Dünya Vegan Gününüz kutlu olsun!

ARKADAŞLARIM VE AİLEM EN BAŞTA TEPKİLİ DAVRANDI
Özgün Simekli, 30, kabin amiri

Ben iki yıllık vejetaryenlikten sonra üç yıldır vegan yaşayan biriyim. Veganlık bir insanın kendisine, hayvanlara, doğaya zarar vermeden yaşama çabasıdır. Günlük ihtiyaçlarımızı karşılarken; beslenirken, giysi alışverişi yaparken, seyahat ederken, eğlence aktiviteleri seçerken hayvan zulmü içermeyen seçimler yapmaktır.

Örneğin kozmetik reyonlarında hayvanlar üzerinde test edilmemiş ürünlerden satın almak vegan bir seçimdir.

Sosyal medyada vegan spor beslenmesi, vegan tatlı tarifleri, vegan alışveriş blogları, vegan giyim ipuçları gibi içerikler çok ilgi çekiyor. Bu paylaşımlar veganlığın bilinirliğinin arttırılması ve veganlığın kolay yaşanılabilir olduğunun gösterilmesi açısından çok yararlı. Instagram’da global vegan gündemi takip etmek için @plantbasednews sayfasını, Kore yemeklerini çok sevdiğim için @the.korean.vegan hesabını ve vegan aktivisti @jamesaspey’i takip ediyorum.

Facebook’taysa farklı şehirlerdeki vegan kafeler ve vegan seçenekleri olan restoranlar için Gezen Vegan sayfasına üyeyim. Çevremde yeni vegan olan arkadaşlarıma motive olmaları konusunda destek oluyorum. Vegan olmayan ürünleri içeriklerine göre nasıl ayırt edeceklerini, ayakkabı ve kıyafet seçerken hangi materyallerden kaçınmaları gerektiğini, veganlıkla ilgili logolar, alerjen ve uyarı işaretlerinin işimizi nasıl kolaylaştırdığını anlatıyorum. Arkadaşlarım ve ailem bu yolculuğumum en başlarında biraz tepkili davrandılar. Fakat zamanla bendeki pozitif değişimleri gözlemleyerek destekçim olmaya başladılar. Açılan her yeni vegan kafe/restoran biz veganlar için sevindirici bir haber oluyor.

Fakat bu mekânların çoğu belirli bölgelerde ve belirli bir sosyoekonomik topluluğa hitap ediyor. Bu nedenle düşük gelirli insanlar ya da öğrenciler için farklı lokasyonlarda, ekonomik vegan kafelerin açılmasını umuyorum. Aslında vegan olmanın tek zor tarafı var, o da yeterli bilgiye sahip olmayan insanların küçümseyen sorularına yanıt vermek.

ÖZGÜN SAYESİNDE BEN DE SAĞLIKLI BESLENMİŞ OLUYORUM
Arkadaşı, Şarkıcı Edis

Özgün’le çok uzun süredir yakın arkadaşız. Dolayısıyla veganlık öncesi ve sonrasını karşılaştırdığımda çok daha enerjik ve pozitif olduğunu söyleyebilirim. Eski kız arkadaşından sonra vegan olmuştu, şimdi de o bizleri etkileyip bu yolculuğuna dahil ediyor. Onun bu gelişimi beni de çok olumlu yönde etkiliyor; örneğin süt ürünlerini hayatımdan belli miktarda çıkarıp bitkisel alternatifleriyle değiştirdim. Ben de önümüzdeki sene vegan olmaya hazırlanıyorum, bunda Özgün’ün çok büyük etkisi var. En son Çeşme tatilimizde gitmek istediğimiz restoranları önceden arayıp rezervasyon yaptırırken vegan seçenek hazırlamalarını rica etmiştik. Beraber yemeyi en sevdiğimiz şey, bir otelin spesiyali olan kızarmış tofu peynirli Akdeniz salata. Bir de gizli vegan burger tarifimiz var! Birlikte yemeğe çıktığımızda genelde meze ve zeytinyağlı seçeneği olan restoranları tercih ediyoruz. Herkes için birçok seçenek mevcut oluyor ve sağlıklı bir öğün yemiş oluyoruz. En son doğum gününde vegan pasta bulmak için çok uğraştığımı hatırlıyorum. Umarım önümüzdeki yıllarda ülkemizde yaşayan veganlar için daha çok seçenek olur ve bu etik yaşam tarzı çoğalarak artar.

