‘Bir ucundan tutmuş olmak bize de iyi geliyor’

Depremden etkilenen kişiler, bölgede görevli sağlık çalışanları ve arama kurtarma ekipleri, 23 Şubat’tan bu yana tpdruhsaldestek.psikiyatri.org.tr adresi üzerinden gönüllü psikiyatrlarla görüntülü görüşme yapabiliyor. Türkiye Psikiyatri Derneği Ruhsal Travma ve Afet Psikiyatrisi Çalışma Birimi’nin bu ücretsiz psikodestek hizmetinin neden önemli olduğunu dernek bünyesindeki psikiyatri uzmanları Emre Mutlu ve Memduha Aydın’la konuştuk.

‘Yakınlarını kaybeden depremzedelerin tepkileri farklı’

Emre Mutlu-Türkiye Psikiyatri Derneği Merkez Yönetim Kurulu Genel Sekreteri, psikiyatri uzmanı

* Başvuran kişilerle bilgisayardan veya cep telefonu üzerinden video görüşmesi yapılıyor. Psikiyatrlarımız kendi çalışma takvimlerini oluşturuyorlar. Adrese giren kişiler ‘Randevu al’ butonuna tıklayarak kendilerine uygun bir saati belirleyebiliyor. Bu sistem öncelikle deprem bölgesindeki sağlık çalışanlarına ve bölgeye gidip gelmiş arama kurtarma ekiplerine yönelikti. Artık sistemimizi tüm Türkiye’de depremleri yaşayan ve yüz yüze muayeneye ulaşamayan kişilerin kullanımına açtık. Başvuranların yaklaşık yüzde 40’ı bölgede afeti yaşayan veya birinci dereceden yakınını kaybeden kişilerdi.

*  En sık görülen rahatsızlıklar; uykusuzluk, huzursuzluk, bunaltı hissi... Yaşadıklarını, gördüklerini tekrar zihninde canlandırma ya da rüyada, kâbusta görme gibi değişiklikler başlıyor. Mesela “Oranın kokusunu unutamıyorum bir türlü” veya “Gözümü ne zaman kapatsam o yıkık binaları ve vefat eden kişileri görüyorum” gibi hislerle karşılaşıyorlar. Eğer bu şikâyetler bir aydan sonra da devam ediyorsa mevcut duruma depresyon veya kaygı bozukluğu hali eklendi mi diye değerlendirmek gerekiyor.

*  Yakınlarını kaybeden depremzedelerin verdikleri tepkiler biraz daha farklı. “Şunu yapsam acaba kurtulur muydu” ya da “Ben neden hayatta kaldım” gibi sorular soruyorlar. Bu tarz durumlar için maalesef herkese uygulanabilecek bir reçetemiz yok. Kişiye özgü bir müdahalede bulunmak gerekiyor.

‘Randevularımızı açtığımız anda doldu’

Memduha Aydın-Türkiye Psikiyatri Derneği Konya Şubesi Başkanı, Ruhsal Travma ve Afet Psikiyatrisi Çalışma Birimi üyesi, psikiyatri uzmanı

* Yardım talep edenler genellikle görüşmeleri “Çok iyi geldi” diye sonlandırıyorlar. Bunu söyleyenlere “Bana da iyi geldi” diyorum. Çünkü o sıkıntıyı biz de yaşıyoruz. Bir kişiye bile ulaşıp dayanışma içinde olduğumuzu hissettirmek bizi de
ferahlatıyor. Büyük müdahaleler yapmasak, ilaç tedavisine başlamasak da telefonun ucunda onları önemseyen ve şikâyetlerini dinleyen birinin olması daha iyi hissetmelerine yardımcı oluyor. Randevularımızı açtığımız anda doldu, hiç boş kaldığını da görmedim.

* Deprem bölgesine gitmemiş, afeti yaşamamış, hatta orada yakını bile olmayan kişiler de bizi aradı. Onları da geri çevirmedik. Örneğin İstanbul’da bir deprem bekleniyor. Bu tehlikeyle yüz yüze olmak bir kaygı durumu yaratıyor. İşine gidemeyen, evinden çıkamayan, yüksek binalara giremeyenler var.

* Bazı durumlarda ilaç tedavisi desteği gerekiyor. O zaman kendisini en yakın kliniğe yönlendiriyoruz. İşin içinde gönüllülük olduğu zaman daha iyi organize olduk. Bunu pandemide de yaşamıştık. 24 saat telefon hizmetimiz vardı. Nöbet tutmak için sıraya girmiştik.

* Bir aile vardı. Evin en küçük kızı ortaokul öğrencisiydi. Tüm ailesine randevu almıştı. Bir gün annesi, diğer gün babasıyla görüştük. Adıyaman’dan Urfa’ya göç etmişler, kayıpları çoktu.

* Bölgede görev yapan sağlık çalışanlarıyla da görüştüm. Öncesinde başka afetlerde de gönüllü olmuşlar. Geçmiş deneyimlerini bir şekilde atlattıklarını düşünmüşler ama bu depremde duygularını yönetemediklerini görmüşler. Yetersiz hissetme ve en önemlisi de öfke sorunları yaşıyorlardı. “Neden bunu yaşıyoruz” gibi tepkiler duyduk.

* Görüşmelerde destek isteyenlerin çoğuna “Lütfen evden çıkın, güneş ışığı alın, yürüyüş yapın, kendinize küçük bir hediye alın” gibi tavsiyeler verdik. Gezmeyi, güzel giyinmeyi kendilerine hak görmüyorlar. Bunları bir profesyonelden duyunca yapmak istiyor, “Doktor da böyle söylüyor” diyerek harekete geçebiliyorlar.