Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu-İTÜ Afet Yönetimi Enstitüsü Müdürü: Hepimiz hazırlıklı olmalıyız!

Deprem öncesinde

◊ Yaşadığınız yerin deprem ve diğer potansiyel tehlikeleri hakkındaki bilgileri yetkililerden öğrenin.
◊ İnşaat Mühendisleri Odası’ndan yetkili inşaat mühendisliği statik bürolarına binanızın depreme dayanıklılığını kontrol ettirin.
◊ Kombi, buzdolabı, çamaşır makinesi, klima, gardırop, avize, lamba, ayna, tablo vb. eşyalarınızı yere/duvara sabitleyin. Ağır ve/veya kırılacak eşyaları üst raflara koymayın.
◊ Yatağınızın yanındaki pencerelerin perdelerini kalın bir kumaştan seçin ve kapalı tutun.
◊ Yanıcı maddeleri ve ev kimyasallarını devrilip karışmayacak şekilde saklayın.
◊ Kırılıp saçılacak camları film kaplayın.
◊ Gaz kaçağı ve yangına karşı, doğalgaz vanası ve elektrik sigortalarının yerlerini öğrenin ve onları otomatik hale getirin. Su-elektrik-gaz vanalarının yerini, nasıl kapatılacağını aileye öğretin.

◊ Yangın tüpü bulundurun ve ailece kullanmayı öğrenin.
◊ Gece elektrik kesilince koridoru aydınlatacak acil durum ışığı edinin.
◊ Yangın merdivenleri ve kapılarını kilitlemeyin, gereksiz eşya ve malzemeyle tıkamayın.
◊ Afet toplanma alanını öğrenin.
◊ Tüm aile bireylerine 72 saat gerekecek afet malzemesini depolayın.
◊ İlkyardım eğitimine katılın ve gerektiğinde bu eğitimi yenileyin.
◊ Aile bireyleriniz ile iletişimi nasıl sağlayacağınızı ve eve ulaşamayacağınız durumlar için alternatif acil buluşma yerlerini planlayın ve bunları ‘aile afet planı’na yazın.
◊ Binanızın her bir odasındaki üstünüze bir şey düşmeyecek, devrilmeyecek ve gelmeyecek olan güvenli yerleri belirleyin. Bebek ya da küçük çocukların yatağını, oyun alanını bina sağlam da olsa devrilecek, dökülecek eşyalardan uzakta tutun.
◊ Aile bireyleri, iş arkadaşları vb. ile sık sık çök-kapan-tutun tatbikatı yapın. Deprem sonrası sakin kalmak, paniğe kapılmamak istiyorsanız tatbikat yapın.
◊ Eviniz için deprem sigortası (DASK) ve konut sigortası yaptırın.

Deprem sırasında

BİNA İÇİNDE

◊ Sarsıntı hissedilince etrafınızdakilere ‘Çök’ uyarısı yapın.
◊ Banyo, mutfak, kapı pervazlarının altı, beyaz eşyalar, büfe, dökülebilecek maddelerden uzak durun.
◊ Tekerlekli sandalyedeyseniz tekerlekleri kilitleyerek başınızı ellerinizle koruyun.
◊ Mutfak, imalathane gibi iş aletlerinin bulunduğu yerlerde; çök-kapan-tutun hareketinden önce yanan cihazları kapatın.
◊ Koridordaysanız, pencereden ve devrilecek eşyalardan uzak, duvarın dibinde, ellerle (ya da yastık, kitap, çantayla) baş, yüz ve ense korunacak şekilde çökün. Merdivenlerdeyseniz tırabzanlara tutunun.
◊ Deprem anında balkon ve pencerelerden uzak durun; asansör ve merdiven kullanmayın.

◊ Olduğunuz yerde çök-kapan-tutun hareketini yaparak hedef küçülteceğiniz güvenli bir yer (masa altı, duvar dibi vb.) arayın ve sarsıntı bitene kadar, pencereye sırtınızı dönüp bir elle masa/sıra/bankın bir ayağına sıkıca tutunup bekleyin.
◊ Küçük çocuğunuz varsa deprem anında onu kucağınıza alıp çök-kapan-tutun hareketini yapın.
◊ Deprem sırasında asansördeyseniz bütün düğmelere basın ve ilk durduğu katta inin.
◊ Alışveriş merkezlerinde, açıkta/çatı altında durmayın, en yakın mağazaya sığının ya da büyük kolonların yanında durun. Vitrinlerden, ilan tabelalarından, otomatlardan, ATM’lerden, ağır eşyalarla dolu raflardan uzak durun.
◊ Tiyatro, sinema ve stadyumda ortam karanlık olabilir. Olduğunuz yerde çök-kapan-tutun hareketini yapın. Sarsıntı bitince sahanın ya da salonun ortasına gitmeye çalışın.
◊ Okulda sıra altlarında, sığmıyorsanız yanında, duvar dibinde çök-kapan-tutun hareketi yapın. Söylendiğinde toplanma yerine gidin.

DIŞARIDA

◊ Pencerelerden, binalardan, elektrik tellerinden ve direklerden uzakta, çök-kapan-tutun hareketinde sarsıntı geçene kadar bekleyin.
◊ Binalardan düşebilecek kiremit, tuğla, klima gibi şeylere dikkat edin.
◊ Dağlık bir arazide dik yamaçları olan bir vadideyseniz heyelan olabilir, kaya düşebilir ya da nehrin kaynak tarafında baraj varsa yıkılabilir. Hemen yüksek bir yere kaçın.
◊ Deniz kenarındaysanız tsunami tehlikesini dikkate alarak hemen yüksek yerlere kaçın.

