Dondurmanın mevsimi olur mu?

"Fırından taze çıkmış elmalı kek, ılık irmik helvası, kazandibi ya da ayva tatlısı üzerine bir top dondurma hangi mevsime yakışır?” diye sorulsa cevapların başında eminiz sonbahar ya da kış gelir...

Ama nedense geleneksel kültürümüzde dondurma çoğunlukla yaza özgü bir tatlı olarak kabul edilir. Sanki domates, kavun, karpuz gibi yaza özgü bir besin muamelesi yapılır.

Türkiye eskisi kadar olmasa da havalar soğumaya başladığında dondurma tüketimi azalan ülkeler arasında ilk sıralarda yer alıyor. Bunun nedeni de kışın dondurma yemenin insanı hasta edeceğine olan inanış.

Oysa inanılanın aksine soğuk sıvı ya da yiyecek tüketimiyle üst solunum yolları hastalıkları arasında kanıtlanmış bilimsel bir ilişki yok. Uzmanlar tarafından da belirtildiği gibi dondurma eğer hijyenik koşullarda üretilip saklanıyorsa yılın her mevsimi rahatlıkla tüketilebilir.

İçinde küçük kabarcıklar var

Eğer aksi olsa İsveç, Kanada, Finlandiya, Norveç gibi en çok kar ve soğuk havaya maruz kalan ülkelerde dondurma tüketimi Türkiye’nin üç katı olmazdı.
Sözcüğün kökeni ‘donmak’ fiilinden gelse de dondurmayı bir buz kalıbı gibi düşünmemek gerek. Dondurmanın içinde çok küçük kabarcıklar halinde dağıtılmış olan hava, dondurmaya hacmin yanı sıra kendine özgü bir kıvam ve yumuşaklık verir.

Ağzın içi 37 derece olduğu için dondurma ağzımızda erimeye başlar, boğazımızdan geçene kadar ısısı yükselir. Bu yüzden de boğaz ağrısına da neden olmaz.

En mutluluk veren gıda

Kısacası dondurmaya günah keçisi muamelesi yapmamak lazım. Hatta, uluslararası bir firmanın Amsterdam Üniversitesi işbirliğiyle on yıl kadar önce yaptırdığı bir araştırmaya göre yoğurt, elma, çikolata gibi gıdalar arasında en çok mutluluk veren dondurma çıkmış...

Lezzet kadar sağlık da önemli

Verdiği keyif ve mutluluğun yanı sıra dondurulmuş yenebilen ender yiyeceklerden biri olan dondurma eğer kurallarına uygun yapılırsa sağlıklı bir besin aynı zamanda. İçeriğinde protein ve karbonhidratın yanı sıra A, D ve E vitaminleriyle kalsiyum, fosfor, magnezyum, potasyum gibi mineralleri de barındırıyor.

Hamur işlerine, kızartmalara, tatlılara, özellikle baklava, kadayıf gibi şerbetli tatlılara düşkün bir kültürden geliyoruz. Ancak öte yandan biliyoruz ki saf bir karbonhidrat ve enerji kaynağı olan şekerin fazla kullanımı şişmanlığa yol açabiliyor. Özellikle de hareketimiz azsa, tükettiğimiz kadarını yakamıyorsak...

Son yıllarda tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de obezite büyük bir sorun. Ama diyet üzerine yapılan kimi çalışmalar gösteriyor ki sevdiğimiz gıdaları diyetten hepten çıkarmamız da mümkün değil. Uzmanlara göre tatlı isteğini tümden bastırmak yerine daha az miktarda ve daha az kalorili olanlarını tüketmek daha iyi bir yol.

Diyetisyenler, sütlü tatlılar arasında kalsiyum içeriği yüksek olan dondurmanın glisemik endeksi oldukça düşük ve doyurucu olması nedeniyle diğer sütlü tatlılar gibi ilk tercih olarak tüketilmesini öneriyor. Ayrıca dondurmada doğal bulunan magnezyum denge sağlıyor.

Dondurma önerilen miktarlarda tüketildiğinde en düşük kalorili tatlılardan biri. Özellikle sütlü ve meyveli seçenekleri daha az kalori içeriyor.

