Dijital dünyada da çocuk hakları var

Melis: Bugün çocuklarımız için çok önemli bir gün Gizem. 20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü. Bu tabii esas, savaş ve yoksulluğun olduğu coğrafyalarda yaşam mücadelesi veren çocukları korumak için düşünülmüş bir özel gün. Yoksa mesela benim çocuklarım daha ziyade dünyadaki bütün hakların kendilerine ait olmadığını öğrenme aşamasındalar şu an! Ama Çocuk Hakları Sözleşmesi’ni okudum, çok önemli maddeler var.

Gizem: Sanırım aşağı yukarı 10 senedir çocuk hakları konuşuluyor, hatta birkaç yıldır el kadar bebelere bile birey olarak yaklaşılıyor. Peki, nedir gerçekten çocukların hakları?

Melis: Çocuk hakları, dünya üzerindeki tüm çocukların doğuştan sahip olduğu; eğitim, sağlık, yaşama, barınma; fiziksel, psikolojik veya cinsel sömürüye karşı korunma gibi haklarının hepsini tanımlamakta kullanılan evrensel bir kavram. Sözleşmede benim özellikle ilgimi çeken maddeler oldu. “Her çocuğun duygu ve düşüncelerini istediği gibi açıklama hakkı vardır” diyor mesela bir maddede. Bu çok önemli. Oysa biz “Bacak kadar çocuk” der, pek de dinlemeyiz bu toplumda çocuklarımızı. Daha doğrusu biz böyle büyüdük. Bizim ‘terlik’ hakkımız vardı en çok!

Gizem: Artık böyle değil ama. Yeni nesil ebeveynler çok önem veriyor çocuklarının fikirlerine ve duygularına. Hatta bu durumu abartıp anne-baba-çocuk ilişkisinden arkadaş ilişkisine dönenler var. Oysa “Anne annedir, çocuk çocuktur, arkadaş olamazsınız” demişti Lorin’in çocuk psikoloğu. Sınırlar çok net aslında... Fikirlerine elbette önem vereceğiz ama nihai kararı çocuğun faydasını gözeterek aile vermeli.

Melis: Hem onların haklarını gözeterek hem de hakkı olmayanları öğretmek, disipline etmek, doğruyu yanlışı göstermek, çocuk yetiştirmenin en zorlu taraflarından biri zaten bence.

Gizem: Bu arada bence bu yeni, dijital dünyada, kimin ne kadar hakkı olduğu, ne doğru, ne yanlış karışmış durumda...

Melis: Tabii bir de o konu var. ‘Dijital medya ve çocuk’ diye bir site buldum geçenlerde. ‘Dijital dünyada çocuk hakları’ diye bir başlık var içinde. Çok ilgimi çekti. Bilgi Üniversitesi’nden akademisyen Dr. Esra Ercan Bilgiç kurmuş siteyi.

Gizem: Merak ettim ben de, neymiş?

Melis: Aradım Esra Hoca’yı, “Nedir dijital dünyada çocuk hakları, ben oğlanı bilgisayar başından kaldıramıyorum. Kaldırmaya uğraşmamalı mıyım yoksa” diye sordum! Anladığım şu oldu; dijitalizasyon günümüzün gerçeği. Çocukları böyle bir şey yokmuş gibi büyütemeyiz. Ama ebeveyn olarak sorumluluklarımız da var.

Gizem: Yani kaldırmadığın için ileride sana kızabilir miymiş Memo, “Bu senin sorumluluğundu, ben çocuktum” diye.

Melis: Muhtemelen, pek çok şey için bizi suçlayacakları gibi! Esra Hoca ebeveynlerin, hak temelli yaklaşımı hayata geçirmelerinin nasıl olacağını madde madde anlattı...

- Çocukların çevrimiçi ortamlarda eğitim, bilgiye erişim, ifade ve katılım hakları olduğunu bilmek ve bu haklarını kullanmaları için onları yaşlarına uygun güvenli platform ve mecralarla tanıştırmak.

- Çocukların dijital ortamlarda sosyalleşme hakları olduğunu bilmek ve örneğin iyi seçilmiş, yaşa uygun, çevrimiçi oyunlarla sosyalleşmelerine olanak tanımak.

- Ekran süresini yönetebilmeleri için yol gösterici olmak, günlük hayatta ekranlı ve ekransız aktiviteleri dengelemelerini sağlamak, çocuklarla uzlaşarak kurallar koymak ve sınırlar çizmek.

- Kişisel veri gizliliği, internet güvenliği ve çevrimiçi mahremiyet konularında bilgilenmek ve çocukları da bu konularda bilgilendirmek için onlarla her fırsatta konuşmak.

- Çocuklara medya ve bilgi okuryazarlığı becerileri kazandırmak, kaliteli içerik ve oyun seçimleri için yol gösterici olmak, birlikte çevrimiçi vakit geçirmek.