Deprem sonrasında

◊ Kendinizin ve etrafınızdakilerin yaralanıp yaralanmadığını kontrol edin. Biliyorsanız ilkyardım yapın, yoksa yardım arayın.
◊ Su, elektrik ve doğalgaz tesisatını, varsa hâlâ yanan ocak, soba vb. şeyleri kapatın. Kapalı ortamlarda sigara içmeyin.
◊ Sarsıntı geçtikten sonra ve elektrikleri tekrar devreye almadan önce prizde takılı olan tüm fişleri yangın riski oluşturabileceği için dikkatlice prizden çekin.
◊ Gaz kaçağı olup olmadığından emin olana kadar kibrit ateşlemeyin, elektrik düğmesine dokunmayın, ateş yakmayın.
Gaz kesildiyse tekrar açmayın.
◊ Ufak yangınları söndürün, yoksa kapı ve pencereleri kapatarak olay yerini terk edin. Duman varsa ağız-burun bölgenizi örtecek şekilde ıslak havluyla kapatıp yerde sürünerek orayı terk edin.
◊ Mutfakta yağ yangını çıktıysa, ıslak bir havluyla üzerini kapatın; su dökmeyin.
◊ Giysiniz tutuşursa ‘dur- yat-yuvarlan’ hareketini yapın.
◊ Binadan ayrılırken kapıları dikkatlice açın, tavandan dökülebilecek vb. tehlikelerden sakının ve başınızı koruyun; koşmadan, hızlı ve güvenli tahliye olun.
◊ Etrafta cam kırığı, kesici ve yaralayıcı maddeler olacağı için mümkünse tahliye çantanızı, battaniye, mevsime uygun eşyaları alın, kalın ayakkabılar giyip afet toplanma/barınma alanına gidin.
◊ Hasarlıysa binadan (asansörü kullanmadan) güvenle çıkın, varsa ihtiyacı olanlara yardım edip afet toplanma alanına gidin. Bildiğiniz yaralı ve ölü varsa yetkililere yerleri hakkında bilgi verin.
◊ Toplanma alanlarının (hij-yen vb.) kurallarına uyun. İhtiyacınızdan fazla yardım malzemesi, çadır vb. talebinde bulunmayın.
◊ Aile bireylerinizi, arkadaşlarınızı bir arada tutun ve açık bir yerde bekleyin. Etraftaki bina, enerji hattı, direk, ağaç vb’den en az onların yüksekliğinin yarısı kadar uzakta durun, olduğunuz yerde çökün ve bekleyin.

◊ Ailenizle, çocuklarınızla, kaygılı arkadaşlarınızla konuşarak onları sakinleştirin ve moral verin. Çok kaygılı olanları ayırıp ayrı bir yerde toplayın.
◊ Büyük depremlerden sonra artçı depremler olabilir. Her artçı sarsıntıyı hissedince çök-kapan-tutun hareketini yapın. Binanızda hasar varsa ve yetkililer izin vermedikçe eşya vb. almak için girmeyin.
◊ Deniz kenarındaysanız tsunami oluşması riskine karşı deniz kenarından uzaklaşın ve aksi söylenmedikçe kıyıya dönmeyin.
◊ Telefonu sadece sağlıkla ilgili acil durumlarda kullanın.
◊ Etrafa saçılmış olan kimyasal, yanıcı ve parlayıcı maddeleri, nasıl temizleneceğini biliyorsanız temizleyin ve kaldırın. Bina içindeki parlayıcı, patlayıcı, kolay yanıcı maddelerin yerlerini biliyorsanız işaretleyin, not alın veya uyarıcı işaret koyun.
◊ Binanız ağır hasarlıysa kat, daire sayısı, hanelerdeki vatandaşların sayılarını, cinsiyetlerini, adlarını, misafirleri olup olmadığını bir kâğıda yazın. Eğer biliyorsanız ev planını basit bir krokiyle gelen yardım ekibine teslim edin.
◊ Enkaz ve yıkıntılar arasında, cadde ve sokaklarda gelişigüzel dolaşmayın, acil durum ekiplerini ve yaralı naklini engelleyecek şekilde trafiği engellemeyin.
◊ Enkazdan aldığınız ilk sese yönelmeyin. Yerini işaretledikten sonra binanın bütün bölümlerini arayarak diğer canlıları da tespit edin. Ağır hasarlı binalara girmeyin, artçılar yaşanabilir, profesyonel ekipleri bekleyin.
◊ Enkaz altındaysanız, kıpırdayacak durumunuz varsa ve kesin bir çıkış görebiliyorsanız hareketlenin. Aksi takdirde pozisyonunuzu koruyun. Fazladan her çaba, size gelecekte gerekli olacak enerjiyi ve suyu tüketecektir.
◊ İlerleyen saatlerde dışarıya ses verebilecek bir ses kaynağı yaratma yolu bulun. Tencere, boru vb. bir metale vurulacak bıçak sapı, sert bir yüzeye vurabileceğiniz diğer sert bir cisim olup olmadığını kontrol edin. Dışlardan bir müdahale sesi duyana kadar bağırmayın. Sadece bir ses/çağrı duyduğunuzda cevap verin.
◊ Sigorta amacıyla evinizdeki hasarların ve zarar görmüş olan eşyaların fotoğraflarını çekin.
◊ Her şeyin yoluna gireceği konusunda kendinizi ve etrafınızdakileri sakinleştirin; söylentilere inanmayın, yaymayın.