Yemek üzerine tatlı ya da ara öğün atıştırmalık olarak tercih ettiğinizde iki top ya da bir küçük paketi aşmamak şartıyla tabii ki!

Bu yüzden de hem içeriğindeki vitamin ve mineral yoğunluğu hem de kilo kontrolüne yardımcı olma özelliğiyle sağlıklı beslenme dengesi açısından dondurma en iyi tatlı alternatiflerinden biri demek yanlış olmaz...

Hijyen koşullarına dikkat!

Sonbahar ya da kış mevsiminde canınız dondurma istediğinde korkmaya gerek yok ama seçimlerde tedbirli olmakta fayda var. Dondurma tüketirken dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, hijyenik koşullarda üretildiğinden emin olmak. Çünkü süt ürünleri çabuk bozulan ve faydalı özelliklerini hızla yitiren gıdalar. Hijyenik olmayan koşullarda üretilen veya uygun olmayan şartlarda saklanan dondurmalarda zararlı bakteriler üreyebildiğinden her mevsim sağlığı tehdit edecek risk oluşturabilir.

Dondurma Türk Gıda Kodeksi uyarınca kesinlikle koruyucu içermiyor. Tazeliğiyse, üretildiği an itibarı ile -18 derece veya daha soğukta muhafaza edilerek korunuyor. Gıda tüzüklerine uygun, hijyenik koşullarda üretilen, soğuk zinciri kırılmadan saklanan, ambalajlı, besin etiket bilgileri paket arkasında belirtilen dondurmalar bu anlamda çok güvenilir. Ancak son kullanma tarihi de mutlaka kontrol edilmeli.

Biraz da tarih...

-- Evet, hiç şüphe yok ki doğudan batıya, kuzeyden güneye dünyanın dört bir yanında hemen her kültürde ortak olarak tüketilen, en çok sevilen tatlıların başında geliyor dondurma.

-- Keşfinden bu yana ona olan ilgi ve sevgi hiç eksilmedi. Hatta kimi ülkeler reçetesini bir sır gibi sakladı. Fizikçiler, kimyagerler, aşçılar, mimarlar, heykeltıraşlar onun için çalıştı. Keşifler yapıldı, makineler üretildi.

-- Dondurmanın ilk kez kimler tarafından keşfedildiğine dair rivayetler çeşitli. Geçmişinin MÖ 2. yüzyıla dek uzandığı söyleniyor.

-- Kimi kaynaklara göre dondurmayı ilk kez yapanlar Çinliler. 618-900 yılları arasında hüküm süren T’ang Hanedanlığı döneminde süt, un ve kafur karıştırılarak donmuş bir yiyecek elde ediliyor.

-- Romalılar derin kuyularda sakladıkları kar, buz, bal ve meyveleri karıştırarak bir cins dondurma yapıyorlar. Jules Sezar koşucuları dağın tepesine yollayarak toplattığı karları meyve suyu ve meyveyle karıştırtıyor.

-- Abbasiler döneminde Araplar süt ve kaymağı meyve suyu ya da şekerle karıştırarak, gülsuyuyla aroma vererek dondurma gibi bir tatlı elde ediyorlar.

-- 13. yüzyılda Yuan Hanedanlığı döneminde dondurma yapımı sır olarak saklansa da seyyah Marco Polo Asya’dan dönerken tarifi İtalya’ya getiriyor.

-- Floransalı Medici ailesinin tatlıcısı, heykeltraş ve dekoratör Bernardo Buontalenti 1565’te gelato/dondurmayı geliştiriyor.

-- 16. yüzyılda Fransız Sarayı’ndaki resmi yemeklerde tatlı olarak dondurulmuş süt servis edilmeye başlanıyor.

-- 1670’te Paris’te ilk kez ‘Cafe Procope’ta limonlu dondurma/dondurulmuş limonata ve süt, krema, şeker ve yumurta karışımıyla kaymaklı dondurma satılıyor. 1676’dan itibaren Paris’te dondurmacılık meslek haline geliyor. Paris’te o yıllarda 250 dondurmacı olduğu kayıtlarda yer alıyor.

-- 1774 New York’ta ilk dondurma satışının başladığı yıl.

-- 1843’te Philadelphia’lı ev kadını Nancy Johnson, elle çalışan ilk dondurma makinesini yapıyor.