İstanbul'un röntgeni çekildi

Halihazırda 300 bine yakın konut inşaatının sürdüğü İstanbul’da 2023’te toplam konut sayısının 5.2 milyonu bulacağı tahmin ediliyor. Her geçen gün daha da büyüyen ve yükselen şehrin değişimini takip etmek neredeyse imkânsız. Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı (TESEV) ile Kadir Has Üniversitesi İstanbul Çalışmaları Merkezi’nin işbirliğiyle hazırlanan interaktif platform ‘belediye.istanbul95.org’, şehri rakamsal verilerle önümüze koyuyor. Mahalledeki kreş, sağlık merkezi, sığınma evi, park sayıları, belediye yardımları, yeşil alan oranlarının tek tek belirlendiği, İstanbul’un gayrimenkul rayiç bedeli en yüksek mahallesinin Şişli Harbiye çıktığı çalışmayı Kadir Has Üniversitesi İstanbul Çalışmaları Merkezi Direktörü Prof. Dr. Murat Güvenç’le konuştuk.
Kullanıcılar bu platformdan ne amaçla faydalanabilir?
- Etkileşimli sunum formatı sayesinde kullanıcıya çok geniş sorgulama olanakları sunuyor. İstanbul mahallelerinde gelir düzeyi ve yaş farklılaşması hakkında bilgi toplayan herkes bu sitede yararlı bilgiler bulabilir.

Projeye internet sitesinden kolayca erişiliyor. Mobil cihazlarda kullanım önerilmiyor ancak masaüstü ve kişisel bilgisayarlarda sorunsuz çalışıyor.
Veriler nasıl toplandı?
- Nüfus profillerine ilişkin verileri Türkiye İstatistik Kurumu’ndan temin ettik. Sokakların emlak rayiç değerlerine ilişkin verileri ise ilçelerin web sayfalarındaki e-belediye bölümlerindeki sokak listelerinden... 39 ilçenin 1000’e yakın mahallesinde, 82 bine yakın sokak ve caddenin verileriyle çalışmamız gerekti. TESEV’den Dr. Elvan Ergin yönetiminde derlenen veriler çok daha etkileyici. İlçe belediyelerinin sunduğu kamu hizmetleri ve yardım programlarına ilişkin veritabanı çok önemli.
Hizmetler, belediyeyi elinde tutan siyasi partiye göre değişiyor mu?
- Belediye hizmetlerinde kanımca yerel koşullar, siyasi öncelikler ve toplumsal demografi etkili oluyor. Sözgelimi düzensiz konutların yoğun olduğu çoğu bölgede park ve oyun alanı inşa etmek hemen hemen olanaksız. Hiç boş yer kalmamış! Yerel yönetimlerin sunduğu hizmetler, yönetimdeki partinin siyasi önceliklerine göre farklılaşabiliyor. Yerel talebin niteliği de önemli etken. Örneğin Kadıköy’de nüfus yaşlı. Bu durumda kreş ve çocuk oyun alanı yatırımları görece sınırlı kalırken, yaşlı nüfusa yönelik hizmetlerde dikkat çekici bir farklılaşma gözleniyor.
mOrtaya çıkan harita, şehir hakkında bize ne söylüyor? Mesela E-5’in altı ve üstü hakkında? E-5’in İstanbul’u Berlin Duvarı gibi böldüğünü söylersiniz hep. Kenti bölen tek duvar hâlâ o mu, yenileri eklendi mi?
- İstanbul’da ana ulaşım aksları, yaşam biçimlerini ayıran sınırlar oluşturuyor. E-5’in üst ve alt kesimleri arasında gözlenen toplumsal ve ekonomik farklılaşma bu bakımdan çok tipik. İstiklal Caddesi’nin doğusu ve batısı, Bağdat Caddesi’nin deniz ve demiryolu tarafı, Büyükdere Caddesi’nin Levent ve Gültepe yakaları arasında da benzer durumlar var. İstanbul geneline ilişkin haritada ve Maltepe, Kartal, Beyoğlu, Pendik gibi ilçelere ilişkin ayrıntılı haritalarda açıkça izlenebiliyor.
İstanbul her gün değişiyor, onlarca proje aynı anda yürütülüyor. Ne olursa olsun bu haritada değişmeyecek şeyler var mı?
- Üçüncü köprü, üçüncü havaalanı, Marmaray’ın Halkalı-Gebze arası hizmet vermeye başlaması, Kanal İstanbul ile yeni konut ve mega projeler devreye girince İstanbul‘un toplumsal yapısı önemli ölçüde değişecek. Yeni toplumsal coğrafyalar, karşıtlıklar, farklılaşmalar şekillenecek. Ne var ki ‘E-5’in üstü ve altı’, Kadıköy, Bakırköy, Beşiktaş ve Şişli gibi ilçelerde gözlenen ayırt edici toplumsal profillerin uzunca bir süre kendilerini yeniden üretebileceğini düşünüyorum. Bu kesimlerdeki toplumsal profillerin oldukça kararlı ve kalıcı olduğu gözleniyor. Tüm işaretler bu yönde.