, Arda Gezer, Furkan Karakılıç, Oğuz Baydar, Can Volkan, DaPoet
ve JustSayin.
* Trap yapanlar: Rap müziğin elektronik bir tona sahip olan melodik hali olarak özetleyebiliriz. Türü merak edenler Ezhel, Khontkar, Ben Fero, Şehinşah, Motive ve Modd gibi isimlerin şarkılarını dinleyebilir.
* Drill: Daha yavaş beat’leri olan drill, esasında bir perküsyon dizilimi olarak nitelendiriliyor. UZİ, Batuflex, Lvbel C5, Cakal, Reco, Hypzex ve Organize bu türde üretimleri olan isimlerden…
* Alternatif trap: Trap ve hardcore hip-hop’un harmanlanmasıyla ortaya çıkıyor. Mavi, Ötenazi, Diego ve Dantefaze’in bu türde parçaları var.
* Banger trap: Trap ve hip-hop’un daha harekete geçiren ritmik bir türü. Lvbel C5, UMK ve Batflex’in bu türe giren şarkıları var.
* Reggaeton: Reggae ile hip-hop’un buluşması. Pop’a da göz kırpan Sefo’nun şarkılarını dinleyebilirsiniz.

‘12 yaşındakilere radyo dinletir olduk’
Yalçın Birol-Kontent Maker’ın kurucusu ve Virgin Radio müzik direktörü

* Müzik direktörü olduğum 2019’da “Artık radyolar çalmıyor, yok. Biz çalıyoruz” dedik ve Virgin Radio’yu rap radyosu yaptık. Üç yılın
sonunda 42’nci sıradan 6’ncı sıraya ilerledik. 12 yaşındakilere de radyo dinletir hale geldik.
* 90’ların sonundan 2022’ye kadar olan süreç içerisinde “Bu kadar rap’çi var mıymış” diye çoğu insanın kafasında bir soru oluştu. Gerçekten var. Hatta bilinmeyenler de var.

“Sürekli üretir hale geldiler. Çünkü dijital platformların her hafta yeni şarkılarla beslenmesi gerekiyor.”

* En önemli değişim, bu müziği yapanların varlığının ortaya çıkması ve kendilerini kabul ettirmeleri. Bir diğer değişim de dijital platformların pazarlama gücünü de kullanarak tek başlarına bir ekonomi oluşturabilmeleri. Üstelik sürekli ve çabuk üretir hale geldiler. Çünkü dijital platformların her hafta yeni şarkılarla beslenmesi gerekiyor.
* 90’lı yıllarda bir şarkıyı 5-6 hatta 8 ayda tüketirken artık 1, bilemediniz 2 ayda tüketiyoruz.
* Farklı müzik türlerinin temsilcileriyle işbirliği yapıyorlar. Anıl Piyancı, Zeynep Bastık’la ‘Bırakman Doğru Mu’ şarkısını yaptı. Murdo, Hadise’yle ‘İmdat’ için bir araya geldi. Bugün birçok şarkıcıya da söz verir hale geldiler.

Zirveyi kaptırmadılar

Dijital müzik dinleme platformu Spotify’ın 2021 yılına ilişkin değerlendirme listelerinde de rap müziğin ağırlığı hissediliyordu.
* Geçen yıl en çok dinlenen isim Ezhel oldu. Onu UZİ takip etti. Beşinci sıradaysa Cakal vardı.
* En çok dinlenen erkek sanatçılardaysa ilk dört yine rap’çilerden oluşuyordu: Ezhel, UZİ, Cakal ve Batuflex.
* En çok dinlenen kadın sanatçılarda hip-hop’u dördüncü sıradaki Lil Zey temsil etti.
* En çok dinlenen şarkılar listesinde Sefo’dan ‘Bilmem mi?’ birinci oldu. UZİ, ‘Krnv’ ile üçüncü, Ezhel ‘Bul Beni’ ile dördüncü sıradaydı.
* Bu arada Spotify’daki Nkvt, 0 Km ve UP listelerinden güncel rap şarkılarını takip edebilirsiniz.

Mavi

‘Kendi bulundukları duygu koridorundan sesleniyorlar’
Ünal Yüksel, müzik yapım şirketi M.O.B. Entertainment’ın kurucusu

* Ortada somut bir gerçek var: Sokaktan geliyorlar. Anlattıkları; yaşadıkları, gördükleri hikâyeler. Hatta bu hikâyeler zaman zaman piyasanın taşıyamayacağı kadar gerçekçi olabiliyor. Türkiye’nin aslında momentumunu anlatıyorlar. 2050’de, Türkiye’nin 2022’deki duygu halini anlamak için bugünün rap müziğini dinlemek yeterli olur. O şarkılarda her şey var. Tabii ki bunu eğlenceli bir şekilde yapıyorlar. Kendi bulundukları duygu koridorundan sesleniyorlar.
* Türkiye’de rap yapanların ortalama yüzde 80’inin ilk motivasyonu hızlı para kazanmak. Çünkü Güngören’den, Esenyurt’tan çıkmak istiyorlar. O büyük blok binalardan kurtulmak. Ailelerine yardım etmek...
* Sanat birçoğunun çok da umurunda değil. İşte o noktada biz şirket olarak devreye giriyoruz. “Okey, senin motivasyonunu anladık ama şimdi işin içine sanat da katmalıyız. Bunu müzikal bir kimlik haline getirelim” diyoruz.

Söz ONLARDA:

‘Artık kalıcıyız’
Keişan

“16 yaşımda rap yapmaya başladım.Müziğimizin uzun zamandır bu seviyeye gelmesini istiyorduk. Zamanında epey sıkıntı çektim ama şu an durumumdan memnunum. Rap müzik yapanlar olarak artık kesinlikle kalıcıyız. Rap her zaman işin içinde olacak.”

‘Tek sorun tüketim çılgınlığı’
Kool Jane

“Eskiden rap müzik dendiğinde akla birkaç isim gelirdi. Son yıllarda çeşitlilik arttı. Bu avantajlı durumun beraberinde getirdiği tek sorunsa sanatçı sıfatını elde etmek isteyenlerin ortaya koyduğu ürünler neticesinde bir tüketim çılgınlığına sebep olmaları.”

‘Yeni pop oldu’
Kum

“Z Kuşağı’nın marketi domine etmesiyle tüm dünyada ve ardından da Türkiye’de birçok kişi için rap, yeni pop müzik oldu. Hip-hop’un mainstream (anadalga) zaferi, rock&roll müziğin vaktiyle Amerika’dan başlayarak piyasayı ele geçirmesi gibi tarihsel bir süreç.”

‘İnsanlar önyargılarını yıktı’
Maw

“Öncesinde rap ve rap sanatçıları ciddiye alınmıyordu ancak günümüzde popüler hale gelen tarz rap müzik olduğu için insanlar
bu önyargılarını yıktılar. Bugün yaşadığımız en büyük sorununsa özgür müzik yapamıyor olmamız olduğunu düşünüyorum.”

‘Müzik sektörüne yön veriyor’
Idyl

“Rap, zorlu yollardan geçerek onu taşıyan kemik kitleyle birlikte büyüdü ve artık müzik sektörüne yön veriyor. Eskiden insanlara ulaşmak bu kadar kolay değildi. Rap müzik artık kendi kitlesinin haricinde de çok büyük bir saygı ve sevgi kazandı.”