1-31 Ocak Rahim Ağzı Kanseri Farkındalık Ayı... HPV hakkında doğru bilinen yanlışlar

İnsan papilloma virüsü (Human papilloma virus-HPV) nedeniyle her yıl yüz binlerce kadın hayatını kaybediyor. Rahim ağzı (servikal) kanser vakalarının neredeyse tümü (yüzde 99) HPV enfeksiyonuyla ilişkili. Ancak HPV aşısıyla bunu önlemek mümkün. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca 2022’de ve geçen yıl 9 Kasım’da HPV aşısının ücretsiz uygulanacağını belirtmişti. Ancak bu henüz gerçekleşmedi. 16 Ocak’ta İstanbul Tabip Odası da bir basın açıklamasıyla “HPV aşısı daha fazla geciktirilmeden ulusal aşı takvimine alınmalıdır” çağrısı yaptı. Son günlerde sosyal medyada da HPV virüsü çok tartışılıyor. HPV virüsünü ve aşı hakkındaki bilimsel gerçekleri ABD Jackson Laboratuvarı immünoloji uzmanı Prof. Dr. Derya Unutmaz, kadın hastalıkları ve doğum uzmanı Doç. Dr. Çiğdem Yayla Abide ve Liv Hospital enfeksiyon hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Gülgün Dilek Arman’la konuştuk. 

NASIL BİR VİRÜS, AŞI NE KADAR ETKİLİ?

◊ HPV genel olarak cinsel aktivite yoluyla bulaşıyor. Genital bölgede siğil oluşumuna sebebiyet verebiliyor, ağızda ve boyunda da enfeksiyon yaratabiliyor. Virüs aslında çoğu zaman bağışıklık sistemimiz tarafından temizleniyor. Ancak bazı kişilerde bağışıklık sistemi bu virüsü engelleyemiyor ve o zaman vücutta çok uzun süre saklanabiliyor. HPV aşısının avantajı virüs daha hiç hücrenin içine girmeden akıllı füzelerle onu nötralize edebilmesi. Zaten bu yüzden gençlere tavsiye ediliyor. 9 yaş üzerine verilebiliyor. Fakat ideal olarak 11-12 yaşındaki, özellikle genç kızlara 2 doz öneriliyor. 15-26 yaş için de 3 doz uygulanması tavsiye ediliyor. 45 yaş üzerindekilere vermenin çok fazla bir anlamı yok. HPV aşısı erkeklere de öneriliyor çünkü bu virüs iki taraftan bulaşıyor. Erkekler yayıcı olabiliyor. Kadınlarda daha çok olsa da erkeklerde de risk var. Onlarda boğaz ve ağız kanserleri görülüyor.

◊ HPV aşısının yan etkileri çok az. Enjeksiyon bölgesinde kısa süreli şişlik, kızarıklık, baş ağrısı veya baş dönmesi yapabiliyor. Nadiren alerji gelişebilir. Hamileler üzerinde de test edilmedi. Altta yatan bir bağışıklık sistemi hastalığı olan kişilerde de kötü bir etki yaşandığına dair elimizde bir veri yok. (Prof. Dr. Derya Unutmaz)

◊ Yaklaşık 200 tip HPV var. Bu virüsler kansere neden olma potansiyeline göre yüksek ve düşük riskli olarak ikiye ayrılıyor. En yüksek riskliler HPV 16 ve 18. Diğer takip edilmesi gereken, yüksek riskliler arasında HPV 31, 33, 45, 52 ve 58’i görüyoruz. HPV 6, 11 ise düşük riskli ve bunlar aynı zamanda siğile neden olanlar. Piyasada 4’lü ve 9’lu HPV aşıları var.
HPV 9’lu aşı 9 adet HPV virüsüne karşı etkili. Tercihimiz bu aşı olmalı. (Doç. Dr. Çiğdem Yayla Abide)

BELİRTİLERİ NELER?

◊ İnsanlar genellikle enfekte olduklarını fark etmezler çünkü HPV virüsünün birçok tipi belirti göstermez. Ancak bazen enfekte olan bölgede siğiller çıkabilir. HPV aşısı, düşük riskli HPV tiplerinin neden olduğu bu genital siğilleri de önlüyor. HPV çoğu zaman rutin sağlık kontrolü veya belirli bir durum nedeniyle yapılan testlerle tespit edilir. (Prof. Dr. Gülgün Dilek Arman)

◊ Erkeklerde HPV ile ilişkili enfeksiyon belirtileri arasında genital siğiller, peniste kaşıntı veya ağrı, anüs, penis veya boğazda lezyonlar sayılabilir. (Doç. Dr. Çiğdem Yayla Abide)

HPV aşısını vatandaşlarına ücretsiz uygulayan ülkelerin sayısı. Her yıl ülkemizde yaklaşık 1.250 kadın HPV kaynaklı kanserlerden yaşamını yitiriyor.

TEDAVİ YÖNTEMİ VAR MI?

◊ Riskli HPV türünün varlığında tanı amaçlı kolposkopi ve biyopsi yapmak gerekir. Biyopsi sonucunda CIN2, CIN3 gibi kanser öncüsü lezyonlar rapor edildiyse konizasyon dediğimiz ameliyatla rahim ağzının bir kısmını çıkarıp atıyoruz. Buradaki amacımız HPV’nin lezyonlarını yok ederek rahim ağzı kanserine dönüşmesini önlemek.

