Çocuklara doğruyu söylemeyi nasıl öğretiriz?

Gizem: Melis koş, Lorin çok fena yalan söylemeye başladı.

Melis: Beni en korkutan şeylerden biriydi bu Gizem. Ve tabii ki benim de başıma geldi. Bilhassa da Memo’dan. Nasıl yalanlar söylüyor Lorin?

Gizem: Vallahi yalan demek doğru mu bilemiyorum çünkü düpedüz iftira atıyor (gülüyor). Geçenlerde annemle ikisini evde yalnız bıraktım. Biraz tartışmışlar ve sonra anneme vurmuş. Ben eve gittiğimde hâlâ ağlıyordu. “Ne oldu” diye sorduğumda “Anneannem terlikle suratıma suratıma vurdu” dedi. Ben hayatımın şokunu yaşarken annem gelip “Hangi terlikle vurdum kızım” diye sordu. Evdeki en kalın terliği göstererek “İşte bununla suratıma suratıma vurdu” diye yalana devam etti. Gülsem mi ağlasam mı bilemedim gerçekten. Sanırım vurduğunu duyunca kızacağımı bildiği için direkt suçu üzerinden atma ihtiyacı duydu. Bilemiyorum.

Melis: Gülmedim de bana.

Gizem: Yalan yok, biraz güldüm ama Lorin’in yaptığına değil, annemin kaldığı zor duruma güldüm. Çünkü 65 yaşında kadın 3.5 yaşındaki bir çocuğun iftirası yüzünden kendini açıklamaya çalışıyordu.

Melis: Küçüklüklerinden beri dünyadaki en kötü davranışın yalan olduğunu söyledim ben. İkisi de bazı durumlardan yırtmak için ara ara basit yalanlar söylüyordu. Ama Ferhat da ben de hiç tolerans göstermedik buna. Ve ben hep şöyle açıkladım: “Her ne yapmış olursan ol, bize her zaman doğruyu söyle ki seni yaşadığın zor durumdan kurtarma şansımız olsun.” Bu şekilde yalan bitti sanıyordum kiiii... Memo geçen benim bir arkadaşımla yemeğe gitti. Yanında 200 lira vardı. Geldiğinde 100 lira kalmıştı. “Ne yaptın oğlum” diye sordum. “Nihan’la kırtasiyeye girmiştik. Ben de kalemle boya aldım” dedi. Bir şey demedim. Sonra arkadaşımla konuşurken öğrendim ki meğer boyaları ve kalemleri o almış Memo’ya. Benimki de o parayla gidip bakkaldan çikolata almış.

Gizem: Ne yaptın peki?

Melis: Biz normalde hiç küsmeyiz çünkü uzmanlar bunun kesinlikle yanlış olduğunu söylüyor ama sinirim çok bozulmuştu o gün ve hiç konuşmadım onunla. Ağladı, sızladı, özür diledi, bana sarıldı... Sonunda tabii ki dayanamadım, “Seni affederim ama bir daha asla ama asla yalan söylemeyeceksin” dedim. Tövbe etti. Bakalım hayat bundan sonra ne gösterecek (gülüyor).

Gizem: Memo’m benim, canım ya, duygusal çocuk sonuçta! Bu yalan nasıl başlar nasıl biter ben pek anlamadım henüz. O yüzden en doğrusunu bulmak için klinik psikolog Miray Korucu Keskin’le konuştum, bak neler anlattı...

Hangi yaşta yalan söylemeye başlarlar?

Moodist Hastanesi’nden klinik psikolog Miray Korucu Keskin:

* Zihin kuramına göre; çocuklar yaklaşık 3-7 yaş aralığında, diğerlerinin kendinden farklı şeyler bildiğini veya hissedebildiğini kavramaya başlarlar ve genellikle çocukların ilk yalanlarına bu dönemde rastlanır.
* Bir yandan yalanın aslında çocuğun oyunlarında ‘mış gibi’ yaparak, hayal kurma, yaratıcı ve esnek olma, duyguları düzenleme ve başetme becerilerini geliştirme alanı olduğunu unutmayalım.
* Doğruyu söylemek için çocukları cesaretlendirmek ve desteklemek, aile içinde kurallar oluşturmak gerekli. Dürüstlüğün önemini vurgulayarak ve yalan söylendiğinde olumsuz sonuçlara dair örnekler vererek yardımcı olabilirsiniz.
* Okulöncesi dönemdeki çocuğunuzun yalan söylediğini kabul etmesini teşvik etmek için onunla konuşabilirsiniz. Örneğin “Oyuncak ayım onu kırdı” dediğinde “Acaba oyuncak ayın bunu neden yaptı” gibi bir şey söyleyerek duygularını ifade etmesine alan açabilir ve ona zaman tanıyabilirsiniz.
* Çocuğunuzla yalan söylemek ve doğruyu anlatmak üzerine konuşun. Örneğin “Arkadaşın sana yalan söylediğinde ne hissedersin” veya “Ailene yalan söylersen ne olur” gibi sorular sorun.
* Doğruyu söyleyerek rol model olun. Örneğin: “İşyerinde arkadaşımın kahvesini döktüm ve kendisine durumu anlatarak hatamı telafi ettim.”
* Çocuğunuzun yalan söyleme ihtiyacı hissettiği durumlar olabilir. Örneğin “Vazoyu sen mi kırdın” veya “Vazoyu neden kırdın” şeklinde sormak yerine “Vazonun yanlışlıkla düştüğünü düşünüyorum, bunu beraber temizleyebiliriz” diyebilirsiniz.
*  Yanlış bir şey yaptığını kabul ettiğinde onu övün. Örneğin “Dürüst davrandığın ve her şeyi bana açık bir şekilde anlattığın için teşekkür ederim. Bu beni çok mutlu etti” deyin.