Atmayıp biriktiriyoruz, toprağa hayat veriyoruz

Salgın sebebiyle 2020, çevresel konularda dersler çıkardığımız bir yıl oldu. Çevre kirliliği, doğal kaynakların bilinçsiz tüketimi gibi sorunlar yüzünden ekolojik dengenin bozulup salgın ve küresel iklim değişikliği gibi büyük sorunlara neden olduğunu fark ettik. Bu sorunlar karşısında bireysel olarak bilinçlenip çeşitli önlemler almaya başladık. Ev atıklarını toprağa tekrar kazandırmayı hedefleyen kompost uygulaması yaygınlık kazandı. Peki nasıl yapılır? Kompost yaparak dünyayı kurtarabilir miyiz? Uzmanlara, bu yöntemi uygulayanlara sorduk... 

GÖKÇE OKULU
WWF-Türkiye sürdürülebilir tarım uzmanı

Kompost nedir?

Basitçe kompost, gıda artıkları, yaprak, saman, ot gibi organik maddelerin oksijen varlığında çürütülmesiyle oluşan canlı bir organizma havuzudur. Kompostlaşmanın olabilmesi için karbonca zengin kahverengi malzemelerin (saman, yaprak, talaş, parçalanmış ağaç kabuğu ve dalları) azotça zengin yeşil malzemelerle (yiyecek atıkları, yeşil biçilmiş ot, gübre) dengeli bir oranda karıştırılması gerekir. Daha detaylı bilgi için Buğday Derneği’nin ‘Sağlıklı Toprak ve Sağlıklı Bitkiler için Kompost Rehberi’nden faydalanabilirsiniz.

Kaç çeşit kompost uygulaması var?

Bokashi adlı uygulamayla hayvansal atıklar dışındaki mutfak atıkları, ağzı sıkıca kapalı plastik kovalarda laktik asit bakterilerinden destek alınarak turşulaştırılır. Çıkan turşuyu toprağın ya da saksının 20-30 santimetre altına gömmek gerekir. Turşulaşma, atıkları hızlıca çözünecek hale getirdiğinden evsel atıkları toprakla buluşturmanın en güzel yöntemlerindendir.

Sıcak kompost yöntemiyleyse en kısa zamanda (en fazla bir ay) en etkili sonuç alınır. Kompostlaşacak malzemelerin tamamı ilk kurulumda eklenir. Doğru karbon ve azot dengesinin sağlanmasıyla kompost ısınmaya başlar. Kompostun en az iki kere kendi içinde çevrilmesi gerekir.

Soğuk kompost uygulamasıyla organik atıklar 6 aydan 2 yıla kadar sürecek bir süre zarfında bir alanda biriktirilir. Nem ve hava dengesinin korunması, her atığın kahverengi malzemelerle örtülmesi ve dış mekânda yapıyorsanız atıkların hayvanlardan korunması önemlidir.

Solucan kompostu için ‘Eisenia fetida’ adındaki kırmızı kompost solucanları kullanılır. Kompostu çevirme, oksijenlendirme işlemlerini solucanlar yapar. Bizim oksijenin yeteri kadar devindiği ve nemin optimum olduğu, ışık ve güneşten uzak bir ortam yaratmamız gerekir.

İnternet üzerinden satın alabileceğiniz kompost kovalarının fiyatları modeline göre 135 ile 2.800 lira arasında değişiyor.

KONTROLLERİ YAPARSANIZ KOKU YAYMAZ, SİNEKLENMEZ

Gerekli kontrolleri sağlamazsak koku ve hatta sineklenme kaçınılmaz. Uygulayacağınız her yöntemin kuralları var. En temelde karbon ve azot dengesini sağlıklı tuttuğunuzda genel kanının aksine nefis kokulu kompostlar yaparsınız. Atıkları kahverengi malzemelerle örtmeyi atlamayın.

ARTIK EVİMDEN DAHA AZ ÇÖP ÇIKIYOR
İSMAİL CENGİZ, 39, Çağrı merkezi çalışanı / İstanbul

Sürdürülebilir bir hayat kurma hayalim vardı. Beş litrelik pet şişeleri kompost kovalarına dönüştürdüm, gıda atıklarımı içinde biriktiriyorum. Dolunca pencere önüne çıkarıyorum, 2-3 günde bir karıştırıyorum. Bu gübreyi bitkilerime uyguluyorum. Artık evimden çok daha az çöp çıkıyor.

TAMAMEN ORGANİK GIDA YETİŞTİRİYORUM
İBRAHİM LEVEND AKAY, 56, emekli / Çeşme, İzmir

Kompostla 2010’da tanıştım. Önce bahçenin köşesinde 70-80 santimetre derinliğinde, bir metre genişliğinde bir kuyu kazdım. Çimleri, bahçeyi budarken çıkan atığı kuyuya atıyorum. Evde çıkan plastik ve kâğıt dışındaki atıkları kuyuya dolduruyorum. 3-4 ayda bir kuyunun içindekileri bostan yerine dağıtıyorum. Hiç kimyasal kullanmadan tamamen organik sebze ve meyve yetiştiriyorum.

KOMPOST DÜNYAYI KURTARMAZ
YÜCEL SÖNMEZ, Hürriyet doğa yazarı / İstanbul

Doğaya ilgisi artan şehirliler hayatlarını dönüştürmekten ziyade çöplerini dönüştürmekle işe başlıyor. Beyaz yakalıların son gözdesi olarak şehirde kompost yapımı giderek yaygınlaşıyor. Bunun için büyük kısmı plastikten üretilen, evde kompost yapmaya yarayan birtakım setler dahi çıktı. Zaten çöp olmayan birtakım meyve sebze artıklarından elde edilecek birkaç kürek gübre için doğada yüzlerce yıl yok olmayacak çöpler yaratılması söz konusu. Üstelik kompost yapımı gezegenin acil sorunlarını da çözmüyor. Hobi olarak yapılsın ama kimse sadece bunu yaparak dünyayı kurtarmış olmuyor.

AİLEME YETECEK KADAR SEBZE ÜRETİYORUM
DENİZ DAYMEN, 39, sanatçı-müzik eğitmeni / Bodrum, Muğla

Bokashi kompostu yapıyorum. Bahçemde sebze, fide yetiştirmekte ve bonsailerimde kullanıyorum. Deneyimlerimi @denizdaymen adlı Instagram hesabımdan paylaşıyorum. Bahçemde aileme yetecek kadar sebze üretebiliyorum. Geleneksel kompostlaşma sürecinde açığa çıkan sera gazları bu sistemde olmadığından daha çevreci, daha sağlıklı ve verimli organik sebzeler üretiyorum.