Doğa bilgisi öğretmeniniz Yaşar Kemal

Adana Seyhan’da Yaşar Kemal Kültür Merkezi... Büyük salon, son koltuğuna dek dolu. Çocuklar, gençler, öğrenciler... İçinde bulundukları mekâna adını veren dev yazarı biraz daha tanımak için gelmişler. Mikrofonun gerisinde Özdemir İnce var... Bu toprakların en bereketli edebiyatçısından bahsederken sesinde hem saygı hem özlem: “Türk edebiyatının Yaşar Kemal’in büyüklüğüne ihtiyacı vardır. Bir edebiyat ancak büyük yazarı olursa yeni büyük yazarlar yaratır. Onun büyüklüğüne zihnimizi, dilimizi ve vicdanımızı alıştırmamız lazım.” Türkiye’nin en usta eleştirmenlerinden İnce, bir dönem Kemal’i ‘madara etmek’ için çok okuduğunu ama edemediğini –yine de bu sayede kendine bir eleştiri yazını kütüphanesi kurduğunu– anlattıktan sonra sözlerini bağlıyor: “Onun büyüklüğü bana güven veriyor, yol gösteriyor. Ellerinden öpüyorum Yaşar Kemal’in.”

Yaşar Kemal’in doğduğu Hemite Köyü. (Fotoğraf: Levent Kulu)

İnce haklı; dev yazar, ölümünün ardından da yol gösteriyor. Son örneği de onun bu konuşmayı yapmasının vesilesi olan buluşma. Yaşar Kemal Vakfı ile Seyhan Belediyesi’nin işbirliğiyle düzenlenen, ‘Hemşerimiz Yaşar Kemal’ adını taşıyan organizasyon, Adana’da tam bir ay boyu devam etti. Çocuklar ve gençler, drama, resim ve yaratıcı okuma atölyelerinde, yazarın kitapları rehberliğinde, rekabete girmeden, çevreye ve doğaya bakmaya davet edildi. Çıkan sonuç muazzam. Beşinci, altıncı sınıf öğrencilerinin, Yaşar Kemal ve Çukurova’sını resmetme biçimleri, hayal güçlerindeki zenginlik, çocuklarla doğru ilişkiyi hep gündeminde tutan yazarı haklı çıkarıyor. Aşağıdaki uzun alıntı Kemal Özer’in yazarla yaptığı, 13 Eylül 1975’te Cumhuriyet’te yayımlanan röportajından:

“ (...) Büyüklerin anladığı sağlıklı edebiyatı, romanı, hikâyeleri, şiirleri çocuklar da anlar. (...) Koşullanmış ana babalarla karşı karşıyayız. Benim herhangi bir kitabımı alıp bunlar çocuklarına okutmuyorlar. Ama çocuklar için yazılmış deyince okutuyorlar. Yutturmaca değil bu. Büyükler için yazacağım şeyleri çocuklara da ulaştırmak istiyorum, ne yapayım. Yazdıklarıma çocuklar için dememin tek nedeni koşullanmış ana babalardır. O engeli aşmak istiyorum. (...) Elbet çocuklar da koşullanıyorlar. Büyükler onları koşullandırıyor. Çocuklar en az bizim kadar ciddi adamlardır. Çocuklar oynar, biz oyuncaklarla oynamayız. Oysa her baba, hepimiz, çocuklar gibi oyuncaklıyız. Ben hâlâ bu yaşımda uçurtma uçururum ve büyük tat alıyorum bundan. Babalar uçurtmuyor da onun için onlarla uçurtmuyorum. Yoksa çocukların arasına karışma alçakgönüllülüğünü gösterseler, onlarla da uçururum. Onlar, o çocuk işidir, diye yanaşmıyorlar. Oysa hepsinin hoşuna gidiyor uçurtma. Hepsinin hoşuna gidiyor, oyuncak trenle oynamak. Ne oluyor, çocuk işidir, diyorlar. Büyüdüğü zaman çocukları da koşullandırıyor bunlar. Ben bizim köyde çocukların oyununa karışan bir sürü insan gördüm, bir sürü yaşlı kadın gördüm. Öyle bir koşullanmaları yoktu. Ama burada, kentte koşullanma var. Ya vakit yok, ya da öyle bir eğitim düzeni ki, onları çocuklardan ayırıyor.”

Büyük yazarı bu noktaya getiren evvela kendi çocukluğu... Kurduyla kuşuyla, karıncası kartalı, ağacı suyuyla doğayla kurduğu arkadaşlık... Yaşar Kemal ve Çukurova’sı diyerek ezbere söylüyoruz ama işte bu iki ismin yan yana bu kadar rahat yazılabilmesinin bir sebebi var. Yaşar Kemal doğaya doğdu, çocukluğunu doğada geçirdi ve büyük kente gelince bile doğada kazandığı alışkanlıkları bırakmadı. Savrun Çayı boyu bir aşağı bir yukarı yürüyüp düşünme, sonra da düşündüğünü kâğıda geçirme terbiyesini hiç kaybetmedi. Nice büyük romanlar Şile’de kaldığı otelin önünde kilometrelerce uzanan kumsaldaki yürüyüşlerinden çıktı. Bazıları, Bolu’daki bir ufak gölün çevresindeki iki kilometrelik parkurdan... Kimisi de Yalova’daki bir ormandaki yürüyüşlerden. Yani sadece doğada yaşamadı Yaşar Kemal, doğada yazdı da. Çünkü çocuklukta öğrenilenler insanın içinde hep yaşıyor. Bunu yine en iyi yazarın kendisi anlatıyor:

