10 yıllık nöbetin bilançosu 1.5 milyon kaplumbağa

Her şey June Haimoff, namı diğer Kaptan June’un Temmuz 1975’te teknesiyle Dalyan sahilindeki Ekincik Koyu’na gelmesiyle başladı. Daha sonra tatilini geçirmek için sürekli bu bölgeye geldi. 1986’da Dalyan’ın İztuzu Plajı’nda bir barakada ve teknesinde yaşamaya başladı. Bu dönemde geceleri yumurta bırakmak için kumsala gelen denizkaplumbağaları Caretta caretta’larla karşılaştı. Nesli tükenmeye yüz tutmuş kaplumbağaları gözlemleyerek bu sahillere nasıl geldikleri, yumurtlama ve üreme süreçleri, Akdeniz’e ne zaman geri döndükleri üzerine araştırmalar yaptı. Caretta caretta’ların yuvalama ve yaşam alanı olan İztuzu Sahili’nde otel inşa edileceğini öğrendiğinde bir kampanya başlatarak dünyanın ilgisini bu kumsala çekti ve otel yapma girişiminin durdurulmasını sağladı.

Biyolog Fatih Polat: “Kaplumbağalar mayısta kumsallara çıkmaya başlıyor. Yumurta bırakma temmuz sonuna kadar sürüyor. Yavruların yumurtadan çıkmasıysa temmuzdan ekime kadar devam ediyor.”

‘İnsan ve çöp arttı’

Dalyan halkının ‘Kaptan June’ olarak hitap ettiği Haimoff’u ne yazık ki bu yıl mayısta kaybettik. Onun öncülüğünü yaptığı mücadele sadece kaplumbağaları kurtarmadı, aynı mücadeleyi Türkiye kıyılarında veren onlarca insanın yolunu açtı. Fatih Polat da bayrağı ondan devralanlardan... Polat, 31 yaşında, bir biyolog. Bir yandan Ordu Üniversitesi Biyoloji Bölümü’nde akademik çalışmalarına devam ediyor, diğer yandan 10 yıldır aralıksız kaplumbağa nöbeti tutarak akademisyenlerin oluşturduğu Ekolojik Araştırmalar Derneği’ne gönüllü destek oluyor.

Fatih Polat’ın hayatı 2012’de Antalya Belek’te yürütülen Deniz Kaplumbağası Koruma Projesi’ne destek vermesiyle değişmiş. “O günden bu yana aralıksız kaplumbağalarla ilgileniyorum” diyen Polat 2021’e kadar Belek’te 30 kilometrelik kıyı şeridinde kaplumbağa nöbeti tutmuş. “Belek’te işler yoluna girince bu çalışmaları başka alanlara da taşımak istedik. Çünkü Akdeniz kıyılarında 22 yuvalama alanı var ve bunların sadece 8-10 tanesi korunuyor. Kaplumbağaların başka alanlarda da bize ihtiyacı vardı” diye anlatan Polat, bu yıl da Manavgat Kızılot bölgesindeki yuvalama alanında nöbete başlamış.

Ne yapıyor Polat? Mayısta nöbete başlıyor. Çünkü kaplumbağalar mayıs ortasında kumsallara çıkmaya başlıyor. Yumurta bırakma temmuz sonuna kadar sürüyor. Yavruların yumurtadan çıkmasıysa temmuz ortası gibi başlayıp ekim ortalarına kadar devam ediyor.

Polat nöbet tutarken her sabah 4.00’te uyanarak işe koyuluyor. Önce Kızılot bölgesindeki 26 kilometrelik sahili baştan sonra yürüyerek yuvaları kontrol ediyor. “Kaplumbağalar kumsalda traktör izine benzer bir iz bırakır. O izleri takip ederek yuvaları tespit etmek, yuvanın koordinatlarını, özelliklerini kaydetmek ve tüm verileri kaydettikten sonra insanlar yuvaları bulamasın diye izleri silmek güne başlarken yaptığım işlerden. Yuvaların güvenliği, yumurtadan çıkan yavruların denize ulaşması ve ardından tekrar yuvaları inceleyerek kaç yavrunun çıktığı, kaçının çıkmadığı gibi verileri kaydediyorum” diyor. 10 yıllık nöbeti boyunca 30 binin üzerinde yuva tespiti yaptıklarını ve bu yuvalardan da yaklaşık 1.5 milyon kaplumbağa yavrusunu denize yolcu ettiklerini anlatıyor.

Yuvalardan çok fazla yavru çıksa da her 1.000 kaplumbağa yavrusundan ancak 1’inin yetişkinliğe ulaşarak doğduğu kumsala üremek için döndüğünü söyleyen Polat, son yıllarda koruma çalışmalarıyla durumu biraz düzelse de kaplumbağalar için yok olma tehlikesinin henüz sona ermediğinin altını çiziyor.

Her 1.000 yavrudan sadece 1’i yetişkinliğe ulaşabiliyor.

“Pandemi döneminde gördük ki biz bu canlıları çok sıkıştırmışız, yerlerini çok daraltmışız. Kumsalları iki yıl rahat görünce hemen alana yayıldıklarını gözlemledik” diyen Polat bu süreçteki gözlemlerini  şöyle aktarıyor:

“10 yılda otellerdeki organize insan kalabalığının dağınık insan kalabalığına dönüştüğünü görüyorum. Özellikle piknik ve kamp yapan insanların sayısı fazlasıyla arttı. Bu durum daha önce insan gitmediği için kaplumbağaların rahat ettiği alanların da insan baskısı altına girmesine neden oluyor. Bunların içinde el fenerleriyle geceleri kumsalda kaplumbağaları izleyerek rahatsız edip yuva yapmasını engelleyenler de var, araçla kaplumbağa üreme alanına
giren de var. Bir de bütün bunların bir sonucu olarak çöp sorunumuz olağanüstü arttı. Kıyılarda muazzam miktarlarda çöp birikmiş durumda. İnsanların kıyılara girmesini engelleyemeyeceğimiz için yapmamız gereken en doğru şey tüm kaplumbağa üreme alanlarını ve denizi korumak.”

Fatih Polat her sabah 4.00’te kalkıp 26 kilometrelik sahil şeridini tarıyor.