‘ABD’deki kürtaj yasağı dünyadaki tüm kadınları etkileyecek’

Hem Amerika hem de dünya bundan iki hafta önce ABD Yüksek Mahkemesi’nin bozduğu ‘Roe v. Wade’ kararıyla sarsıldı. Ülke genelinde kürtaj hakkını
anayasal olarak garanti altına alan 1973 tarihli kararın iptali, ülkede kürtajı yasaklasa da bu konudaki kanunlar eyaletlerin kendi inisiyatiflerine bırakıldı. Kürtajın yasal olduğu, yasadışı olduğu veya kısıtlandığı eyaletler hakkında devam eden çok fazla kafa karışıklığı var. Kesinlikle emin olabileceğimiz şeyse bu konunun ülkede ve dünyada büyük bir yankı uyandırmış olması. Bugünlerde bazı milletvekillerinin kürtaja erişimi kısıtlamak için yeni yasalar önermesi bekleniyor, diğerleriyse erişimi genişletmek için harekete geçiyor. Toplum neredeyse ikiye bölünmüş durumda. Kürtaj yasağına karşı olanlar protestolar düzenliyor, destekleyenlerse sokaklarda mutluluğunu paylaşıyor. ABD Başkanı Joe Biden ise bu kararın karşısında olduğunu “Kürtajın hâlâ yasal olduğu bir eyalete seyahat eden kadınlar, federal hükümet tarafından korunacak” sözleriyle açıkça dile getirdi. Sonuç olarak ABD’de Yüksek Mahkeme’nin aldığı bu karar şüphesiz başka ülkelere sirayet edebilir. Kadınlar “Benim bedenim, benim kararım” demek için merdivenaltı kürtaja mecbur bırakılabilirler. Tecavüz, ensest gibi korkunç durumlarda yaşanan hamilelikler ne olacak? Son 15 gündür çokça tartışılan olayları ve kararın etkilerini ABD’de yaşayan Türk kadınlarına sorduk.

Kürtaj kararını protesto eden kadınlar ellerinde ‘Benim bedenim benim kararım’, ‘Mecbur tutulan hamilelik savaş suçudur’, ‘Haklarımız tartışmaya
açık değildir’ yazılı pankartlar taşıdılar.

‘Oy için kürtaj mevzusunu ısıtıp ısıtıp halka sunuyorlar’
Helen Bükülmez, avukat, Lexington/Kentucky

* Öncelikle Amerika’da Juris Doctor eğitimi almış, 12 yıldır yasal hizmet veren Amerikan Avukat kimliğimle yasal bilgi vermek isterim: Tek tek baktığımızda ABD anayasasında ‘kürtaj hakkı’ diye bir madde yok. 1973’te kabul edilen Roe v. Wade kararı, Amerikan Anayasa Mahkemesi’nin kadınlara ABD Anayasası’nın 14’üncü maddesi gereği eşitlik ve özgürlük tanıdığını, bunun hamilelikte kürtajı seçebilmeyi de kapsadığını, ayrıca bu özgürlüğün federal yasayla korunması gerektiğini belirtiyordu.
* Kürtaj hakkı tam bir hak değildi.
49 yıldır yürürlükte olup kadına kürtajı seçme özgürlüğü veren bu yasaya rağmen hangi kürtaj kliniğine giderseniz gidin, kapısının önünde size saldırmak için bekleyen, size bağıran, küfreden ya da sizin kendinizi değersiz hissetmenize sebep olan insanlarla karşılaşabilirsiniz. Eyaletlerin çoğunda öncelikle hamileliğin ne kadar ilerlediği,
15 hafta olup olmadığı, bebeğin kalp atışının oluşup oluşmadığı sorgulanırdı. Yine aynı eyaletlerde, kürtaj hakkı varken bile hamile kadın kürtaj olmadan önce bir sağlık profesyoneliyle görüşmek zorundaydı. Oturup “Acaba bu kürtajı olmasam mı” sorusunu düşünmesi gerekiyordu. Kendisine birçok imkânlar sunuluyor, hatta “Bebeğini doğurup çocuğu olmayan bir aileye evlat olarak verebilirsin” teklifi bile yapılıyordu. Tüm bu süreçler kadınlar için çok zor, korkutucu
ve moral bozucuydu. Ama en azından federal hakkı olduğu için tüm bu sorgulamalardan sonra eğer hâlâ kürtaj olmak istiyorsa bunu yapabiliyordu.
* Artık böyle bir federal hak da yok. En azından karar bozulana ya da kongreyle senatonun üçte ikisi bunu bozacak bir anayasa değişikliği yapana kadar.
* Kaliforniya, Oregon ve Illinois gibi mavi eyaletlerde kürtaj hakkı eyalet tarafından korunurken Kentucky, Ohio, Virginia ve Mississippi gibi tutucu ve kırmızı dediğimiz eyaletlerde kürtaj yasayla yasaklanmış oluyor. Bazı kesimler bunu doğru buluyor. Bunun birçok sebebi var ama birkaçına örnek vermek gerekirse; muhafazakâr Hristiyanlar kadının özgürlüğünün kısıtlanmasından yana. Erkeğin üreme faaliyetlerine hiçbir şekilde karışmayan hatta onları yüreklendiren bu kesim, kadının hamile kalması ve doğurması gibi tüm detayları dini kullanarak kontrol altında tutmaya çalışıyor. Bir yandan da birçok siyasetçi, daha muhafazakâr olmaya başlayan toplumdan oy alabilmek için kürtaj meselesi üzerinden dikkat dağıtıyor. Açlık ve işsizlik sorunu, devletin sunduğu bir sağlık sigortası olmaması, çiftçilerin problemleri veya işçilerin ödemeleri gibi çözümü zengin şirketlere olumsuz sonuçlar getirecek konuları konuşmaktansa kürtaj mevzusunu ısıtıp ısıtıp halka sunuyorlar. Dinine düşkün ama fikirleri bilgiye dayanmayan halk da bu oyunlara kanıyor.

