At yarışlarının Formula’sı başlıyor

Bazı atların fan’ları var, sadece onu seyretmek için geliyorlar

REŞAT KÖSTEM – AT YARIŞI YAZARLARI DERNEĞİ BAŞKANI
◊ Veliefendi’nin at yarışlarındaki önemi nedir? Burada at yarışları ilk ne zaman başladı?
- Padişah 3. Ahmet döneminde burada yarış kazanan ata verilen ödülün resmi yazısı var. En eski tarih olarak bulabildiğimiz o. Ama tam anlamıyla yarış pisti olması, 20. yüzyılın başında İttihat ve Terakki döneminde. Enver Paşa’nın da atları var ve atçılığa çok meraklı. “İstanbul’da at yarışları için en uygun yeri bulun” diyor. Alman uzmanlardan bir heyet oluşturuluyor ve Veliefendi’nin bulunduğu Çırpıcı Çayırı’nın yarış yeri olmasına karar veriliyor. 1922’de Batılı anlamda at yarışları başlıyor.
◊ At yarışlarının meraklısı eskiden daha mı fazlaydı?
- Eskiden Veliefendi’de at yarışlarının izleyicisi çok daha fazlaydı. Hatta İstanbul’da yarış yapıldığı zaman tribünler yetişmediği için öndeki yerlere şemsiyeler koyulur; altına masalar, sandalyeler yerleştirilir, ekstra birkaç bin kişinin oturması öyle sağlanırdı. Sonraki yıllarda da yarışlara ilgi devam etti ama televizyon, internet ve elektronik oyun sistemi bu kadar gelişince hipodromdaki izleyici sayısı azaldı. Ama Veliefendi’ye herkes bahis için gelmiyor. Atlar için gelen, yarışları seyreden de çok. Burası sadece oyun oynanan bir yer değil.


◊ Şampiyon jokey Halis Karataş’tan önce Veliefendi’nin efsane jokeyi kimdi?
- Veliefendi’nin simge ismi Ekrem Kurt’tur. 1995’e kadar da Türk yarışçılığının bir numaralı ismiydi. Her yıl en fazla kazanan jokey değildi ama jokeylerin içinde hem kişiliğiyle hem sporculuğuyla öne çıkan bir isimdi. Zaten hipodromun bulunduğu bulvarın adı da Ekrem Kurt Bulvarı.
Bold Pilot inanılmazı başardı
◊ Unutamadığınız yarışlar var mı?
- Tabii. Birçok koşu var ama 1996’daki Uluslararası Boğaziçi Koşusu’nu unutamam. Olağanüstü bir yarıştı. Adına film çekilen şampiyon at ‘Bold Pilot’ yarışıyordu ve jokeyi de günümüzün efsanesi Halis Karataş’tı.
◊ Neden unutulmaz bir yarıştı?
- Bir kere Bold Pilot yarışseverlerin sevgilisiydi. Halis Karataş, “O yarışı kazanabilmek için Bold Pilot olması lazımdı” demişti. Çünkü çok net bir şekilde finişe 10-15 metre kala, Bold Pilot’ın; Galtee önünde kazanma olasılığı yokken, bir anda inanılmazı başardı ve birinci oldu. O yarış Bold Pilot’ın kahramanlığını pekiştirdi, adını adeta efsane yaptı.

Efsane at Karayel

Unutulmaz atlardan biri de Ekrem Kurt’un bindiği Eliyeşil ekürisinden Karayel’di. Türk yarışının gelmiş geçmiş en iyi atı olarak adlandırılırdı. 18 yarış yaptı, hiçbirinde geçilemedi. Bir kere 1973’teki Gazi Koşusu’nu Opelia adlı bir at kazanmak üzereydi, birkaç yüz metre fark yaptı, “Artık Karayel bu koşuyu kazanamaz” dedik; o koşuyu da kazandı!
Büyük gün 30 Haziran

At yarışlarının en önemli koşusu, Mustafa Kemal Atatürk adına yapılan Gazi Koşusu. Bu sezon 93’üncü kez startı verilecek dev yarışa, 3 yaşındaki İngiliz safkanları, hayatlarında bir kez katılabiliyor. 30 Haziran’daki yarış, Veliefendi Hipodromu’ndaki 2400 metrelik çim pistte düzenlenecek.
Halide Edip’ler,
Safiye Ayla’lar müdavimiydi

Veliefendi 1924 Yarışları’na ilgi büyüktü. Örneğin; Adnan (Adıvar) Bey ile eşi Halide Edip (Adıvar) Hanım’ı her yarış günü Veliefendi’de görmek mümkündü. Ayrıca dönemin ünlü feministlerinden Nakiye Aliye Hanım, eski Kızılay Müdürü Hamit Bey, Tekel yöneticisi Seyfeddin Bey, Atıf (Esenbel) Bey, 4. Ordu Komutanı Kemaleddin Sami Paşa, Kurtuluş Savaşı’na katılan ilk generallerden olan Refet (Bele) Paşa, eski başbakan, dönemin Paris Büyükelçisi Fethi (Okyar) Bey ile eşi (Galibe Okyar) de dönemin yarışseverleri arasında yer alıyorlardı.
Her pazar sabahı, 05.00’te Veliefendi’deyim
EMİR ALKAŞ (At sahibi, yetiştirici)