SOSYAL MEDYADAN VEGAN SAYFALARINI TAKİP EDİN
Özgür Selim Gülder, 28, opera şarkıcısı

Dört yıldır veganım. İlk başta zorluk yaşadım, özellikle dışarıda yerken fakat kısa sürdü. Veganların dışarıda yemek yedikleri yerlere ve aldıkları ürünlere dikkat etmesi gerekiyor. Hiç tahmin etmediğiniz bir ürünün içinde hayvansal gıda bulunabiliyor.

Diğer veganların da bulunduğu ve bilgi paylaşımı yaptıkları (örneğin Çalışan Vegan gibi) sayfalardan yardım almakta fayda var. Anadolu mutfağı vegan yemekler açısından oldukça zengin, birçok yerde vegan yemek bulabiliyorum. Vegan restoran sayısının çoğalmasını dilerim fakat vegan restoran olmayıp veganların yemek yiyebileceği çok yer var.

Bu konuda ülkemiz avantajlı. Özellikle fiyat konusunda. Yalnız bazen özellikle sorduğunuz halde restoranlar yanlış bilgi verebiliyor. Sosyal medyada Vegan Piknik, Çalışan Vegan ve Abolisyonist Vegan Hareket ve tarifler için Seeds and Miles hesaplarını takip ediyorum.

ONU RAHATSIZ EDECEK ŞEYLER ALMIYORUM
Ablası, Özge Başak Gülder, 36, gemi mühendisi

Bir veganla vakit geçirmenin normalden farkı yok. Bir sömürü, bir cinayet olarak nitelendirdiği için mümkün mertebe onu rahatsız edecek ürünler tüketmemeye çalışıyorum. Elbette vegan bir ürün almaya dikkat ediyorum, içeriklerini inceliyorum. Bazen birlikte yemek yiyebilecek yerler bulmakta zorlanıyoruz. Ama ayak uydurduğum için bir problem yaşamıyorum.

ÜRÜNLERİ AYIRT ETMEK HİÇ KOLAY DEĞİL
Stil yazarımız Neslişah Şatıroğlu

Başta sadece bir beslenme şekli olarak hayatımıza giren vegan kavramı son yıllarda kozmetik ve moda dünyasını da etkisi altına aldı.

Vegan giyim biçimini benimsemek tıpkı beslenme şeklinde olduğu gibi, hayvansal olan ya da hayvanlar üzerinden elde edilen hiçbir ürünü tüketmemek ve tüm ihtiyaçların bitkisel kaynaklar aracılığıyla karşılanması anlamına geliyor.

Ancak vegan tekstil, üretim aşamaları ve yerine kullanılan malzemeler nedeniyle sürdürülebilirlik tartışmalarının ana konusu. Vegan olarak adlandırılan her ürünün gerçekten öyle olup olmadığını ayırt etmek de pek kolay değil. 

