Bir bağışla hayat kurtarabiliriz

Ülkemizde organ yetmezliği nedeniyle sağlıklı bir yaşam süremeyen binlerce kişi var, hayatta kalmaları için tek çare organ nakli. Tedavisi yalnızca organ ve doku nakliyle mümkün hastalıklarda bağışçılar pek çok insana umut ışığı oluyor.

Genel cerrahi uzmanı Prof. Dr. İbrahim Berber “Ülkemiz canlı vericili organ nakillerinde oldukça başarılıdır ancak organ bağışını desteklemenin en iyi yolunun, beyin ölümü gelişen kişilerden alınacak organların arttırılmasıyla mümkün olabileceği unutulmamalı. Sağlık Bakanlığı verilerine göre; beyin ölümü gerçekleşen her 4 olgudan yalnızca 1’inin organlarının yakınları tarafından bağışlanması dikkat çekici” diyor.

Nefroloji uzmanı Prof. Dr. Ülkem Çakır da şunları ekliyor: “3-9 Kasım tarihlerinde düzenlenen Organ Bağışı Haftası’nın ana amacı, yaşamak için organ bağışına ihtiyaç duyan son dönem organ yetmezliği hastaları konusunda duyarlılığı ve farkındalığı arttırmaktır. İçinden geçtiğimiz zor zamanlar bu konuya olan hassasiyetimizi azaltmamalı. Unutmayalım ki bırakacağımız en güzel miras, hayattayken yapacağımız organ bağışıdır.”

ORGAN BAĞIŞI NEDİR?

Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de son dönem organ yetmezliklerine bağlı gelişen ölümler giderek artıyor. Bu tanıyı alan hastaların tek tedavi şansı ancak organ nakliyle mümkün olur. Organ bağışı, kişinin hayattayken kendi özgür iradesiyle, organlarının bir kısmının veya tamamının, ölümünden sonra başka hastaların tedavisinde kullanılmasını vasiyet etmesidir. Organ bağışlamak, aynı zamanda başka birine can bağışlamak anlamına gelir. Ancak organ bağışı, sadece ülkemizde değil, dünyada da arz ve talep dengelerinin sağlanamadığı önemli bir sorun halinde.
(Prof. Dr. İbrahim Berber)

NASIL GERÇEKLEŞTİRİLİR?

◊ Kadavra vericili nakil: Beyin ölümü bildirimi yapılıp vefat eden kişinin yakınları organ bağışına onay verdikten sonra alınan kan ve doku grubu örnekleri sisteme girilir. Ardından bekleme listesindeki donörle en uyumlu olan alıcı adaylarının ismi belirlenir, bu kişiler kaydoldukları organ nakli merkezilerine çağrılır.

Deneyimli organ nakli cerrahları tarafından donörün olduğu hastaneye gidilerek organlar çıkarılır, bu operasyonda kadavra donörün cerrahisi çok özenli yapılır, dışarıdan bakıldığında vücut bütünlüğünün bozulmamasına özen gösterilir. Alınan organlar alıcı adaylarının bulunduğu merkezlere götürülür ve burada nakil gerçekleştirilir.
(Prof. Dr. İbrahim Berber)

◊ Canlı vericili nakil: Alıcı ve verici adayı gerekli yasal evrakı tamamladıktan sonra nakil olmak istedikleri organ nakli merkezine başvururlar. Burada gerekli incelemeler yapıldıktan sonra tıbbi bir engel yoksa organ nakli yapılır. Organ nakli gereken hastanın eşi, akrabaları veya akraba dışı gönüllü kişiler tarafından yapılan organ bağışıdır. Bunlar canlı verici (donör) olarak tanımlanmaktadır. Böbrek ve karaciğer, canlıdan nakil yapılabilen organlardır.
(Prof. Dr. İbrahim Berber)

KİMLER YAPABİLİR?

1979 tarih ve 2238 sayılı yasa gereği organ bağışı yapılabilmesi için; 18 yaşını doldurmuş ve akli dengesi yerinde olmak koşuluyla bu dileğinizi iki tanık huzurunda sözlü olarak gerçekleştirmenin yanı sıra, bir hekim tarafından tasdik edilmesi yeterli olacaktır. Bunun için en yakın sağlık kuruluşuna
başvurarak ‘Doku ve Organ Bağış Belge’nizi alabilirsiniz. (Prof. Dr. Ülkem Çakır)

BEYİN ÖLÜMÜ NEDİR?

Beyin fonksiyonlarının geri dönüşümsüz olarak kaybolmasına beyin ölümü denir. Beyin ölümü gerçekleşen kişide solunum ve dolaşım ancak yoğun bakım koşullarında ventilatör gibi destek makinelerine bağlanarak sürdürülebilir. Beyin ölümünün gerçekleşmesinden sonra bu kişiler kadavra donör olarak adlandırılır. Bu donörlerde en kısa süre içinde (organlar fonksiyonlarını kaybetmeden önce) organların alınarak bekleyen hastalara nakledilmesi gereklidir.
(Prof. Dr. Ülkem Çakır)

HANGİLERİ BAĞIŞLANABİLİR?

Sağlıklı her organ bağışlanabilir. Ülkemizde böbrek, kalp, akciğer, karaciğer ve pankreas gibi organlar; kalp kapağı, gözün kornea tabakası, kas ve kemik iliği gibi dokular başarıyla nakledilebilir. Bir kişi organlarını bağışlayarak birçok insana yaşama şansı verebilir.

(Prof. Dr. İbrahim Berber)

Ülkemizin nakil tarihçesi

◊ 1968-İlk kalp nakli

◊ 1975-İlk canlı vericili böbrek nakli

◊ 1978-İlk kadavra vericili böbrek nakli

◊ 1979-İlk organ nakli kanunu

◊ 1988-İlk kadavra vericili karaciğer nakli

◊ 1990-İlk canlı vericili karaciğer nakli

(Prof. Dr. İbrahim Berber)

◊ An itibariyle ülkemizde 33.498 kişi bekleme listesinde; her an bulunacak organla hayata yeniden başlamanın hayalini kuruyor. Bu hastalardan 1.477’si kalp, 1.203’ü akciğer, 2.650’si karaciğer, 25.245’i böbrek, 275’i pankreas bekliyor. (Prof. Dr. Ülkem Çakır)

◊ Ne yazık ki 2020 başından beri tüm dünyayı esir alan COVID-19 pandemisi özellikle organ bekleyen hastaları çok olumsuz etkiledi. Örneğin; 2019’da gerçekleşen 5.760 organ naklinin 4.397’si canlı vericiden, 1.363’ü beyin ölümü gerçekleşmiş vericiden yapıldı. Pandemiye yoğun maruz kalan ülkemizde 2020’den itibaren bu sayılarda anlamlı bir düşüş gözlendi; o yıl 3.441’i canlı vericiden, 411’i beyin ölümü gerçekleşmiş vericiden olmak üzere toplam 3.852 organ nakli gerçekleştirilebildi. Bu sayı ilerleyen yıllarda artarak eski rakamlara ulaştı. (Prof. Dr. Ülkem Çakır)

◊ 2023’te gerçekleştirilen 5.264 organ naklinin, 4.807’si canlı vericili, 457’si beyin ölümü gerçekleşmiş vericilidir. Ülkemizde milyon popülasyon başına bağış oranı 3.57’dir, bu oran Avrupa’da ortalama 25 civarında. (Prof. Dr. Ülkem Çakır)

KATKIDA BULUNANLAR
Prof. Dr. İbrahim Berber, genel cerrahi uzmanı
Prof. Dr. Ülkem Çakır, nefroloji uzmanı