Acımasız olma şimdi bu kadar Kum gibi kum gibi ezip geçme...
Güncelleme Tarihi:
Birkaç defa sualtında görme şansına sahip oldum. Bir seferinde, devasa gövdesiyle 3 metre altımdaki kayaların üzerinde dinleniyordu. “Buraların hâkimi benim” diyen, heybetiyle insanı rencide eden bu efsane canlı karşısında kendinizi aciz hissediyorsunuz. Ama suyun üstüne çıkınca işler değişiyor. Avlanma, balık stoklarının tükenmesi, kıyıların hızla bozulması ve iklim değişikliği neredeyse sonlarını getiriyordu. Neyse ki bu karamsar tablo son yıllarda değişiyor. Yürütülen koruma çalışmaları sonucunda kum köpekbalıklarının sayısı yüzde 30 oranında artmış durumda.
Hemen başta söylemekte fayda var: Kum köpekbalıkları insanlara saldırmıyor, türümüz için zararsız. Ancak köpekbalığına sorsak bizim için aynı şeyi söylemezdi. Birçok canlı gibi onlara uyguladığımız baskı hiç hafife alınacak türden değil.
Uzun süredir kum köpekbalıklarını korumak için çalışan Akdeniz Koruma Derneği Başkanı Zafer Ali Kızılkaya da bu türün kıyılarımızda yaşadığı en büyük sorunun ağlar olduğunu söylüyor: “Kum köpekbalıkları koruma altında. Ülkemiz sularında avlanması yasak. Balıkçılar da yıllardır süren çalışmalar sayesinde hassas bir tür olduğunu biliyor artık. Yine de buna karşın ağlar onlar için en büyük tehdit. Geçenlerde korunan bir alanda kaçak avlanan bir balıkçının ağından 20 tane canlı kum köpekbalığını kurtardık.”
Diğer önemli bir tehdit de sadece bizim kıyılarımızda değil, bütün Akdeniz’deki biyolojik çeşitlilik kaybı.
“Akdeniz’de artık çok fazla yabancı tür var. Bunlar yerli türler üzerinde inanılmaz bir baskı kuruyor. Bu da zincirleme olarak tüm denizi etkiliyor. Örneğin sokkan balığı... Gökova Körfezi’nde artık o kadar çok ki neredeyse balık stokunun yarısını onlar oluşturuyor. Yosunları yedikleri için buna ihtiyaç duyan yerli türler zor durumda. Şöyle düşünün: Bir sabah uyandınız ve bir baktınız ki ülkede tek bir ağaç dahi kalmamış...” diyor Kızılkaya.
Isı çizgisi her yıl 5 metre düşüyor
Nisan, mayıs ve haziran kum köpekbalıklarının en çok görüldüğü zaman. Suyun ısısı 26 dereceyi bulduğunda artık görünmez oluyorlar. Kızılkaya, “0-40 metre arasında ısıölçerlerimiz var. Deniz suyu sıcaklığını düzenli olarak sürekli ölçüyoruz. Soğuk su çizgisi her yıl 5 metre aşağıya düşüyor. Bu çok ciddi bir ısınmanın işareti ve çok tehlikeli!” diyerek devam ediyor: “Henüz bu durumun kum köpekbalıklarını nasıl etkilediğini bilmiyoruz. Aslında haklarında hâlâ bilmediğimiz çok fazla şey var. 180-200 metre derinlikte yaşayan bu canlılar Boncuk Koyu’na neden geliyor, henüz çözebilmiş değiliz. Çok utangaç olan kum köpekbalıklarını sualtına yerleştirdiğimiz beş kamerayla sürekli izliyoruz. Beslenmek için gelmediklerini biliyoruz, kameralardan görüyoruz. Üremek desek o da değil. 90-100 metrelere yumurta bırakıyorlar. Koruma çalışmalarının bundan sonraki hedefleri arasında bu canlılara verici takarak takip edilmesi var. 2013’ten itibaren yapılan koruma çalışmaları sayesinde koyda görülen köpekbalığı sayısının yüzde 30 civarında artmasına karşın, ‘nereden geliyor, nereye gidiyorlar’ bilmeden koruma çalışmalarında daha ileri gitmek zor...”
Yavruları ağlara takılıyor
Kum köpekbalıkları (Carcharhinus plumbeus) dünyadaki en büyük kıyısal köpekbalığı türlerinden. Boyları ortalama 3 metreye ulaşabiliyor. Ortalama yaşam süreleri 23 yıl. Uzun ömürlü olmalarına rağmen aşırı avlanma ve düşük doğurganlık oranlarından dolayı hassas türler arasında. Uzun sırt yüzgeçleri nedeniyle İndo-Pasifik Okyanusu’nda avlanıyorlar. Ülkemizde avlanması yasak türlerden biri olmasına rağmen, yavruların ağlara takılması önemli bir sorun.