Belki hazır değiliz ama olabiliriz…

Menopozdan bahsetmek eskiden bir tabuydu. Ama artık bu döneme hazırlıklı girmenin, yaşanacakları ve yapılabilecekleri paylaşmanın önemli olduğunu biliyoruz. Görüyoruz ki Gwyneth Paltrow, Michelle Obama gibi ünlüler deneyimlerini rahatça aktarıyorlar; Naomi Watts, Stripes Beauty adlı markasıyla menopoza özel saç, vücut, cilt ve vajina bakım ürünleri sunuyor. Ancak halen premenopoz yani menopozun hemen öncesindeki dönem pek bilinmiyor. Vücudumuz aslında bize 5-6 yıl öncesinden sinyaller vermeye başlıyor. Academic Hospital kadın hastalıkları ve doğum-perinatoloji uzmanı Prof. Dr. Zehra Neşe Kavak, Acıbadem Dr. Şinasi Can Hastanesi kadın hastalıkları ve doğum uzmanı Doç. Dr. Şafak Yılmaz Baran ve Memorial Bahçelievler Hastanesi kadın hastalıkları ve doğum uzmanı Op. Dr. Hüseyin Mutlu’yla premenopoz dönemini nasıl yönetebileceğimizi konuştuk.

‘Değişiklikleri ciddiye alın’
Prof. Dr. Zehra Neşe Kavak

SÜREÇ NE ZAMAN BAŞLIYOR?
‘Adım adım ortaya çıkıyor’

◊ Yaşla birlikte yumur­talıklardan üretilen hormon seviyeleri azalmaya başlıyor, fertilite (doğurganlık) kayboluyor. Bu süreç menopoz öncesi (premenopoz), menopoz ve menopoz sonrası (postmenopoz) olmak üzere üçe ayrılıyor. Premenopozu 5-6 yıl boyunca devam eden bir geçiş dönemi olarak tanımlayabiliriz. Hatta menopozdan sonraki bir yılı da kapsıyor. Menopoz sonrasındaysa kadın artık âdet görmüyor. Sağlık Bakanlığı’nın verilerine göre Türkiye’de menopoza girme yaşı 47-49 aralığında. Dünyada bu 50-52 yaş civarında. Bazı kadınlarda 40 yaşından önce yaşanabiliyor, buna da erken menopoz diyoruz.

BELİRTİLERİ NELER?
‘Yüzde 24 rahatsızlık hissetmiyor’

◊ Me­nopoz öncesi dönemde her kadın farklı sıkıntılar yaşıyor. Kadınların yüzde 24‘ü de menopozla ilgili herhangi bir rahatsızlık hissetmiyor. Fakat bazıları premenopoz döneminde ateş basması, gece terlemeleri, depresyon, yorgunluk hissi, cinsel isteksizlik, eklem ve kas ağrıları gibi fiziksel şikâyetler yaşayabiliyor. Âdet düzensizlikleri de görülüyor. Bunun nedeniyse yumurta kalitesindeki ve sayısındaki azalma. Bazı kadınlarda âdet gecikebiliyor, iki âdet arasındaki süre uzamaya başlıyor. Diğerlerinde tam tersi daha kısa aralıklarla âdet görülebiliyor. Kanama yoğunluğu da değişiyor: Kimilerinde normalden fazla bir hale geliyor, kimilerinde azalıyor.

YAŞA GÖRE PLANLAMA
‘Sonrasında 30-35 yılımız daha var’

Bun­dan 200 yıl önce ortalama ömür 55-60 arasın­daydı. Günümüzdeyse Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre ortalama yaşam süresi kadın­larda 85, erkeklerde 80’lere çıktı. Basit bir hesapla menopoz sonrasında bir 30-35 yılımız daha var. Mutlu ve sağlıklı olabilmek daha da önem kazandı. Bunun için hayatımızın belirli dönemlerinde vücudumuzda neler olduğuna bakıp bir plan oluşturabiliriz:

◊ 30’ların başı: Birçok kadında vücut ağırlığı bir miktar artıyor ve metabolizma yavaşlıyor. Dengeli bir kiloda kalmak, üreme sağlığına dikkat etmek, kemik erimesine karşı korunmak, kalsiyum ve protein almak, meyve-sebze ağırlıklı beslenmek ve yıllık jinekolojik muayene yaptırmak önemli.
◊ 35’ler: Östrojen ve progesteron seviyeleri azalmaya başlıyor ve bu da âdet döngüsünü etkileyebiliyor. Kanamalar daha uzun ya da daha kısa süreli; miktar bakımından da daha yoğun veya hafif olabiliyor. Nadir de olsa bazı kadınlar bu yaşlarda premenopoz dönemine girebiliyor. Vücuttaki tüm değişiklikler ciddiye alınmalı.
◊ 40’ların başı: Bazı kadınlarda menopoz için geri sayım başlıyor. Doğurganlığın azaldığı, fiziksel ve duygusal değişimlerin yaşandığı bir dönem. Kalori oranını azaltıp daha çok hareket etme zamanı.
◊ 45 ve üzeri: Bu yaşlarda ortaya çıkan menopoz dönemiyle fiziksel, ruhsal, hormonal değişimler yaşanıyor. Süreci sağlıklı geçirmek için yaşamı yeniden planla­mak gerekiyor. Örneğin rafine şeker ve katkı maddesinden uzak durun. D vitamini alın. Bilimsel çalışmalar sebze, meyve ve tam tahıllarla beslenen (Akdeniz diyeti) kadınlarda gece terlemesi ve sıcak basması şikâyetlerinin azaldığını gösteriyor. Kolajen cilt, kemik ve kıkırdağın etken maddesi. Zamanla azalıyor, takviye edin. Kemik suyu tam bir kolajen deposu.

EN ÇOK MERAK EDİLENLER

◊ Premenopozda uyku düzensizlikleri görülür mü?

Bazı kadınlarda hormonlardaki değişim nedeniyle sık uyanma ve uykuya dalmada güçlük yaşanabiliyor. Özellikle gece terlemesi ve ateş basmasını yoğun yaşayan kadınlarda
bu belirtiler daha sık görülüyor. (Doç. Dr. Şafak Yılmaz Baran)

◊ Menopoz yaşında genetik ve çevresel faktörlerin etkisi nedir?

Özellikle birinci derece yakınlarında erken menopoz hikâyesi varsa bu bir risk faktörü. Bununla birlikte kronik hastalıklar, geçirilen operasyonlar, ilaç kullanımı, beslenme alışkanlıkları ve obezite menopoz yaşını etkileyebiliyor.
(Doç. Dr. Şafak Yılmaz Baran)

◊ Jinekolojik kontrol bize menopoz yaşını verir mi?

Ultrasonla muayene veya hormon testleri yumurtalık kapasitesini ve menopoz zamanını öngörmede fayda sağlayabiliyor. Ortalama her bir yumurtalıkta 8-9’un üzerinde folikül (yumurta) yeterli kabul ediliyor. Ancak bu değerlendirmeler tek başına menopoz zamanını tahmin etmekte yeterli olmayabiliyor. Doğurganlık öyküsü gibi kişiye özgü faktörler de göz önünde bulundurulmalı.
(Doç. Dr. Şafak Yılmaz Baran)

◊ Her düzensiz âdet kanaması premenopoz dönemine mi
işaret eder?

Tek başına erken menopoz dönemi için kriter olamaz. Çünkü tiroit fonksiyon bozuklukları, stres, psikolojik travmalar veya rahimdeki patolojiler (polip, miyom) aynı şekilde âdet düzensizliğine neden olabilir.
(Op. Dr. Hüseyin Mutlu)

◊ 40’lı yaşlarda normal âdet süreci nedir?

Genellikle ayda 1 defa veya
25-35 gün arayla kanama olabilir. Ortalama 4-5 gün sürer ama 7 güne kadar devam edebilir. Kanama miktarı da kişiden kişiye değişir. Önceki yıllarla benzer miktarlardaysa normal kabul edilir.
(Op. Dr. Hüseyin Mutlu) 

◊ Hormonal tedavi uygulanmalı mı?

Genital ve meme kanseriyle damarlarda pıhtılaşma hikâyesi olan kadınlarda hormonal tedaviden kaçınıyoruz. Hormon kullandığımız şikâyetlerse ateş basması, genital kuruluk ve kemik erimesi. Eğer hormonal tedavi kullanamıyorsak bitki bazlı östrojen içeren gıdalar ve bitkisel ilaçlara başvurulabiliyor. Kemik erimesi için kalsiyum ve D vitamini, genital kuruluk için lokal östrojen preparatları kullanılabiliyor. Tedavide vücudun ürettiğine eşdeğer östrojen ve progesteron hormonları tercih edilmeli. Bunların da ağızdan değil,
deri veya vajinal yolla kullanılması tavsiye ediliyor.
(Op. Dr. Hüseyin Mutlu)