EN GÜVENİLİR YOL, ÜZERİNDE LOGO OLANLARI TERCİH ETMEK
Yeşil Yama, sürdürülebilir tekstil danışmanı, İrem Yanpar Coşdan

Hayvanlara yönelik her türlü sömürü ve zulmü reddeden vegan yaşam biçimi, söz konusu giyim ve tekstil olduğunda ekstra bir araştırma ve çaba gerektiriyor. Yaygın görüşün aksine, bir ürünün hayvansal elyaf içermemesi, onu vegan yapmak için yeterli değil. Ürünün üretiminde kullanılan boyar madde, kimyasal ve yapıştırıcıların yanı sıra üzerindeki düğme, fermuar, etiket gibi aksesuarlarının da hayvansal madde içermemesi gerekiyor. Bu noktada, müşterinin doğru bilgilendirilmesi için devreye, bağımsız kuruluşlarca verilen, Peta, Vegan Standard, VeganOK, Animal Free Fashion gibi sertifikalar giriyor. Vegan yaşam tarzını benimseyenler için en güvenilir yol, üzerinde bu kurumların logosunu taşıyan ürünleri tercih etmek.

Yün, ipek gibi etik uygulamalar bile kabul görmüyor

Hayvansal içeriği olmadığı için vegan kabul edilen pamuk ve polyester gibi birçok elyaf, üretim aşamalarında verdiği çevresel tahribat nedeniyle hayvanlar ve insanlar dahil tüm ekosisteme olumsuz etki ediyor. Buna karşın; hayvan refahı gözetilerek yapılan yün üretimi ve kelebek kozayı terk ettikten sonra elde edilen Barış İpeği (Peace Silk) gibi etik uygulamalar, hayvanları bir ürün veya hammadde olarak gördüğü için veganlar tarafından kabul görmüyor. Bu noktada, organik pamuk, keten, geri dönüştürülmüş polyester gibi hem vegan içerikli hem de üretim adımlarındaki çevresel etkisi en aza indirilmiş materyaller, her iki görüşün de kaygılarını karşılıyor.

TÜRKİYE’NİN EN İYİ VEGAN ADRESLERİ

Hürriyet Cumartesi’de her hafta yayımladığımız ‘En İyiler’ seçkimizde,8 Ağustos’ta ‘Türkiye’nin en iyi 10 vegan restoranı’ vardı. Veganların salata ve sebze tabakları dışında başka birçok seçeneklerinin olduğunu gördük. Listenin ilk beşini hatırlayalım...

Bİ NEVİ DELİ, İSTANBUL

Yemeklerin hazırlanışını görebileceğiniz açık mutfağı var. Etiler; (0212) 358 60 32

VEGANARSİST, İSTANBUL

Birçok geleneksel yemeğin vegan versiyonunu yapıyorlar. Kadıköy; (0216) 224 78 53

VEGANKA, ANKARA

Günün çorbası, tost ve dürüm en sevilen ürünler. Kızılay; (0312) 969 83 08

YUZU MODA, İSTANBUL

Asya mutfağını yaratıcı bir şekilde ‘veganize ediyor’. Moda; (0541) 974 15 12

VEGAN KANTİN, BURSA

Bursa’nın ilk vegan kafesi, şehrin veganlarının sosyalleşme adresi. İhsaniye; (0224) 245 93 38

VEGAN BAKLAVA DA VAR ARTIK

Saytad 2018’de vegan baklava satışına başlamış. Ürettikleri vegan baklavaları fındık yağı kullanarak hazırlıyorlar. Vegan ürün üretiminde baklava hamurunda kullandıkları yumurtayı reçeteden eleyebilmek için uzun bir deneme yanılma sürecinden sonra vegan baklavayı müşterileriyle buluşturmuşlar. Yeşilköy ve Bahçeşehir’de şubeleri var. Şube bölgelerine paket servisleri mevcut, İstanbul içine kuryeyle sipariş gönderiyorlar. İstanbul dışındaki illere otobüsle gönderim yapıyorlar. (0212) 703 99 65.

Vegan baklava yapan yerlerden biri de meşhur Karaköy Güllüoğlu. Bunun için ayrı üretim alanı oluşturmuşlar ve personele eğitim verilmiş. Böylece vegan fıstıklı baklava üretimi için kullanılan malzemeler hiçbir hayvansal ürüne temas etmiyor. Kilosu 143 lira. Karaköy’deki satış mağazasından alınabildiği gibi, internetten sipariş verilebiliyor: www.karakoygulluoglu.com. (0212) 249 42 13

ÜÇ LEZZETLİ TARİF

Şef Arda Türkmen’den pirinç salatası (3-4 kişilik)

NE LAZIM?

