Bir cumhuriyet böyle kuruldu

Yeşilçam ölçülerinde devasa bir prodüksiyon
‘Çanakkale Aslanları’ (1964), 2 saat 20 dakika

Kara Kuvvetleri Komutanlığı Foto Film Merkezi’nden Albay Nusret Eraslan, Çanakkale Zaferi’nin 50’nci yılı dolayısıyla kutlamalarda kullanılmak amacıyla malzeme toplarken zihninde bu konuda bir film yapma fikri beliriyor ve nihayetinde Turgut Demirağ ve Nusret Eraslan’ın ortak yönetmenliğinde 10 bin figüranlı, Yeşilçam ölçülerinde devasa bir prodüksiyon olan ‘Çanakkale Aslanları’ ortaya çıkıyor. Filmin kadrosunda da Tanju Gürsu, Ajda Pekkan, Hulusi Kentmen, Feridun Çölgeçen, Muzaffer Tema, Atıf Kaptan, Senih Okan gibi isimler var. Uğur Vardan “Bu çalışma direkt Cumhuriyet’e odaklanmaktan ziyade yeni rejimin ortaya çıkmasındaki en önemli mücadelelerden biri olan Çanakkale Savaşı’nı perdeye taşıyordu” bilgisini veriyor.

‘İlgi çekici bir yapım’
‘Veda’ (2010), 1 saat 54 dakika

Olkan Özyurt: “Atatürk üzerine çekilen filmler genel olarak Kurtuluş Savaşı yıllarına odaklanıyor. ‘Veda’ bağımsız bir devletin kurulması sonrasını da işin içine katarak Atatürk’ü anlatıyor.” Burak Göral: “Yönetmenliğini Zülfü Livaneli’nin yaptığı film duygusuyla, müzikleri ve parlak oyuncu kadrosuyla ilgi çekici bir yapım. Film Atatürkümüzün hayatından kesitleri onun hasta yatağındaki son günüyle birlikte anlatırken oldukça da hüzünlendirir.”

‘Bu kulvarda yapılmış en iyi film’
‘Atatürk (1881-1919)’ (2023-2024), 2 saat 12 dakika

Uğur Vardan “İki bölümden oluşan bu çalışmanın ilk adımı geçen yıl vizyona girdi. Yönetmenliğini Mehmet Ada Öztekin’in üstlendiği ‘Atatürk (1881-1919)’ Cumhuriyet’in kuruluşu yolunda yaşananları Mustafa Kemal duruşu, vizyonu ve mücadelesi eşliğinde anlatıyor ve şu ana kadar bu kulvarda yapılmış en iyi film unvanını hak ediyor” diyor.

‘Kitaptan uyarlama’
‘Vurun Kahpeye’ (1949), 1 saat 28 dakika

Burak Göral “Halide Edib Adıvar’ın 1923 yılı sonlarında Akşam gazetesinde tefrika edilen ve 1926’da ilk defa kitap olarak yayımlanan aynı adlı eserinden Lütfi Ömer Akad’ın uyarladığı filmin senaryosu Adıvar’ın bizzat onayından geçmişti. Cumhuriyet’in ilanının hemen ertesinde yaşananları anlatan son derece çarpıcı bir film” bilgisini veriyor.

‘Süper prodüksiyon’
‘Cumhuriyet’ (1998), toplam 2 saat 30 dakika

Cumhuriyet’in ilk yıllarını anlatan TRT yapımı mini dizide Atatürk’ü Rutkay Aziz canlandırıyor. Burak Göral’ın diziyle ilgili değerlendirmesi şöyle: “Bir ‘süper prodüksiyon’ olarak tasarlanan ve Ziya Öztan’ın yönetmenliğini yaptığı dizi, bu önemli konuya odaklanan en ciddi yapımımız şüphesiz. Turgut Özakman’ın senaryosunu yazdığı, Muammer Sun’un da müziklerini yaptığı bu mini dizi 26 Ağustos 1922’deki Büyük Taarruz’un son günlerinden başlayıp, barış döneminde bile diplomatik bir savaş yönetmek zorunda olan Mustafa Kemal Paşa ve kurmaylarının hikâyesine odaklanıyor.” Uğur Vardan ve Olkan Özyurt da ‘Cumhuriyet’ filmini öneriyor.

Modern Türkiye’nin inşası…
‘The Incredible Turk’ (1958), 26 dakika

ABD yapımı olan bu belgesel 1. Dünya Savaşı sonrasında işgal edilen bir ülkenin bağımsızlık yolculuğunu ve modern bir Türkiye’nin inşasını anlatıyor. Olkan Özyurt “Özellikle Cumhuriyet sonrası döneme ayrı bir parantez açıyor” diyor.

‘Hasret dolu bir ana-oğul ilişkisi’
‘Zübeyde: Analar ve Oğullar’ (2023), 1 saat 40 dakika

Uğur Vardan’ın değerlendirmesi şöyle:
“Atatürk’ün annesi Zübeyde Hanım’ın öyküsü eşliğinde hem Cumhuriyet’e uzanan tarihsel dönemeçler hem de hasret dolu bir ana-oğul ilişkisini perdeye taşıyor.”

Mustafa Kemal Atatürk’ün hayatı
‘Atatürk’ (1998), 1 saat 21 dk

Olkan Özyurt “Tolga Örnek’in yıllar önce çektiği belgesel, Atatürk’ün hayatını derli toplu bir şekilde anlatan yapımlardan biri. Tabii ki Kurtuluş Savaşı sonrası dönemi de içerdiği için Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki devrimleri de ele alıyor” diyor.

İlk yıllara odaklanıyor
‘Kurt Kanunu’ (1991), 1 saat 10 dakika

Olkan Özyurt şunları anlatıyor: “Kemal Tahir’in İzmir suikastı üzerine yazdığı romanın uyarlaması Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki iktidar kavgasının boyutlarını aktaran önemli bir film.”