Biliminsanları 2021’de sadece koronavirüs için çalışmadı... Hayret ve ümit verici tıbbi buluşlar
Güncelleme Tarihi:
Geçen yıl gözümüz COVID-19 aşılarının üzerindeydi. Biliminsanları bu konuya yoğunlaşırken farklı sağlık sorunlarının çareleri için de çalışmalar sürdü. Yeteri ve hak ettiği kadar büyük ses getirmeyen tıbbi buluşlar için literatürü taradık; 2021’de sıtmadan candida’ya, ön çapraz bağ yırtığı tedavisinden 50’den fazla kanseri test edebilen yönteme birçok sevindirici gelişme yaşanmış. İşte umut verici çalışmalar...
DNA ENZİMLERİ
2020’de çığır açan ‘gen düzenleme teknolojisi’ 2021’de tıbbi tedavilerde kullanılmaya başladı. DNA parçalarını kesip normal işlevlerine geri döndüren enzimler üretilmesi olarak özetlenecek tedavi, bu yıl ilk kez insanlarda kullanıldı. Amerikan Kalp Derneği (American Heart Association) Başkanı, özellikle çocuklarda nadir görülen genetik kalp hastalıklarının tedavisinde de kullanılabilecek bu tarz yöntemlerin ümit verici ilk adımlarının atıldığını açıkladı.
SITMA AŞISI
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Sahraaltı Afrika’da risk altındaki çocuklar için üretilen sıtma aşısını onayladı. Bu onay, çocuk sağlığı ve sıtma kontrolü için bir dönüm noktası. DSÖ’nün yıl sonu değerlendirmesinde lisanslı bir Ebola aşısının piyasaya sürülmesi de 2021’in en önemli gelişmeleri arasında sayıldı. Ayrıca bir biyoteknoloji şirketi Ebola’yı hedefleyen monoklonal antikorlar, yani işgalcileri yenmeye yardımcı olan moleküller üretti. Amerikan İlaç ve Gıda Dairesi (FDA) bu tedaviye de acil kullanım izni verdi.
KANSER TESTİ
Kanser testleri uzun süredir yapılıyor. Yeni teknolojide tek seferde 50’den fazla türün erken belirtileri tespit edilebiliyor, kanser varlığına işaret DNA parçaları aranıyor.
MİGREN İLACI
2018’de deneysel olarak çalışmalarına başlanan yeni tür ilaç, migren sırasında ani yükselen kalsitonin geniyle ilişkili peptit (CGRP) adı verilen bir molekülün aktivitesini bloke ediyor. FDA onayını 2021’de alan ilaç migren tedavisinde yeni bir çağa girdiğimizi müjdeliyor.
PROGERIA TEDAVİSİ
Progeria, dünya çapında yaklaşık 400 çocukta erken yaşlanma özelliklerine neden olan genetik bir hastalık. Yakın zamana kadar hastalığın ilerlemesini yavaşlatacak bir tedavi yoktu. Geçen yıl FDA onayı alan gen tedavisinde hem hastaların yaşam süresi uzatıldı hem de semptomlar azaltıldı/geciktirildi.
YIRTIK İMPLANTI
ACL veya ön çapraz bağ yırtılmasının şimdiye kadar uygulanan tedavisi hem zor hem acılıydı. Üstelik tam iyileşmeyle sonuçlanmıyordu. Yeni sistemin kısa adı BEAR. Mucidi Dr. Martha Murray. Tedavide küçük bir girişimle, yırtık ön çapraz bağın uçlarına hastanın kendi kanıyla hazırlanmış protein bazlı bir sünger yerleştiriliyor.
CANDIDA HAPI
Biliminsanları vajinal mantar enfeksiyonlarında rol oynayan candida’nın artışını engellemek için 20 yıldan fazla bir süredir ilk kez bir ilaç geliştirdi. İki hap olarak piyasaya sürülen ve onay alan ilaç, 15 gün boyunca sistemde kalarak mantarın tekrar etmesini de önlüyor.
YAPAY ANNE SÜTÜ
İki biliminsanı, bu yıl laboratuvar ortamında ilk anne sütünü üretti. Biomilq, anne sütünün besin bileşenleri ve karmaşıklığına sahip ilk hücre kültürlü süt. Laboratuvarda yetiştirilen meme hücrelerinden yapılması onu ‘çığır açıcı’ listesine sokuyor. Laboratuvarda üretilen bu yapay anne sütü henüz piyasada satılacak aşamada değil.