Balık tükettikçe hem sağlığımız hem gezegenimiz tükeniyor olabilir mi?

Denizler ve okyanuslar çevre kirliliğinden büyük ölçüde ‘nasibini alıyor’... Olayın boyutları ciddi! RTEÜ Su Ürünleri Fakültesi Deniz Biyolojisi Anabilim Dalı öğretim üyesi Doç. Dr. Ülgen Aytan, aynı zamanda Mikroplastik Araştırma Grubu’nun ekip lideri. Aytan ve ekibi 2013’ten beri Türkiye denizlerinde çalışıyor, başta mikroplastikler olmak üzere birçok kirleticinin denizler ve deniz canlıları üzerindeki etkilerini araştırıyorlar. Son yaptıkları çalışmanın sonuçları çok çarpıcı. “Karadeniz’de kilometrekarede 1 milyonun üzerinde mikroplastik (çok küçük plastik parçacıkları) var. Bu oran Marmara Denizi’nde daha da yüksek. Marmara’da 12 balık türünü inceledik. İçlerinde palamut, mezgit, barbun, istavrit, zargana gibi balıkların yer aldığı tüm türlerde değişen oranlarda mikroplastik tüketimi tespit ettik. Karadeniz’de de, hamsi dahil hepsinde yere ve zamana göre değişen oranlarda plastik bulduk” diyor Doç. Dr. Ülgen Aytan.

Çözümünse çok kolay olmadığının altını çiziyor. Denizlerdeki plastik kirliliğinin otomobillerin lastiğinden evde yıkanan çamaşıra kadar birçok insan faaliyetinden kaynaklandığına dikkati çekiyor ve ekliyor: “Bu sorunla çokboyutlu olarak mücadele etmeliyiz. ‘Plastiği tamamen hayatımızdan çıkaralım’ demek gerçekçi değil. Ama tek kullanımlık plastikleri hayatımızdan çıkarabiliriz. Önce plastik kirliliğini durdurmamız, sonra var olanı yok etmek için yeni yaklaşımlar, yeni teknolojiler geliştirmemiz gerekiyor.”

AŞIRI AVLANMA VAR

Peki bu durumda hiç balık tüketmeyecek miyiz? BM Gıda Örgütü’nün (FAO) Dünya Balıkçılık ve Su Ürünleri Raporu’na göre balık stoklarının yüzde 90’ı aşırı şekilde avlanırken balıkçılık sektörü de büyümeye devam ediyor. Yani giderek daha fazla balık avlanıyor. Çünkü uzmanlar sürekli balık tüketmenin sağlık için çok önemli olduğunu söylüyor. Peki gerçekten de balık insan sağlığı için olmazsa olmaz mı? Sağlık, beslenme, toksin konularında uzman İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Dahiliye Bölüm Başkanı Prof. Dr. Osman Erk, artık bu gerçeğin değiştiğini savunanlardan. “Her besin maddesi gibi balık da ait olduğu çevre kadar sağlıklıdır” diyen Prof. Dr. Erk, balıkların artık insan sağlığı için yararlı olan omega-3 gibi yağ asitlerinin yanı sıra sağlık açısından birçok olumsuz maddeyi de taşıdığına dikkat çekiyor: “Ne yazık ki şu anda denizler, okyanuslar dünyanın kanalizasyon sistemi gibi kullanılıyor. Her türlü endüstriyel evsel atık ve tarımsal atıklar nehirlere, oradan da denizlere boşaltılıyor. Deniz ve okyanuslar sadece cıva değil kurşun, arsenik gibi ağır metaller, endüstriyel toksinler, radyoaktif maddeler, tarım ilaçları gibi birçok toksik kimyasal içeriyor.”

Bazı risk gruplarının hiç balık tüketmemesi, genel olarak da tüketiminin ciddi miktarda azaltılması gerektiğini vurgulayan Erk hamilelerin, emziren kadınların ve bebeklerin bu risk grubunda olduğunu söylüyor.

YÜZEYDE YAŞAYANI YİYİN

Erk “Yorgunluk, unutkanlık, eklem ve baş ağrıları, çocuklarda öğrenme zorluğu gibi moda hastalıklar var. Balık tüketimiyle vücuda alınan zararlı maddeler tüm bu durumların da nedeni olabilir. Uzmanlar ‘haftada iki kez tüketin’ diyor. Bu hiç gerçekçi değil. Hem zararlı toksinler bakımından hem de denizlerdeki balık durumundan... Yetişkin insanlar belki haftada bir kez yiyebilir. İlla yenecekse hamsi ve istavrit gibi küçük ve yüzeyde yaşayan balıkları öneririm” diyor.

Prof. Dr. Osman Erk: “Vücutta hiç olmaması gereken maddelerin organların işleyişini bozduğunu ve bunların deniz ürünleri aracılığıyla alındığını ortaya koyan çalışmalar var.”

KOYU YAPRAKLI SEBZELER YİYELİM

Diyetisyen Kevser Başkara vegan beslenmede omega-3’ün alınamadığına dair düşüncenin çok yanlış olduğunun altını çiziyor. Başkara, balık yerine keten tohumu, ceviz, çiya tohumu, ayrıca semizotu, roka gibi koyu yapraklı sebzelerden, vücudun ihtiyacı olan omega-3’ün rahatlıkla elde edilebileceğini belirtiyor.  

KISA KISA...

Orman varlığımız artıyor

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün 2015-2020 dönemini kapsayan ‘Küresel Orman Kaynakları Değerlendirmesi’ raporuna göre Türkiye, orman varlığını arttıran ülkeler sıralamasında 46’ncılıktan 27’nciliğe yükseldi.

Muhteşem göç başladı

Van Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürlüğü inci kefali göçünün başladığını duyurdu. Milyonlarca inci kefalinin sodalı sudan tatlı suya ulaşıp orada üremek için verdiği mücadele temmuza kadar sürüyor. 15 Nisan-15 Temmuz arasında avlanması yasak olan inci kefali göçü göle akan tatlı sularda izlenebiliyor.