Korku tüm canlılar için aynı

Evlerimizde birlikte yaşadığımız hayvanlar da depremden bizim gibi etkileniyor. Sarsıntı anında tedirginlik yaşıyor, güvende olacakları bir yere sığınmak istiyor, afet sonrası travma yaşıyorlar. Uzmanlar bu nedenle evcil hayvanlarımızı da depreme hazırlamanın önemini anlatıyor. Örneğin, deprem sonrasında binayı terk ederken evdeki hayvan köpekse onu alıp çıkmak kolay çünkü çağırınca yanınıza geliyor, tasmasını takıp götürebiliyorsunuz. Ancak söz konusu kediyse iş biraz zorlaşıyor, hele de birden fazlalarsa... Kediler panik anlarında iyice tedirgin oluyor, genelde veterinere giderken girdiği kutuyu görür görmez de saklanıyorlar. O yüzden öncesinde, kutuyu bir düşman olarak görmemesini sağlamak gerekiyor. Belki yastığını içine koyup orada uyumaya özendirmek, ödül mamasını oraya girdiğinde vermek, kutuyu yuvası gibi görmesini sağlamak yararlı olabilir.
Bir de göğüs tasmasına alıştırmak dışarıda kalmanız gereken zamanda hem size hem ona hareket imkânı sağlayabilir. 

İTÜ Afet Yönetim Enstitüsü Başkanı Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu’nun arkadaşımız Uygar Taylan’a verdiği söyleşide tüylü dostlarımızı nasıl koruyacağımıza dair önerilerini tekrar hatırlamak yararlı olabilir…

◊ Tasma satın alın veya evcil hayvanınıza mikroçip taktırın.

◊ Tasmasının onun ve sizin genel kimlik bilgilerini içerdiğinden emin olun.

◊ Evcil hayvanlarınızın güncel fotoğrafını ve tıbbi kayıtlarını her zaman yanınızda bulundurun.

◊ Onu eğitin ve sosyalleştirin. Afet sonrası zor şartlarda hayatta kalma şansını arttırmak için aşılarını yaptırın.

◊ Maması ve suyunu, katlanabilir yiyecek ve su tabaklarını, favori oyuncağını, aşı kayıtlarını, bir fotoğrafını, varsa ilaçlarını içeren bir çanta hazırlayın.

◊ Sarsıntı sırasında onu göğsünüzde tutup çök-kapan-tutun hareketini yapın. Agresifleşir ve sizden kurtulmak isterse bırakın gitsin. Siz olduğunuz yerde kalın.

‘Travmayı köpürtmemeli’

Köpek eğitmeni ve köpekle yaşam koçu Gamze Aral da afet sonrası evcil hayvanlarımız için yapabileceklerimizi anlattı:

◊ Travma sonrasında hayvanınız panik belirtileri gösteriyorsa, gözbebekleri çok büyümüşse, titriyorsa, nefes nefese kalmışsa, yemek yemiyorsa, su içmiyorsa, gözü sizi bile görmüyorsa anksiyetik bir durumdadır diyebiliriz.

◊ Aşırı stres hayvanın beklenmedik yerlere dışkılamasına, sık ve alışkanlığı dışındaki yerlere idrara çıkmasına veya kusmasına neden olabilir.

◊ Travmaların yarattığı etkiler sebebiyle depremden sonraki süreçte ani ve yüksek sesler, hareket eden/düşen şeyler, gök gürültüsü, şimşek, fırtına veya yanından hızla geçen bir araç köpeğinizin yaşadığı travmayı tetikleyebilir. Bu durumu köpürtmemek, bu ruh halini pekiştirmemek gerekir. Panik bir beden dili gösterirken onu severek sakinleştirmeye çalışmak köpeğin travmasını pekiştirir. Ona sarılarak sabit
ve sakin kalarak; sürekli konuşmak yerine derin ve yavaş nefes alıp vererek daha kolay rahatlamasına destek olursunuz.
Bu, sizi de rahatlatır.

◊ Güven vererek net ve yönlendirici olmanız kaygısını azaltır, kendini daha iyi hissettirir. Köpeğinizi severek rahatlatmak için önce içinde bulunduğu duyguyu yaşamasına ve kendi kendini sakinleştirebilmesine fırsat verin. Panik hali geçince sakin bir şekilde severek ve konuşarak daha da rahatlamasına yardımcı olabilirsiniz.

◊ Korkmuş hayvanlar yaşadıkları travmayı tetikleyen durumlardan kurtulmak için evden kaçma, kayıştan kurtulma, camdan atlama gibi davranışlar gösterebilirler; dikkatli olun.

◊ Güvenli bir alan yaratmanız iyi olacaktır. Bu yatağı ya da içinde yattığı kutusu/yuvası olabilir. Böylece stres seviyesi yüksek ve anksiyeteye sebep olabilecek durumlarda kendilerine ait alanda daha hızlı rahatlayabilirler.

◊ Travmayı yerleştirmemek için dikkatlerini oyunla dağıtabilir, zihinlerini meşgul edecek oyuncaklara yönlendirebilirsiniz. Yalama, çiğneme, kemirme streslerini azaltır. Kedilere tırmalamaktan, ısırmaktan zevk aldıkları; köpeklere içinden mama düşen oyuncaklar, doğal çiğnemelikler ve kemirme oyuncakları alabilirsiniz. Bunları daha önceden tanıtmış, keyifli oldukları zamanlarla ilişkilendirmiş olmanız kriz anındaki stresin daha kolay yönetilmesine yardımcı olur.

◊ Rahatlatıcı bir müzik açmak fayda edebilir.

◊ Panik halinde davranmamaya ve sakin kalmaya çalışın. Güven verici ve yatıştırıcı beden diliniz, sakin ses tonunuz hayvanın daha kolay rahatlamasını sağlayacaktır.

◊ Travmanın yerleşmemesi için veteriner hekime danışarak bu tür durumlarda verilebilecek anksiyete giderici hazırda bulundurulabilir.

“Gelen mesajların çoğu ‘Enkaz altındayız, kurtarın!’ diye”

Birçok gönüllü kuruluş ve STK afet bölgesindeki hayvanları kurtarmak ve beslemek için bölgeye gidiyor. HAYTAP da bu kuruluşlardan biri. Salı günü görüştüğümüz HAYTAP Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Kemal Şenpolat birçok ilden ekiplerin yola çıktığını ve tüm araçları Hatay’a yönlendirdiklerini söyledi: “Orada bir sahra çadırı kurulacak. Veteriner ekiplerimiz, ilaçlar, jeneratör bölgeye gidiyor. Maalesef, çok acı ama bize gelen çoğu mesaj kurtarma ekiplerine ulaşamamış, enkaz altındaki, enkazda yakını olan kişilerden... İnsanlar o kadar çaresiz durumda. Oysa bizim böyle bir ekipmanımız, donanımımız yok. Gelen mesajların çoğu ‘Enkaz altındayız, kurtarın’ diye. Osmaniye’deki HAYTAP Emekli Hayvanlar Çiftliğimiz soğuktan ve yağıştan sığınacak yer bulamayanlara kapılarını açmış durumda. Aynı şekilde sahra çadırımız kurulduğunda da kalacak yeri olmayan vatandaşlarımıza kapımız açık olacak. Bir de ‘Evim Evin Olsun’ kampanyası başlattık. Daha önce de yaşadık, hayvanıyla sokakta kalmış insanları çoğu yer kabul etmiyor. O yüzden hayvanı olan vatandaşlarımızı evinde misafir edebilecek hayvanseverlerle buluşturmak istedik.”