Atatürk, Burgiba için ilham kaynağıydı

Kitabınızın tanıtımı için neden İstanbul’u seçtiniz?
- Kitabın tanıtımını New York ve Kudüs gibi diğer dünya kentlerinin yanı sıra İstanbul’da da yapmaya karar verdik. Bunun en önemli sebebi, Tunus’un Osmanlı İmparatorluğu ile olan tarihsel bağı. Ayrıca yeni bir ulusun inşa edilmesi sürecinde de Tunus’la Türkiye arasında benzerlikler var. Kitabımda Atatürk’le Tunus’un bağımsızlığa kavuşmasının başmimarı ve aynı zamanda ilk cumhurbaşkanı olan Habib Burgiba arasındaki benzerlikleri, her iki lider tarafından da laiklik ilkesinin topluma sunulmasını vs. de masaya yatırıyorum. Bu yüzden de bu kitabın İstanbul’da tanıtılıyor olması benim için çok önemli ve özel.
Her ikisi de yeni bir ulus inşa eden liderlerdi
Bağımsız Tunus’un kurucusu olan Habib Burgiba’nın birçok reformda Atatürk’ten esinlenmiş olduğunu söyleyebilir miyiz?
- Evet, bence Atatürk, Burgiba için bir ilham kaynağıydı. Aralarında yüksek düzeyde benzerlikler vardı, her ikisi de vizyon sahibi ve yeni bir ulus inşa eden liderlerdi. Her yeni kurulan bağımsız cumhuriyetin lideri vizyoner ya da cesur olmayabilir. Atatürk mükemmel bir ulus kurucusuydu. Burgiba ise sömürgecilik sonrasında ortaya çıkan diğer Arap liderlerden çok farklıydı. Sömürgecilik sonrası ortaya çıkan Arap liderler güçlü bir ordu kurmaya, kendi hükümdarlıklarını meşrulaştırmaya ve yeni ortaya çıkan ulus devletleri için son derece milliyetçi bir söylem yaratmaya odaklanmışlardı. Burgiba’nın ise Tunus’ta ilk yatırım yaptığı alan eğitimdi, en son yatırım yaptığı şeyse ordu oldu. İkinci olarak kendi rejimini meşrulaştırma ihtiyacı duymadı, çünkü zaten ulusunun bağımsızlığı için edilen mücadelenin 20 yıl boyunca başını çekti. Üçüncü olarak da aşırı milliyetçi bir söylem yaratmaya gerek duymadı, çünkü ortada zaten kuvvetli bir Tunuslu kimliği vardı. Yani aslında Burgiba, diğer Arap liderlerden ziyade Atatürk’e daha çok benziyordu. Her ikisi de kendinden emin, gözüpek, vizyoner, iyi eğitimli ve Batılı fikirlerden etkilenmiş ulus devlet kurucularıydı. Her ikisi de Fransız laiklik modelini aldı ve dini devlet kontrolüne bağladı.

Tunus nasıl oldu da Arap Baharı’ndan işleyen bir demokrasiyle çıkan tek ülke oldu?
- Çünkü Tunus’ta şartlar çok farklıydı. Bunun sebeplerinden biri, Tunus’un sömürgecilik sonrası Arap dünyasında ağırlık merkezinden uzakta, Akdeniz’de küçük bir ülke olarak yer alması. Yüzlerce yıl aynı sınırlara sahip olması. Aynı zamanda çok güçlü bir Tunuslu kimliğinin olması. Ayrıca Habib Burgiba, bağımsız Tunus devletini kurarken eğitim, laiklik ve kadın hakları üzerine odaklanmıştı. Dolayısıyla ülkede laik, iyi eğitimli ve kadınların erkeklerle eşit haklara sahip olduğu nesiller yetişti. BunuN yanında Tunus’ta küçük ve apolitik bir ordu olduğunu da unutmamak lazım.
Türkiye, Araplara rol modeli olamadı çünkü...
Arap Baharı sırasında Türkiye, Arap dünyasının geri kalanına bir rol modeli olarak gösteriliyordu. Size göre bu doğru muydu, doğruysa Türkiye hâlâ Arap dünyası için rol modeli olabilir mi?
- Ben Arap Baharı’ndan bile önce Türkiye’yi Arap dünyası için bir rol modeli olarak görüyordum. Çünkü bölgede laik, modern, ekonomik refaha sahip ve nüfusunun büyük bölümü Müslüman olan tek ülke Türkiye’ydi. Yani kimse Arap dünyasına Malezya’yı ya da Endonezya’yı örnek gösterelim demedi. Türkiye’nin Osmanlı İmparatorluğu’nun uzantısı olarak bölgede uzun bir tarihi, coğrafi, tarihi ve kültürel bağları var. Ancak Arap ülkelerinin de Türkiye’yi bir rol modeli olarak almaya istekli olmaları gerekirdi. Nasıl Tunus diğer Arap ülkeleri için bir rol modeli olamadıysa, Türkiye de aynı şekilde rol modeli olamadı çünkü her şeyi bir gecede kopyalayamazsınız. Türkiye’nin bu noktaya gelmesi onlarca yıl sürdü. Tunus’un şu anda bulunduğu noktaya gelmesi 100 yıldan fazla sürdü. Dolayısıyla da hiçbir ülke bu şekilde birbirine rol modeli olamaz. Ancak Türkiye’ye bir ilham kaynağı olarak bakmak ve dersler çıkarmak olumlu bir şeydir.

Prof. Safwan Masri’nin kaleme aldığı ‘Tunisia - An Arab Anomaly’ (Tunus- Bir Arap Anomalisi) İstanbul’da da tanıtıldı.