- 3-4 yemek kaşığı zeytinyağı     

- 1 adet küçük boy soğan (ince, yemeklik doğranmış)

- 2 su bardağı yasemin pirinci     

- 3 dilim limon

- Tuz

- Beyazbiber

-2 su bardağı su

- 10 dal maydanoz    

- 10 dal dereotu

- 2-3 dal taze nane     

- 2-3 dal taze kişniş

- 2 dal taze soğan

- 10 adet iri yeşil zeytin

NASIL YAPARIM?

- Bir pilav tenceresine zeytinyağını koyun. İnce yemeklik doğradığınız soğanları ekleyin ve soğanlarınız yumuşayana kadar kavurun.

- Maydanoz, dereotu, kişniş ve nane saplarını bir fırın ipiyle bağlayın. Tencerenizin içine alın ve tuz, beyazbiber ekleyin. Limon dilimlerini ve suyunu ilave edip kısık ateşte kapağı kapalı pişirin. Maydanoz, kişniş, taze nane, dereotu ve taze soğanı ince ince doğrayın.

- Yeşil zeytinlerinizin çekirdeklerini çıkarın ve ince ince doğrayın. Pişen pilavınızın içerisinden yeşillik saplarını ve limonları çıkarın. İçerisine doğradığınız bütün yeşillikleri ekleyin ve pişen pilavınızın içerisine alın.

- Üzerini kağıt havluyla örtün, kapağını kapatın ve demlenmeye bırakın.

Inkase’nin kurucusu Zafer Bilge’den vegan tiramisu (6-8 kişilik)

NE LAZIM? 

- 6 su bardağı çekirdeği çıkarılmış hurma
- 4 su bardağı ceviz
- 4 yemek kaşığı filtre kahve
- 1 yemek kaşığı ham organik kakao
- 6 su bardağı çiğ kaju
- 1 su bardağı hindistancevizi sütü
- 1 su bardağı hindistancevizi yağı

NASIL YAPARIM?

- Çekirdeği çıkarılmış hurmayı yumuşaması için sıcak suda bekletin ve süzün. Hurma, ceviz, kahve ve kakaoyu mutfak robotunda pürüzsüz kıvam alıncaya dek çekin. Hurma karışımını ikiye bölün.

- Çiğ kajuyu yumuşaması için üzerini geçecek kadar sıcak suda 3 saat bekletin. Kaju, hindistancevizi yağı ve sütünü mutfak robotunda çekin.

- Kelepçeli kek kalıbının altına yağlı kâğıt serin ve hurma karışımının yarısını tabana koyun, bastırarak şekil verin. Ara katmana kaju kreması koyun ve dondurucuda dondurun. Katılaşan krema üzerine hurma karışımı koyun ve bastırarak üzerini kapatın.

- Servis öncesi kakaoyla süsleyin.

Şef İdil Yazar’dan avokado ve pesto soslu spagetti (2 kişilik)

NE LAZIM?

- Yarım paket spagetti
- 2 adet avokado m 8-10 yaprak fesleğen
- 1 kâse çeri domates
- 4 diş sarımsak
- 1 adet misket limonu
- 3 yemek kaşığı mısır
- Zeytinyağı
- Karabiber
- Tuz

NASIL YAPARIM?

- Kaynayan suya tuz ilave edip makarnayı al dente (çok pişirmeden) haşlayın.

- Avokadoların içini, sarımsak, tuz, zeytinyağı, fesleğen ve misket limonunun suyunu doğrayıcıdan geçirin.

