Kuzey rüzgârı Nobel’i getirdi

Norveç’in popüler gazetelerinden Aftenposten 2023 Nobel Edebiyat Ödülü’nü alan Jon Fosse’yle ilgili “Bir cerrah neşteri ne kadar hassas kullanıyorsa o da o kadar hassas yazıyor... Bazen öylesine kopuk, bazen öylesine karanlık ki Kafka bile bu yazılanlar karşısında ürkerdi” yorumunu yaptı. Fosse’nin Monokl Yayınları tarafından dilimize çevrilmiş üç kitabı var: ‘Melankoli I-II’, ‘Sabahtan Akşama’ ve ‘Üçleme’. Son yıllarda Nordik edebiyat yükselişte. Jon Fosse’nin de bu yükselişe katkı sunacağı kesin. Yazarın ödül getiren başarısının sırrını ve Kuzey Avrupa’dan başka hangi isimleri takip ettiklerini edebiyat dünyasından isimlerle konuştuk.

‘Okuyucuya alan yaratıyorlar’
Melikşah Altuntaş-Bant Mag. yazarı

Jon Fosse’nin ‘Sabahtan Akşama’ kitabını okurken gündelik hayatın sıradan diyaloglarını ve herkesin başına gelebilecek olayları ele alışındaki tevazuya çarpılmıştım. Kuzey Avrupalı yazarların özellikle acıyı tarif etmekte kendilerine özgü bir dirayet taşıdıklarına inanıyorum. Dünyanın en büyük travmalarını yaşamış karakterlerini ele alırken bile onların dünyalarını asla sömürmeyen, okuyucuya alan yaratan metinler yazmaları beni bu ülkelerin yazarlarına daha sıkı bağladı. Çağdaş Kuzey Avrupa edebiyatından İsveçli Alex Schulman’ın ‘Hayatta Kalanlar’ını gözüm kapalı öneririm. İskandinav edebiyatının gelmiş geçmiş en büyük yazarlarından Tove Ditlevsen’in ‘Kopenhag Üçlemesi’ni okumayanlar da çok şey kaçırıyor bence.

‘Mesafeli ama çok etkileyici’
Duygu Özdemir-Dijital içerik üreticisi (@1kitap.1mekan)

Jon Fosse’nin ‘Sabahtan Akşam’a isimli kitabı çok başarılı. O coğrafyanın durağanlığını, duygularındaki mesafeyi, ölüm ve doğumla ilişkimizi çok yalın bir şekilde ele almış Fosse. ‘Melankoli I-II’ kitabını çok zorlanarak bitirmiştim. Bir ressamın gözünden dünyayı anlatabilmek kolay iş değil. Kuzey’in doğasının keskinliği ve sessizliği edebiyata da öyle bir yansıyor ki size de ordaymışsınız hissini veriyor. Etraftaki sakinlik ve sükûnet romanlarda dilin de yalınlaşmasını sağlıyor. Özgünlüğü de işte buradan geliyor; olduğu gibi, biraz soğuk, okuyucuya mesafeli ama çok etkileyici! Norveçli Knut Hamsun’ın ‘Victoria’sını ilk sıraya koyabilirim. Norveçli Erlend Loe’nun ‘Doppler’ adlı kitabı, Tarjei Vesaas’ın ‘Buz Sarayı’nı öneririm.

‘Yarattığı melodiye kapılıp gidiyorsunuz’
Ayşe Şenyer, dijital içerik üreticisi (aysesenyer.com)

Edebiyat çevrelerinin yeni Henrik Ibsen (Norveçli oyun yazarı ve şair) diye nitelendirdiği Fosse’nin benzersiz bir kalemi var. Tıpkı Portekizli yazar José Saramago gibi bol virgüllü ve noktasız cümleleri öyle maharetle kullanıyor ki onlardan yarattığı melodiye kapılıp gidiyorsunuz. ‘Sabahtan Akşama’ bir çırpıda okunabilen, ömürlük, eşsiz bir metin. ‘Üçleme’si de bir o kadar kadar lezzetli. ‘Melankoli I-II’ ise henüz girebildi kütüphaneme ama beni mutlu edeceğine eminim. Kuzey Avrupa edebiyatından takip ettiğim isimlerden biri de Knausgaard. 6 cilttik ‘Kavgam’ serisi giderek yaygınlaşan ‘autofiction’ (otobiyografiyle kurgunun girift hali) akımının bence en başarılı örneği.

‘Bu sesi cesur ve çekici buluyorum’
Deniz Yüce Başarır, yazar, editör, seslendirme sanatçısı

Kuzey Avrupa edebiyatı kütüphanemde özel bir köşeye yerleşti. İklimin insan psikolojisine ve yaratımına da etkisi var sanırım. Biraz karanlık ama derinlikli, mesafeli ama içten bir anlatım gözlemliyorum. Ajitasyona hiç yer vermeyen romanlar. Aynı zamanda insana dair ayrıntılara çok hâkim, çok derinlikli. Per Petterson’dan ‘At Çalmaya Gidiyoruz’ ve ‘Lanet Olsun Zaman Nehrine’, Dag Solstad’tan ‘Mahcubiyet ve Haysiyet’, Roy
Jacobsen’den ‘Beyaz Deniz’i tavsiye ediyorum.

‘Bir travma hikâyesi’
Erkan Aktuğ, Hürriyet kültür-sanat editörü

Çağdaş Norveç edebiyatının en önemli isimlerinden Vigdis Hjorth’un ‘Miras’ isimli kitabını okumuştum. Yazar bu kitapta bir aile portresi sunuyor ve gerçeklere dayalı bir travma hikâyesi anlatıyor. Benim etkilendiğim bir roman olmuştu.