Afrika köylülerinin hayatını değiştiren Türk: Hayri Dağlı

Hayri Dağlı İsveç’te ekoloji alanında eğitim aldı, Türkiye’ye döndükten sonra TEGV, ÇEVKO Vakfı, Doğa Derneği gibi kuruluşlarda görev yaptı. Bir gün hep hayalini kurduğu o yolculuğa çıkmaya karar verdi. Varını yoğunu bir sırt çantasına sığdırarak Afrika’nın yolunu tuttu. 60’a yakın ülkeyi dolaştıktan sonra Kilimanjaro Dağı’na çıkmak için Tanzanya’ya gitti. Dönüş yolunda Serengeti’deki Mta Kbu Mwta Köyü’ne misafir oldu. Köyde gezerken ağaç altına oturmuş bir grup çocuk gördü. “Gönüllü öğretmen hasta olduğu için bir aydır gelemiyormuş. Çocuklar belki bugün diye her gün sınıfa gitmeye devam ediyormuş” diye anlatıyor o günü.

Hayri Dağlı, Türkiye’deki gönüllülerden topladığı parayla köye sondaj makinesi getirdi. Dört günlük çalışmanın sonunda kuyudan temiz su çıktı. Dağlı o anı, “Yıllar süren kışın ardından baharın gelişi gibiydi” diye anlatıyor.
Suyun
başında timsah saldırısına uğradı
“Durumu fark edince çocuklara benimle ders yapmak isteyip istemediklerini sordum. Hep bir ağızdan, ‘Kwa kweli’ diye bağırdılar. Svahili dilinde bu, ‘elbette’ anlamına geliyor. Üç gün boyunca etraflarındaki vahşi hayvanların tanınması, İngilizce, hijyen gibi birçok önemli konuyu ele alan etkinlikler yaptık. Onlar bana Afrika masallarını anlattı, ben onlara Anadolu masallarını... Bir süre sonra kız çocuklarının etkinliklere gelmediğini fark ettim. Nedenini sorduğumda, su taşımaktan derse zaman kalmadığını söylediler.”
Dağlı, o gün Fatima adında, 7 yaşındaki dünyalar tatlısı kız çocuğuyla tanıştı. İki yıl önce köye gelen gezici hemşireden aldığı ilhamla hemşire olma hayalleri kuran Fatima’yla birlikte ‘suya gitmeye’ karar verdi. Onun gibi çıplak ayaklarla yaptığı iki saatlik yürüyüşün ardından suyun kaynağına ulaştı. İçindeki kurtçukların ve parazitlerin gözle görülebildiği, çamur renginde bir suydu bu. Su için kısa bir süre önce burada başka bir çocuk timsah saldırısına uğramıştı. “Yeryüzünün bir tarafında Mars’a gitmek tartışılırken diğer tarafında böyle bir suyun milyonlarca insan tarafından içildiğine inanmak güç” diye anlatıyor gördüklerini.

Hayri Dağlı’nın Afrika’da yardım faaliyetlerine başlamasına vesile olan 7 yaşındaki Fatima.
Fatima birkaç gün sonra bu sudan hasta oldu. “Onun yüksek ateş yüzünden boncuk boncuk ter akıttığını gören hiç kimse yaşamına eskisi gibi devam edemezdi” diyor Dağlı. Hemen durumu sosyal medyadan duyurarak tedavi için para topladı. Diğer yandan köyün su sorununu nasıl çözülebileceğine kafa yormaya başladı: “Köye 100 metre derinliğinde bir sondaj yapmak işe yarayacaktı. Türkiye’de yaşayan arkadaşlarıma durumu anlattım. Verdikleri küçük destekler sayesinde başkent Darüsselam’dan köye sondaj makinesi getirdik. Dört günün sonunda çabalarımız sonuç verdi ve kuyudan tertemiz su çıkmaya başladı. Yıllar süren kışın adından baharın gelişi gibiydi...”
Bu sadece Mta Kbu Mwta Köyü’nün temiz suya kavuşması demek değildi, aynı zamanda çocukların başlarının üzerinde kendilerinden ağır su kovaları yerine kitapları taşıması demekti.
Dağlı, bununla da yetinmedi. Köyün enerji, tohum, eğitim gibi diğer sorunları için de çözümler üretti. Geniş bir gönüllülük ağı oluşturdu. IDEA Universal Derneği’ni kurarak bu ağı onun çatısının altına taşıdı; Birleşmiş Milletler, Kızılhaç, Dünya Bankası ve Dünya Sağlık Örgütü’nden destek aldı. “Unutulmuş, hayal kurmayı bırakmış insanların hayallerine ortak olmaya çalışıyorum. Bazen kendimi Nepal’in depremden yıkılan bir köyünde, bazen Madagaskar’da iklim değişiminden dolayı çölleşen bir köyde, bazen de Senegal’de iç savaş nedeniyle yerlerinden edilmiş bir toplulukla buluyorum. Bugüne kadar birçok ülkede 50’nin üzerinde köyde 100 bin civarında insanın hayatına dokunabildim” diyor.

www.ideauniversal.org adresinden kurumun destekçisi ya da gönüllüsü olabilirsiniz.
‘Akıllı köy’ nasıl işliyor?
Hayri Dağlı’nın uyguladığı model; köylere sondaj açılması, güneş enerjisiyle her eve Dünya Sağlık Örgütü standartlarına uygun su sağlanması, tarım bahçeleri ve sulama sistemleri kurulması, biyolojik tohum destekleri ve sürdürülebilir tarım eğitimleri sağlanması gibi bölümleri içeriyor. Ayrıca köylere çocukların okuma yazma, matematik ve yaratıcı düşünme teknikleri öğrendiği laboratuvarlar kuruluyor. Bu projeleri Afrika’da diğer sivil toplum örgütlerinin yürüttüğü projelerden farklılaştıran unsur, Dağlı’nın bunları tehlikeli görüldüğü için gidilmesi zor olan yerlerde yapması. Dağlı’nın şimdiki hayali benzer bir modeli Türkiye’de hayata geçirmek.

1 doların altında üç yıl...
Yeryüzünde 1 milyar insan, Afrika’daysa nüfusun yüzde 52’si günde 1 doların altında harcama yapıyor. Hayri Dağlı da birlikte yaşadığı Afrikalı köylüler gibi günde en fazla 1 dolar harcıyor. Bu parayla sadece bir öğün yemek yiyebilme şansına sahip yerliler gibi yaşamak ilk üç yıl 30 kilo vermesine neden oldu.