* Hiçbir kadın kürtaj gibi ciddi bir karar almak, vücudunun kesilip içinden bebeğinin alınmasına şahit olmak veya bu durumun bedensel, zihinsel, duygusal ya da toplumsal sonuçlarıyla baş başa kalmak istemez. Hiçbir baba ya da anne genç kızını kestirmek için doktora götürmek istemez. Ama buna mecbur kaldığını hissettiğinde kadının güvenli, tecrübeli, temiz sağlık hizmeti alma hakkı çok önemli. Bu sadece ve sadece kadın, ailesi ve doktoru tarafından öznel olarak verilmesi gereken bir karar. Siyasi, politik bir merci olan eyalet hükûmetinin karar verebilmesi son derece utandırıcı. Ayrıca bu yasak kürtaja olan ihtiyacı ortadan kaldırmayacak veya kürtajın engellenmesine yardımcı olmayacak. Talep her zaman arzı doğuracak ve kürtaj maalesef yasa dışı ve güvensiz şekillerde, merdiven altında devam edecek.
* Toplumda her iki taraf da fikirlerine sarılmaya devam ediyor. Bazı dinci kadınlar bu kararı alkışlıyor çünkü 31 eyaletin bazılarında kürtaj yaptırmak yasak ve diğerlerinde de olması bekleniyor. Geriye kalan -mavi renkle tanımlanan- eyaletlerdeyse bu konunun gündeme gelmesi dahi beklenmiyor. Tabii muhafazakârların asıl istediği tüm eyaletlerde yasağın uygulanması ki bu halk savaşına bile sebep olabilir. Ama fikri ne olursa olsun kadınların çoğunluğu şu soruları soruyor: “ABD’de doğru dürüst bir sağlık sigortası sistemi yok. Doğurmak zorunda bırakılacak kadınların ve dünyaya gelen çocuklarının bakım ve sağlık hizmeti bedellerini kim ödeyecek? Ailesinden destek göremeyen, işsiz, tecavüze uğramış, akıl ya da fiziksel sağlığı yerinde olmayan, kendine bile bakamayan kadınlar ne yapacak? Annenin istemediği ama doğurmak zorunda kaldığı, daha son-
ra da ilgilenemediği bebeklere ne olacak?”

‘Türkiye kadın hareketi de bu karara tepki göstermiştir’
Fatma Aytaç, Kırmızı Biber Derneği Kurucusu, West New York/New Jersey

* Kürtaj yasağının sadece buradaki kadınları değil, aynı zamanda bütün dünya kadınlarını etkileyeceğini düşünüyorum. Tabii ki çocukları da etkileyecek. ABD bu konuda kötü örnek oluyor. Dünyadaki muhafazakâr siyasetçiler, otoriter, totaliter rejimler bunu kendilerine dayanak yapabilirler.
* ABD’de kürtajın yasaklanma ihtimali basına sızınca kadın örgütleri 15 Mayıs’ta ülke çapında büyük bir eylem düzenledi. Milyonlarca kadın kararı protesto etmek için alanlara çıktı. New York’ta Brooklyn Köprüsü’ndeki eyleme onbinlerce kadın katıldı. Yasak kararıyla yapılmaya çalışılan; kadınların haklarını yok saymak, onları eşit yurttaşlar olarak kabul etmemektir. Erkek egemen sistemin kadınların bedeni üzerinde dayatmasıdır. Biz de ‘kadınları ikinci sınıf yurttaşlar olarak göremezsiniz’ diyoruz. Dünya kadınları dayanışma içinde kürtaj hakkı için mücadele edecektir. Türkiye kadın hareketi topyekûn bu dayanışmanın içindedir ve karara tepki göstermiştir.

“Milyonlarca kadın 15 Mayıs’ta alanlara çıktı.”

