Bir hastanın hakları neler?

Hastayla sağlık çalışanları arasında çıkan sorunların çözümü, sağlık çalışanlarının hastaya ve hastanın sağlık çalışanlarına karşı görev ve sorumlulukları ‘hasta hakları’ düzenlemesiyle belirleniyor. Dünyada hasta haklarıyla ilgili ilk olarak 1972’de Amerika Hastaneler Birliği Hasta Hakları Bildirgesi yayımlandı. Sonrasında da birçok kanun ve yönetmelik düzenlendi. 1981’de gerçekleşen 34’üncü Dünya Tabipler Birliği Genel Kurulu’ndaki Lizbon Bildirgesi’yle kabul edilen 26 Ekim Dünya Hasta Hakları Günü, Türkiye’de de 1998’de yürürlüğe girdi. Aynı yıl çıkarılan yönetmelikle hasta haklarıyla ilgili ilk yasal düzenlemeler oluşturuldu ve güncellenerek son halini aldı. Biz de hukuki açıdan hasta haklarının ihlali konusunda karşımıza çıkabilecek olumsuz senaryoları değerlendirdik, bu durumlarda neler yapabileceğimizi uzmanlara sorduk...

SAĞLIK DURUMUNUZLA İLGİLİ YETERLİ BİLGİ ALAMADIYSANIZ:
Avukat Tuba Polat

Her birey kendi sağlık durumu, kendisine verilen sağlık hizmeti ve bu sağlık hizmetlerinden nasıl yararlanacağı hakkında bilgi alma hakkına sahiptir. Sağlık çalışanlarının bu bilgileri anlayabileceğiniz şekilde açıklaması gerekir. Bu nedenle teknik anlatımlardan oluşan ve anlamadığınız bir bilgilendirme yapıldığında bunun daha açık ve net şekilde tekrar anlatılmasını talep edebilirsiniz. Yine kendi dosyalarınızla ilgili kayıtlardan kendiniz ve hastalıklarınızla ilgili bilgileri alma, çoğaltma ve hata varsa bilgilendirilme hakkına sahipsiniz. Nitekim tüm sağlık kuruluşları hastanın bilgi talebini doyurucu şekilde karşılayacak teknik donanım ve bilgiye sahip personel istihdam etmeli.

HASTALIĞINIZLA İLGİLİ SİZDEN HABERSİZ YAKINLARINIZA BİLGİ VERİLDİYSE:
Av. Tuba Polat

Kişisel sağlık verilerinin, kişinin izni olmadan üçüncü kişilere verilmesi ve bunun sınırları hem hasta hakları yönetmeliği hem de kişisel sağlık verileri hakkında yönetmelikle belirlenmiştir. Kişinin hangi bilgilerin yakınlarına verileceği, hangilerinin verilmeyeceği hususunda, esas olan hastanın kendisinin bilgilendirilmesidir. Ama belirlediğiniz bir kişinin sağlık durumunuzla ilgili bilgilendirilmesini istiyorsanız ya da aileniz dahil hiç kimsenin hastalığınızın seyriyle ilgili bilgi almasını istemiyorsanız, bu talebinizi yazılı olarak belirtebilirsiniz. Bu durumun ihlali, özel hayatın gizliliğini ihlal ve kişisel verilerin izinsiz yayılması sebebiyle Türk Ceza Kanunu kapsamında suç oluşturuyor. İstisnai olarak bildirimi zorunlu ve bulaşıcı hastalıkların (özellikle cinsel yolla bulaşanların) kişinin partnerine söylenip söylenmemesi hususuysa halen tartışılıyor.