◊ Siğiller görüntüden bağımsız olarak HPV virüsü barındıran yaralardır ve yayılma eğilimi gösterir. Cilt temasıyla partnere bulaşabilir. Bu yüzden tedavisinin mutlaka yapılması gerekir. Siğillerdeki HPV virüsleri HPV 6 veya HPV 11 gibi düşük riskli virüslerdir, yani kansere dönüşme ihtimalleri zayıftır.

◊ Genital bölgede siğil varsa hem erkek hem de kadında koter cihazıyla yakma, lazer, kriyoterapi veya ilaç tedavisi uygulanır. HPV virüsünü tamamen yok ettiği bilinen kesin bir tedavi yok. (Doç. Dr. Çiğdem Yayla Abide)

ANNEDEN BEBEĞE DE GEÇEBİLİR

◊ HPV aşısı bağırsak florasını bozuyor, felç yapıyor.

YANLIŞ: Sağlık Bakanlığı ruhsatlı bir aşı. Aşının felç yaptığına veya bağırsak florasını bozduğuna dair güvenilir bir yayın veya bilgi literatürde yok. HPV aşılarının güvenli olduğu birçok metaanalizlerde bildirilmiştir.

◊ Bir kadın HPV aşısı yaptırırsa artık pap smear veya HPV testine ihtiyacı kalmaz.

YANLIŞ: Aşının içeriğinde olmayan HPV virüslerinin de kansere neden olabileceği düşüncesiyle tarama testlerini kadınlar düzenli olarak yaptırmalılar. Erkeklerde HPV için rutin tarama testi yok. Hastalıkla ilgili belirtiler ortaya çıktığında doktora başvurmalarını öneriyoruz.

◊ Sadece cinsel ilişkiye giren kişiler HPV kapar.

YANLIŞ: HPV virüsünün neden olduğu siğil şeklindeki yaralar ciltten cilde temasla geçtiği için penis-vajina birlikteliği olmasa da bulaşabilir. Genital bölgenin çevresinde siğil olabilir. Amniyotik sıvıdan, plasentadan veya vajinal doğum sırasında genital mukozayla temas yoluyla HPV enfeksiyonu anneden bebeğe geçebilir. HPV’nin su yoluyla bulaştığı henüz kanıtlanmadı ancak suda HPV DNA’sı tespit edildi.

◊ Prezervatif kullanırsanız HPV bulaşmaz.

YANLIŞ: Büyük oranda korur ancak genital bölgenin çevresindeki siğiller nedeniyle prezervatif kullansanız da bulaşabilir.

◊ HPV aşısı hayat boyu koruma sağlar.

YANLIŞ: HPV aşılarının koruma süresi henüz bilinmiyor. Tekrar dozlarının gerekip gerekmediğinin bilinmesi için ek çalışmalara ihtiyaç var. (Doç. Dr. Çiğdem Yayla Abide)

BUNLAR DA ÖNEMLİ

◊ Dünya Sağlık Örgütü’ne bağlı Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı’nın (IARC) 2020 yılı verilerine göre tüm dünyada rahim ağzı kanseri kadınlarda en sık görülen kanser türleri arasında dördüncü. Jinekolojik kanser türleri arasındaysa ilk sırada. 2020 yılında, dünya çağında yaklaşık 604 bin kadın servikal kanser tanısı aldı. 342 bin kadınsa bu hastalık nedeniyle yaşamını kaybetti. Türkiye’deyse Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2020’ye göre rahim ağzı kanseri kadınlarda en sık görülen kanser türleri arasında dokuzuncu. Jinekolojik kanser türleri arasındaysa üçüncü sırada.

◊ HPV ayrıca anal kanserlerin yüzde 91’inden, vajinal kanserlerin yüzde 75’inden, penis kanserlerinin yüzde 63’ünden ve orofaringeal (ağız ve boğaz) kanserlerinin yüzde 70’inden sorumlu. (Prof. Dr. Gülgün Dilek Arman)

‘3 DOZ FİYATI 10 BİN LİRA’

2021’de HPV aşı dayanışmasını başlatarak genç kadınlara ve kız çocuklarına yaklaşık 1.000 doz ücretsiz aşı yapılmasını sağlayan eczacı Cem Kılınç HPV aşısıyla ilgili son gelişmeleri paylaştı…

◊ Bugün Türkiye’de tek marka HPV aşısı var. 9’lu aşı 3.229, 4’lüyse 2.325 lira. 15 yaş üzerine 3 doz uygulandığı için bu fiyat 10 bin liraya yaklaşıyor. İnsanların bunu ödeme gücü yok. HPV aşısı eczanelerden temin ediliyor. Alıp aile hekiminize veya devletin herhangi bir sağlık kuruluşuna yaptırabiliyorsunuz. Ancak özel hastaneye gittiğinizde uygulama için ek ücret talep edebiliyorlar ve fiyat yükseliyor. Bazı özel sağlık sigortaları 9-26 yaş arası kadınlarda, poliçenin durumuna göre aşıyı karşılayabiliyor. O yüzden özel sigortası olanlar şirketleriyle görüşebilirler.

‘KADINA SAĞLIK’ PODCAST’İ YAYINDA

Sağlıklı yaşamdan infertiliteye, depresyondan meme kanserine birçok konuda uzman kadın konuşmacının söyleşileri ‘Kadına Sağlık’ adındaki podcast serisiyle yayında. Professional Women’s Network İstanbul (PWN İstanbul) ve Awen for Us işbirliğiyle hazırlanan serinin sunuculuğunu Yekta Kopan üstleniyor. 18 uzmanın katıldığı, 18 bölümden oluşan podcast 22 Şubat’a kadar her salı ve perşembe Spotify, YouTube ve Apple’da podcast’e yükleniyor.