‘Balina hasar aldı ama küçük balıklar da telef oldu’

Büyük fonlar, son iki yılda yaklaşık 500’er milyon dolar zarar eden GameStop adlı video oyunları ve ekipmanları satan perakende şirketinin New York Borsası’ndaki hisse senedi değerinin daha da düşeceğine inanıyordu. Bu nedenle ‘açığa satmak’ olarak adlandırılan bir yönteme başvurdular. Ellerinde GameStop hissesi olmasa da aracı kurumlardan ödünç alarak bu kâğıdı satışa çıkardılar, böylece fiyatını daha da düşürdüler. Amaçları, örneğin 100 dolardan satmak, değer 50 doların altına düşünce ödünç aldıkları hisse kadarını geri toplayıp aracı kurumlara iade etmekti. Aradaki fark kâr etmelerini sağlayacaktı. Ancak Reddit’te WallStreetBets (Wall Street bahisleri) başlığında toplananların farklı bir planı vardı.

GameStop adlı şirketle ilgili ilk yazı eylülde yayımlanmıştı. Başlığı açan kullanıcı, ekonomi yazarı Barış Soydan’ın sözleriyle “Son derece iyi bir finansal analiz yapmıştı”. Şirketin e-ticarete geçebileceğine, değerinin yükseleceğine vurgu yapıyordu. Peki, bu manipülasyon değil mi? Soydan “Denemez” diyor: “Türkiye’de de Telegram grupları var... Oradaki manipülatörler direkt kandırıyor küçük yatırımcıyı. ‘Bu hisse yükselecek’ diyorlar. Hepsi büyük spekülatörlerin adamları… Reddit’te analiz yapıp uzun uzun anlatıyorlar. Bir yatırım tezi koyuyorlar ortaya. Harvard Üniversitesi’nden bir hukuk profesörü bunun yasaklanamayacağını söylüyordu.”

Başlangıç mı değil mi?

Küçük yatırımcıların toplu hareket etmesi (ve büyük fonların da onlara katılmasıyla) şu ana kadar birçok kriz atlatan finans piyasaları ilk kez ‘internet üzerinden örgütlenen küçük balıklar’ karşısında büyük hasar aldı. Zararın 19 milyar dolara yakın olduğunu iddia edenler var. Peki ama nasıl?

Popüler ekonomist Prof. Özgür Demirtaş, yaklaşık 700 bin kişi tarafından izlenen ‘Finans Piyasalarında Anarşi’ başlıklı YouTube videosunda bu olayın birçok faktörün bir araya gelmesiyle mümkün olabileceğini anlatmıştı, neredeyse çok nadir bir hava olayı gibi... Demirtaş’a göre küçük yatırımcıların şansları yerindeydi ama finansal gerçekler de etkiyi arttırdı. GameStop hisselerini açığa satan büyük fonlar değer yükseldikçe panikledi ve daha fazla zarar etmeden pozisyonlarını kapatabilmek için aynı hisselere hücum etti. Çünkü borç almışlardı ve ödemek istiyorlardı. Panikleyenler kâğıda saldırınca süreç başında 3 dolar olan senedin değeri 450’leri görüp 347 seviyesine indi. (Bu yazı yazılırken 90 dolar civarındaydı).

Bu fenomenin tekrarlanıp tekrarlanmayacağı konusunda Barış Soydan ve Hürriyet BigPara yazarı, fon yöneticisi Eral Karayazıcı farklı düşünüyor. Karayazıcı: “Bence ‘Bundan sonra hiçbir şey eskisi gibi olmayacak’ görüşünde olanların argümanlarını çürütecek gelişme şu: Bu küçük yatırımcılar ikinci kez şanslarını gümüşte denedi. Ağır bir darbe yediler. Bence bu nedenle birbirlerine güvenip bir daha bu işe girmeyecekler. Gümüş çok büyük piyasa diyebilirsiniz. Bu piyasaya bir anda girmeleri de zafer sarhoşluğu... GameStop’ta da bir mutlu son yok. 250 dolardan aldılarsa şimdi bu 90 dolar. Altı ay sonra 30 dolar olmayacağının garantisi de yok.” 

Barış Soydan ise “Yeni bir kuşak var” diyor: “Bir sosyal mecra üzerinden örgütlenip bu denli ortak hareket etme daha önce yaşanmamıştı. Nokia için de AMC için de deniyorlar. Bu bir başlangıç gibi. Bence asıl hikâye kuşak farkı… Yeni kuşağın eskilerden farklı yatırım anlayışları var. Risk alıyorlar, gözleri çok kara. Bunu da şöyle açıklayan yazılar gördüm: ‘30-40 sene sonrasını düşünmüyorlar. Çünkü  2008’deki krize de şahit oldular ve uzun vadeli plan yapmanın garanti sonuçlar doğurmadığını gördüler’. Bir tür nihilizm. Bu nihilizm lafını eski yatırımcılar gençleri aşağılamak için söylüyor ama bu bir gerçek… Yaptıkları neredeyse rulet gibi…”

Wall Street’teki ‘Korkusuz Kız’ heykeli, Kadınlar Günü için konmuştu. Küçük yatırımcının piyasaya diklendiği bu son olayı da temsil edebilir.

İntikam motivasyonu...

Soydan’ın 2008 vurgusu tevekkeli değil. Malum, 2011’deki Occupy Wall Street (Wall Street’i işgal et) eylemlerinin tanımı 3 yıl önce başlayan küresel ekonomik kriz üzerinden yapılıyor. Büyük fonlara tutulan garezin miladı da bu olay... Soydan burada bir nüansın altını çiziyor: “Fonlar ‘kötü’ ilan edildi ama bu servet düşmanlığı değil. Elon Musk’ı seviyorlar mesela… Şahıslarla özdeşleşmemiş kurumlara karşı bir intikam duygusu...  Kravatlı adamlar bunlar, kapalı kapılar ardında dümen çeviriyor ve halkı zararlı çıkarıyor.”

Eral Karayazıcı da bu konuda aynı fikirde: “En büyük motivasyon Wall Street öfkesi... Küçük balıklar birleşelim, büyük balinayı yiyelim dediler ama deniz şartlarını bilmiyorlar belli ki... Yoksa cesaret edemezlerdi. Balina büyük hasar aldı tabii ama küçük balıklar da telef oldu.”

Sosyal medyada örgütlenmek, birlikte hareket etmek kolay. Bu olaydan sonra akıllardaki soru şu olmalı: Küçük yatırımcılar ellerindeki ekonomik gücü siyaseten kullanabilir mi? Karayazıcı “Birbirine inanacak 3 milyon insan bir daha bir araya gelmeyecek. Belki küçük ölçekte olabilir” diyor. Soydan ise “Sistemi sarsabileceklerini gördüler”... Ancak onun da aklında şu soru var: “Tek bir paydada buluşabilirler mi?”

GameStop, batmak üzere olan bir oyun mağazasıydı...