- Haşlanan makarnayı tencerede yarım çay bardağı su kalacak şekilde süzün. Hazırlamış olduğunuz sosu ekleyip kısık ateşte birkaç dakika kadar daha pişirin ve altını kapatın.

- Bir servis tabağına alıp üzerine mısırı ve çeri domatesi ekleyerek servis edin.

UZMANLAR UYARIYOR

BAZI HASTALIKLARA DAHA AZ RASTLANIYOR
Kalp ve iç hastalıkları uzmanı Dr. Murat Kınıkoğlu

Vegan beslenme, bana göre ‘daha sağlıklı’ bir beslenme şeklidir. Bilimsel araştırmalar, kronik hastalıklar olarak kabul ettiğimiz şeker hastalığı, kalp damar hastalığı, romatizma, alerji gibi pek çok rahatsızlığın veganlarda daha az olduğunu gösteriyor. Veganlarda tansiyon yüksekliği sorunu daha az görülür. Yaşlılık yıllarında zihinsel kapasite daha iyi oluyor. Alzheimer hastalığı riski düşüyor.

‘Vegan Sağlık’ kitabımda da ayrıntılarıyla anlattığım gibi, vegan olmak en sık görülen 50 hastalığa yakalanma riskinizi azaltıyor. Vegan beslenmeye ilaveten bitkisel yağ ve şekeri de kesmeniz halinde kolay kolay kalp krizi geçirmezsiniz.

Kadınlarda en çok görülen kanser meme kanseri, erkeklerde de prostat kanseri riskiniz yüzde 30 azalır.

Tüm vegan yiyecekler sağlıklı değildir. Örneğin patates kızartması neticede vegan bir üründür ancak son derece zararlıdır. O yüzden veganların da birkaç şeye dikkat etmeleri gerekiyor. 

- Zeytinyağı, ayçiçeğiyağı, mısırözüyağı gibi bitkisel yağları az tüketin. Tüm sebze ve meyveler, tahıllar ve bakliyat ürünleri az da olsa yağ içerir.
- Şeker de vegan bir üründür ancak zararlıdır. İstedikleri kadar meyve yiyin ancak kristalize sofra şekeri ve şekerden yapılmış tatlıları çok yememeniz iyi olur.
- Günümüzde vegan olmayanlar avuç avuç vitamin ve besin destekleri yutuyor. Biz veganlar zaten bitkilerden fazla miktarda antioksidan ve vitamin aldığımız için böyle desteklere ihtiyacımız yok. Sadece haftada iki kez 1000 mcg B12 yeterli.

GEREKLİ VİTAMİN TAKVİYESİNE DİKKAT
Acıbadem Hastanesi iç hastalıkları uzmanı Dr. Ali Özkeskin

Vegan beslenme veya yaşam tarzını uygulayabilmek için çok iyi bir beslenme bilgisi ve profesyonel sağlık yardımı alınması gerekiyor. En sık görülebilecek eksiklikler protein, B12 vitamini, kalsiyum, çinko, demir, D vitamini ve omega 3 yağ asididir. Bu eksiklikler sağlığımızda geri dönüşümü olmayan hastalıklara sebep olabilir.

Sağlıklı kalabilmemiz için günlük kilogram başına 0.8-1.2 gram kaliteli proteine ihtiyacımız var. Protein ihtiyacımızı et, balık, yumurta ve süt ürünlerinden karşılıyoruz. Fakat vegan beslenmedeki protein kaynakları olan fasulye, mercimek ve kinoa gibi ürünler hem miktar olarak hem de biyoyararlanım olarak daha zayıf.

Hayvansal gıdalardan uzak kalıyorsak en başta B12 vitamini ihtiyacımızın bazı ilaç veya takviye ürünlerle karşılanması gerekir. Vegan beslenmede karşılaşacağımız diğer bir problemse demir ve çinko ihtiyacının karşılanmaması. Baklagil tüketiminin fazla olması da geçirgen bağırsak sendromuna neden olabiliyor.