“Bizim ev üç kere de yaylaya çıktı. Bu üç yılda Torosları yakından gördüm. İnanılmaz bir bitki ve hayvan ve kuş zenginliği vardı. O gün bugündür bütün düşlerim ak bulutlu ve renklidir. (...) Böceklerden, arılardan, kuşlardan sonra çiçeklerle de ilişki kurdum. Belki aynı süreler içindeydi bu ilişki. Çiğdemler, kengerler, yaban margiritleri, kayalarda biten nergisler, sümbüller, mersin çalıları, gelincikler... (...) Çocukluğumun dünyası anlatılamayacak kadar zengindi. Doğada her yaratık, her renk, her koku beni delirtiyor, kendimden geçirtiyordu.” (Yaşar Kemal Kendini Anlatıyor, Alain Bosquet ile Görüşmeler, YKY, 1990)

İlk ve ortaokul öğrencileri Nagihan Açkargın, Hatice Nisa Seheryıldızı, Sudenaz Çoban ve Havin Uludağ'ın (Sol üstten saat yönünde) Yaşar Kemal’den esinlenerek yaptıkları resimler.

‘Umut’u ilk o kullandı

“Anlatılamayacak kadar zengin” demiş yazar ama ‘İnce Memed’den ‘Yer Demir Gök Bakır’a, Binboğalar Efsanesi’nden şiir kitabı ‘Bugünlerde Bahar İndi’ye, çocukluğunda kendisini büyüleyen ama sonrasında da hiç ihanet etmediği o zenginliği bize fazlasıyla anlattı. Savrun Çayı’ndan devşirdiği bilgeliği bütün dünyaya yaymayı başardı.

Şimdi bu zenginliği çocuklar devralacak. Yaşar Kemal Vakfı’nın başkanı, yazarın eşi Ayşe Semiha Baban, vakfın amacının yaratıcılığın, özgür ve özerk düşüncenin gelişmesine katkı sunmak olduğunu söylüyor. “Doğa ve insan ilişkilerini anlamak artık her zamankinden daha anlamlı. Çocuklar doğaya ve insana gittikçe yabancılaşıyor.”

Seyhan’daki etkinlik bu yönde güzel bir adım. Çocuklara ve Yaşar Kemal’e yaraşan bir adım... Umut veren bir adım... Türk edebiyatında ‘umut’ kelimesini kullanan ilk yazarın Yaşar Kemal olduğunu aklımızda tuttuğumuzda, daha da anlam kazanan bir adım...

Çocuklar Yaşar Kemal’i tanımaya hangi kitaptan başlamalı?
◊ Filler Sultanı ile Kırmızı Sakallı Topal Karınca
◊ Sevmek, Sevinmek, İyi Şeyler Üstüne
◊ Neredesin Arkadaşım
◊ Yağmurla Gelen Kalemler
◊ Beyaz Pantolon
◊ Yeşil Kertenkele
◊ Çocuklar İnsandır
(Kitapların tümü Yapı Kredi Yayınları’ndan çıktı.)

Fotoğraf sanatçısı Lütfi Özgünaydın’ın ‘Çukurova ve Yaşar Kemal’ isimli sergisiyle; çocukların Yaşar Kemal’in eserlerinden yola çıkarak yaptığı resimleri Adana’nın Seyhan ilçesindeki Yaşar Kemal Kültür Merkezi’nde 19 Kasım’a dek ziyaret edebilirsiniz.

Koca Nâzım benimle alay ediyor!

Abidin Dino ve Nâzım Hikmet, Paris’te tren istasyonunda Yaşar Kemal’i karşılıyor. Dino, “İşte bu da Yaşar Kemal” deyip ikisini tanıştırınca, Nâzım Hikmet büyük bir heyecanla yazarın boynuna sarılıyor ve ona şunları söylüyor: “Beni bunca yıl hapis yatırmasalardı belki ben de senin kadar güzel kitap yazabilirdim ama olmadı.” Yaşar Abi bunu duyunca arkasını dönüp yürümeye başlıyor. Abidin Bey arkasından yetişip onu durduruyor, “Ne oldu yahu” diye soruyor. “Ben Anadolu’dan çıkmış bir çocuğum, gazetecilik yaptım, kitap yazdım, şimdi bunca yolu geldim, koca Nâzım Hikmet benimle alay ediyor” diye üzüntüyle cevap veriyor Yaşar Abi. “Hiç olur mu, vallahi alay etmiyor” diyor Abidin Bey; “Nâzım Hikmet içtenlikle söylüyor bunu” diyor ve sonunda ikna ediyor Yaşar Kemal’i. Ben edebiyatımızın bu iki devinin, iki büyük ve rüzgârlı adamının buluşmasındaki zarafete hep hayranlık duymuşumdur. Biri “Ben de senin kadar güzel yazmak isterdim” diyor; diğeri “Koca Nâzım böyle söyler mi, herhalde benimle alay ediyor” diye düşünüyor.