◊ Aslında işadamıyım ama orası benim dünyam, yuvam. Doğduğum yer sayılır. Eski at yetiştiricisi Avram Barokas’ın kucağında henüz birkaç aylıkken resimlerim var. Ben dededen atçıyım, öyle bir kültürden geldim.
◊ Veliefendi en büyük yarışların olduğu; ortamı, havası, sohbeti, insanlarıyla benim için bambaşka bir yer. Kır Kahvesi’ndeki sabah sohbetlerini, muhabbetlerini hiçbir şeye değişmem. Her pazar saat 05.00’te buradayım.
◊ ‘Silver Dancer’ adlı atımla Nene Hatun Koşusu’nu kazandığım günü hiç unutamam. Koşuyu kazandıktan kupa töreninin bitimine kadar olan süre bende yok. Ne olduğunu, neler yaşandığını fotoğraflardan hatırlıyorum.
Atlar yarışmadan önce en az altı aylık eğitimden geçer

ANTRENÖR MUTLU BALYEMEZ
◊ Ben her sabah 03.45’te kalkarım, 04.15’te hipodromda olurum. Bunun cumartesi-pazarı, bayramı seyranı falan yoktur. Atları ahırlardan çıkarıp idmana girmeden önce 30 dakika binek vaziyetinde hazırlarız. Sonra idman jokeyi gelir, atı çalıştırır. Atla ilgili bize söylemesi gereken olumlu ya da olumsuz bir rapor varsa onu paylaşır. Birlikte çalıştığımız veteriner arkadaşlarımız var. Veterineri, antrenörü, nalbantı, idman jokeyiyle burada binlerce kişi çalışıyor.
◊ İngiliz atları 1 buçuk, Arap atları iki buçuk yaşında hipodroma gelir. Onları alıyoruz, eğitimden geçiriyoruz ve koşar vaziyete getiriyoruz. İngiliz atları iki, Arap atları üç yaşında koşmaya başlar. Koşmadan önce minimum altı aylık bir eğitim gerekiyor.
◊ Ben bütün hayvanları seviyorum ama atları daha çok... Ahıra giderim; elma, havuç, otunu veririm; severim. Atlarla ilişkimiz bambaşka, kelimelerle ifade edilecek duygu değil, yaşamak lazım.
◊ Yarışmak, atın ruhunda var zaten. Sıradan bir atı alıp “Hadi sen yarış atı ol” diyemezsiniz. Bir çocuğu nasıl eğitirseniz bir atı da öyle eğitiyorsunuz. Hepsi öğreniyor mu? Bazıları inat ediyor. Mesela starta giriyor; starttan çıkmıyor. Ama genel olarak atlar çok akıllı hayvanlardır. Akıllı olmasa bu kadar şeyi öğretemezsiniz zaten.
Dünyada dişilerin ve erkeklerin aynı anda yarışabildiği tek spor

MUSTAFA SAV – ŞAMPİYON JOKEY HALİS KARATAŞ’IN MENAJERİ
◊ Sav ailesi olarak yaklaşık 50-60 senedir bu sahada hizmet ediyoruz. Babam hem at sahibi hem antrenördü. Ben de 2002’de şampiyon jokey Halis Karataş’ın menajerliğine başladım, yaklaşık 17 senedir şampiyonla çalışıyorum.
◊ Menajerler arasında da bir rekabet var. Menajer hem en iyi atı bulmak, hem en iyi ata en iyi jokeyi bindirmek hem de diğer rakipleriyle mücadele etmek zorunda.
◊ Dünyada dişi ve erkeklerin aynı anda yarışabildiği tek spor at yarışları. Başka hiçbir sporda dişiler ve erkekler birlikte mücadele etmez. At yarışının şöyle bir özelliği daha var: İki canlı türünün birleştiği tek yer: Jokey ve at...
◊ Dışarıdan Halis Karataş’ın menajerliği kolay görünüyor ama aslında çok zor. Çünkü bizim yarışsevere karşı bir sorumluluğumuz var. En doğru atı seçmek zorundayız. Halis Karataş 30 senedir bir numara. Çünkü işine, jokeylik mesleğine âşık.
◊ Atlar dünyanın en hisli hayvanları. Bir anne-baba çocuğunu nasıl seviyorsa; ata bakan, atı seven, ata antrenörlük yapanın da atına aynı davranması, çocuklarından ayırt etmemesi gerek. Jokeyle arasındaki uyum çok önemli. O uyum iyi olduktan sonra zaten başarı kendiliğinden
geliyor.

Veliefendi’nin gelmiş geçmiş en iyi atlarından Bold Pilot 2015’te öldü.
YARIŞSEVERLER PADOK’TA ATLARA BAKARKEN NELERE DİKKAT ETMELİ?
◊ Atın stresli olup, olmadığı gözlemlenmeli.
◊ Safkan kıpır kıpır, canlı mı yoksa donuk ve mat bir rengi mi var,
ona dikkat edilmeli.
◊ Ama en önemlisi, atın sağlıklı yürüyüş yapıp yapmadığına, attığı adımların düzgün olup olmadığına bakılmalı.