YANLIŞ TEDAVİ UYGULANDIYSA:
Avukat Ece Büşra Yazıcı

Yanlış tedavi uygulanması nedeniyle hastanın zarara uğraması durumunda, tedaviyi uygulayan doktorun sorumluluğu dolayısıyla hem kusurlu hareketleri nedeniyle ceza davası hem de hastanın zararının tazmini için malpraktis davası açılabilir. Bu dava, doktor kamu çalışanıysa idare mahkemesinde açılırken, doktor özel kurumda çalışıyorsa tüketici mahkemesinde açılıyor. Bu davayı açan kişiler; hastane, operasyon, tedavi masraflarını ve geçici veya kalıcı olarak çalışma gücünün kaybı söz konusuysa kazanç kayıplarını sorumlulardan talep edebiliyorlar. Ayrıca bu kişilerin yanlış tedavi uygulanması neticesinde manevi zararları oluştuysa manevi tazminat talebinde de bulunmaları mümkün oluyor.

MUAYENE SIRASI VEYA SÜRECİNDE SÖZLÜ ŞİDDETE MARUZ KALDIYSANIZ:
Av. Ece Büşra Yazıcı

Hastalar kişilik değerlerine uygun bir şekilde ve uygun bir ortamda sağlık hizmetlerinden faydalanma hakkına sahiptir. Sağlık hizmetlerinde görev alan bütün personel; hastalara, yakınlarına ve ziyaretçilere güler yüzlü, nazik ve şefkatli davranmak zorunda. Muayene için sıra beklerken ya da muayene sürecinde sözlü şiddete maruz kalan kişiler ilgili sağlık personeli hakkında şikâyette bulunabilecekleri gibi, kişilik haklarına saldırıda bulunulmuş olması sebebiyle manevi tazminat davası açma hakkına da sahip.

BİLGİNİZ OLMADAN İŞLEM YAPILDI, TEDAVİ UYGULANDIYSA:
Av. Ece Büşra Yazıcı

Her kişinin kendi vücut bütünlüğü hakkında karar verme hakkı bulunduğundan, tıbbi müdahalelerde hastanın rızasının alınması gerekir. Hasta Hakları Yönetmeliği’ne göre -hastanın rızasının alınamadığı, hayati tehlikesinin bulunduğu ve bilincinin kapalı olduğu acil durumlarla hastanın bir organının kaybına veya fonksiyonunu ifa edemez hale gelmesine yol açacak durumun varlığı dışında- hastaya rızası dışında tedavi uygulanması ve hastanın geçirdiği operasyon sırasında bilgisi olmadan işlem yapılması hasta hakları ihlali olarak kabul ediliyor. Böyle bir ihlal söz konusu olduğunda hasta, ilgililer hakkında şikâyette bulma hakkına sahip. Hastaya rızası dışında uygulanan tedavi ve işlemler nedeniyle bir zarar meydana geldiyse, zararın tazmini için de ilgililere karşı dava açılabiliyor.

Bir sorun yaşadığınızda ne yapmalısınız?

Tüm hastanelerde var olan hasta hakları birimine sorunu iletebilir ve çözüm bulunmasını talep edebilirsiniz. Ayrıca Sağlık Bakanlığı İletişim Merkezi (SABİM) hastaların haklarının korunması amacıyla bakanlık tarafından oluşturulan bir internet portalı. Aldığınız sağlık hizmetiyle ilgili görüş, öneri, teşekkür, sorun çözme ve şikâyet başvurularını buradan yapabilirsiniz. SABİM’in telefon hattıysa 184. SABİM’e yapılan başvurular öncelikle ilgili sağlık kuruluşu tarafından değerlendiriliyor. Yapılan başvurunun çözüm bulmaması veya hastanın talebi doğrultusunda il sağlık müdürlüğü bünyesinde oluşturulan ‘Hasta Hakları Kurulu’ devreye giriyor. Başvuru burada incelenerek hasta hakkı ihlalinin olup olmadığına karar veriliyor. Eğer adli ya da idari bir soruşturma gerekiyorsa o zaman söz konusu birimler devreye giriyor. Kişinin bunlara başvurması, hukuk yollarını kullanma hakkını ortadan kaldırmıyor.