Akdeniz diyeti ve yan yatmak AlzheImer’ı önlüyor

Kitabınız adını, 2016 yılında hekim Lawrence Whalley’nin bir alzheimer konferansında söylediği sözden alıyor. Cinsiyetçi bir önerme. Kitabınıza bu ismi vermekte tereddüt etmediniz mi?

- Editörüm kışkırtıcı bulduğu için kitabın adı oldu. Daha önce ‘Sağlığın Sesi’ adlı sitemdeki bir yazının başlığı olarak kullanmıştım. Yazılarım en çok 5 bin okunurken, bu yazım çok daha fazla tıklanmıştı. Kitabın adını ‘Bunamak İstemiyorsanız Kitap Okuyun’ yapsaydım ilgi çekmezdi. Kitap okumak, bahçıvanlık, bulmaca çözmek... Hepsinde amaç beynin çalıştırılması. Başlığın mesajı aslında şu: Beyninizi çalıştırın!

 Kitapta insanların bunamayla ilgili konuları okumaktan kaçındığını yazmışsınız. Yakalanmaktan korktukları için mi kaçınıyorlar?

- Bir gün ünlü bir yazarla karşılaştım, alzheimer hakkındaki ilk kitabımı okuyup okumadığını sordum. “Annemi alzheimer’dan kaybettim. Onun için okuyamıyorum” dedi. Dediğiniz doğru. İnsanlar kitabı okuyunca aynı belirtilerin kendilerinde olduğunu veya olabileceğini düşünerek çekiniyor. Bu insani bir şey.

 Bu kitapta hedef kitleniz kaç yaş ve üstü? 31 yaşındayım, bu gruba giriyor muyum mesela?

- Tabii giriyorsunuz. Genç, orta yaş ve yaşlılar için yazdım.

 Alzheimer hangi yaşta başlar?

- Bu sorunun yanıtı önceden bilinmiyordu, son 5-10 yılda bulundu. Mesela 50 yaşında bir adam trafik kazasında öldüğünde otopsi yapıyorlar ya. Bir bakıyorlar beyninde çok miktarda alzheimer’ın toksik proteinleri var. Aileye “Bunadı mı” diye soruyorlar ama “Hayır, normaldi” deniyor. Yani hastalık beyinde, bunama aşamasına gelmeden 15-20 yıl önce başlıyor. Bu döneme ‘preklinik dönem’ diyoruz. Önemi şu: Sizde alzheimer’a yakalanma ihtimalinin ne kadar olduğunu, PET, MR ve beyin-omurilik sıvısı tetkikleriyle söyleyebiliyorlar.

İnsanlar alzheimer riskini bilmek istemiyor 

 Bunu bilmek isteyen var mı?

- İnsanlara “5-10 sene sonra bunayıp bunamayacağınız söylense nasıl karşılarsınız” diye sorduklarında çoğu bilmek istememiş. Öte yandan araştırma yapılmasını kabul edenlerin nedenleri çok makul. “Geleceğe yönelik planlamalar yapalım, para hesabı yapalım, vasiyet bırakalım, kendimize bakım yerleri bulalım” demişler. “Alzheimer hangi yaşta başlar” sorunuza dönersek... Bunama, genetikse 40-45 yaşlarında, genetik değilse 65 yaşından sonra başlıyor. Genetik olmayan alzheimer, sizin taşıdığınız risk faktörlerine bağlı olarak gelişiyor. Diyabet, hipertansiyon, obezite, yüksek kolesterol, sigara kullanımı ve/veya depresyonunuz varsa bunları hemen düzeltmelisiniz. O yüzden yaş belirtmek pek mümkün değil.

 Bellek zayıflığı yaşlanmanın kaçınılmaz bir sonucu mu?

- Unutkanlık yaşlanmayla artan bir durum ama sınırları var. Yaşlılık unutkanlığında günü veya saati unutabilirsiniz ama bir müddet sonra hatırlarsınız. Çantayı, telefonu yanlış bir yere koyabilirsiniz ama sonra bulursunuz. Alzheimer hastası, bunları sonradan da hatırlayamaz. Hastalık ilerleyip beyindeki sinir uçlarını harap ettikten sonra okuduğu liseyi, evlendiği tarihi, çocuğunun adını dahi unutur ve asla hatırlamaz.

 Bu durum tedaviyle ne kadar geriye çekilebilir?

- Alzheimer’ı düzelten, kişiyi eski haline döndüren bir tedavi yok. Kesin bir tedavisi olmadığı için bütün dikkatler korunmaya verildi. Risk faktörlerinin ve koruyucu faktörlerin bilinmesi çok önemli. Ama son zamanlarda ümit veren yeni bir ilaçtan bahsediliyor.

 Beslenme ve uykunun alzheimer’a nasıl bir etkisi var?

- Akdeniz diyetinde kırmızı et ve katı yağ kısıtlı. Balık veya az miktarda kümes hayvanları, katı yağ yerine zeytinyağı var. Bol miktarda da meyve ve sebze, hububat, kuruyemiş, günde bir tane yumurta, istenirse bir kadeh kırmızı şarap... Akdeniz diyeti, beyne kan akımını iyileştirir, belleği korur ve alzheimer riskini azaltır. Uykuya gelince... Bir yana dönük yatmak, beynin atıklardan temizlenmesine yardım ediyor ve bu suretle alzheimer veya diğer sinir sistemini yozlaştırıcı hastalık riskini azaltıyor.

Zihinsel yıkım riskini azaltmak için 10 öneri

Terleyin. Kan akımını artıran düzenli egzersiz, zihinsel gerileme riskini azaltıyor.

 Kitap okuyun. Formal eğitim, zihinsel yıkım ve demans riskini azaltır.

 Sigara içmeyin. Bulgular sigaranın kognitif gerileme riskini artırdığını gösteriyor.

 Şişmanlık, hipertansiyon ve diyabet gibi kalp-damar hastalıkları ve inme gibi risk faktörleri zihinsel işlevleri olumsuz olarak etkiler.

 Başınızı koruyun. Beynin kafa travması sonucu incinmesi demans riskini çoğaltabilir.

 Yağdan fakir, sebze ve meyveden zengin Akdeniz diyeti, zihinsel yıkım riskini azaltır.

 İyi uyuyun. Yeterli uykuya engel olan durumlar bellek sorunlarına yol açabilir.

 Mental sağlığınıza dikkat edin. Bazı çalışmalar depresyon öyküsüyle zihinsel gerileme arasında bağıntı olduğuna işaret etti.

 Arkadaşınız olsun. Sosyal ilişkiler içinde olmak, beyin sağlığını destekler.

 Zihninizi uyarın. El işleri yapın, bulmaca çözün, briç oynayın.