‘Sağlık konusunda da olumsuz yönleri olacak’
Suna Kabadayı, imaj ve iletişim danışmanı, San Diego/Kaliforniya

* Yaşadığım eyalet uygulamaya dahil değil. Burada gündeme gelmesini de beklemiyorum ama diğer eyaletlerde alınan kararlara tepkiler yoğun. Kadınlar öfkeli ve üzgün.
* Bir de şu var: ABD sosyal bir devlet değil, doğumdan çocuk bakımına her şey için ciddi harcamalar söz konusu. Doğum izni çok kısa, okul öncesi eğitim ve bakım çok pahalı. Kürtaj kararıyla birlikte bu konulara da halkın gösterdiği tepkiler çoğaldı.
* ABD’de alınan kararın uluslararası sağlık alanında da olumsuz yönleri olacağını düşünüyorum. ABD’den küresel sağlık fonu alan herhangi bir uluslararası kurum-kuruluş; danışmanlık veya eğitim programlarının bir parçası olarak bile kürtajdan söz edemeyecek. Kararın siyasi tarafı dışında bu da ciddi bir sorun.

“Bu bölgedeki kadınların çoğu için bu karar insan haklarına müdahale.”

‘Bu coğrafyalarda yaşayan kadınlar ve çocukların maruz kaldığı olaylardan ben utanıyorum’
Berrin Avcılar, yatırım danışmanı, New York-New Jersey

* Trump, tarihte çok az başkana denk gelen bir imkânla karşılaştı: Başkanlığı döneminde emekli olan/vefat eden üç anayasa mahkemesi üyesinin yerine, başkan seçilmesinde önemli rol oynayan muhafazakâr Hristiyanların beklentileri doğrultusunda, üç muhafazakâr Hristiyan yargıç atadı. Bu atamayla yaklaşık 50 yıldır çoğunluğu demokrat üyelerden oluşan mahkeme, muhafazakâr bir yapıya dönüştü. Üstünlüğü elde eden bu yargıçlar, hiç zaman kaybetmeden kadınlara kürtaj yaptırma özgürlüğü veren kararı iptal ettiler. Bunun bir anayasal hak olmadığını ve bu kararın ancak eyaletler tarafından alınabileceğini belirttiler. Halk burada hemen tepki verdi.
* Biz New York-New Jersey sınırında yaşıyoruz. Her iki eyalette de demokratların çoğunlukta olması nedeniyle bırakın kürtajı yasaklamayı bilakis aile planlaması veya sağlık nedeniyle bu hakkını kullanmak isteyen kadınlara kolaylıklar sağlanıyor. Başka eyaletlerden bu amaçla gelen kadınlara da kürtaj hizmeti veriliyor. Ayrıca koşullar sağlanıyorsa, kürtaj pek çok sağlık sigortasının da kapsamında.
* Yaşadığım bölgede kadınların çoğu bu yasağı insan haklarına müdahale olarak değerlendiriyor ve protesto ediyorlar. ABD’de neredeyse her gün eline silah alıp okullardaki çocukları ve sokaklardaki insanları rastgele öldürenlerin haberlerini okuyoruz. 2022’de -sonuncusu
4 Temmuz’da olmak üzere- şu ana kadar 300 silahlı saldırı gerçekleşti ve bunun 27 adedi okullarda oldu. Böylesine ciddi bir probleme karşı yıllardır hiçbir caydırıcı aksiyon alınmadı. Bu yüzden buradaki insanlar kürtaj yasağını tamamıyla politik bulup öfke duyuyorlar. Protesto ediyorlar.
* Amerika’da demokrat liberaller ve muhafazakâr Hristiyanlar arasında kutuplaşma hep vardı ama Trump döneminde bu ayrışma hissedilir ve sonra da görünür hale geldi. Eyaletlerin kürtaj yasağına yaklaşımları da bu kutuplaşmayı besleyip derinleştirecektir.
* Karara sevinenler çoğunlukla muhafazakâr kitleler. Benim çevremde yasağı destekleyen kimse yok. Muhafazakârların düşüncesi sadece kürtajın yasaklanması. Her türlü olumsuzluğa rağmen; hak ettikleri bakımı, özeni, eğitimi alamayacak olsalar da çocuklar doğsun diye
düşünüyorlar. İstismara uğrasalar da önemli değil! Yıllarca Çocuk Esirgeme Kurumu’nda 0-6 yaş için projeler üretip hayata geçiren biri olarak bu duyarsızlığı anlamam mümkün değil.
* Bu kararın giderek radikalleşen, insan haklarının hiçe sayıldığı ülkelere kötü örnek olacağını düşünüyorum. Bu coğrafyalarda yaşayan kadınlar ve çocukların maruz kaldığı olaylardan ben insan olarak utanıyor, vicdan azabı duyuyorum. Umarım genç nesiller bu çağ dışı uygulamalara ve global eşitsizliklere bir çözüm üretirler. Dünyada herkes için özlenen barış, huzur ve adalet ortamını sağlamak için çalışırlar.