A’dan Z’ye 12 aylık bitki bakımı rehberi

Gizem Aydoğan Kongar, bitki bakım uzmanı (@evyesili)
NEM EKSİKLİĞİNE DİKKAT EDİLMELİ
Aralık-Ocak-Şubat

- Sonbaharla birlikte açık alanda ya da balkonda baktığımız bitkilerin soğuğa dayanıksız türlerini korunaklı bir alana almalıyız. Açık alanda kalanlarıysa sera naylonu gibi ışık geçişine izin veren bir materyalle örtebiliriz. 

- Bitkilerin fotosentez hızı düştükçe suyu kullanma oranı ve ihtiyacı azalır. Kökler uzun süre ıslak kalırsa kök çürümeleri sonucu ani bitki ölümleri yaşanabilir. 

- Işık yoğunluğunun azaldığını hesaba katarak bitkileri pencerelere daha yakın konumlandırmak fotosentezi destekler. Ama cama temas etmemeli, yoksa yapraklarda sıcaklık farkından kaynaklı yanma ve donmalar görülebilir. 

- Bitki besinini aktif bir şekilde büyümesi devam eden türlerde daha seyrek aralıklarla uygulayabilir; büyümesi durmuş veya yoğun besin desteği ihtiyacı olmayan türlerde ilkbahara erteleyebilirsiniz. 

- Havasızlık bitkilerde yaprak zararlılarından tutun da ödeme kadar pek çok soruna sebebiyet verebilir. Arada bir ortamı havalandırmayı unutmayın.

- Kışın yaprak zararlılarıyla karşılaşma riskimiz artar. Bitkilerin yapraklarının alt ve üstünü arada bir kontrol etmek erken teşhis için önemli. Nemli bir bezle arada bir yaprakları silmek tozla dolan gözeneklerin açılmasını sağlar. 

- Kış aylarında kaloriferlerin yanmasıyla nem düşer; nem eksikliği yaprak uçlarında kurumaya neden olur. Kuru alanları budarken ince bir şerit halinde kuru bölümü bırakmaya, yeşil kısmından almamaya özen gösterin. 

- Yerden ısıtmalı evlerde yerde duran saksıların altına mutlaka bir tabure veya sehpa koyulmalı. 

- Evde bitki bakarken mevsime göre bitki dikimi yapılmaz ancak kışın sıklıkla göreceğiniz türler şunlardır: Aralıkta hercaimenekşe, kalanşo, krizantem. Ocakta yılbaşı kaktüsü, poinsettia, siklamen. Şubattaysa çuhaçiçeği, antoryum ve orkide. 

- Toprağı çamurlaşmamış, üzerinde yaprak zararlısı olmayan, rengi canlı ve tomurcukları kurumamış olanları tercih edin; bitkinin ortama adaptasyonu kolaylaşır.

Naz Irmak Saf, bitki bakım uzmanı (@bitkilievim)
GÜBRELEME, BUDAMA VE TOPRAK DEĞİŞİMİ
Mart-Nisan-Mayıs

- Kış mevsiminde dinlenen bitkiler ilkbaharda üretime hazır hale gelir. Gübreleme, budama, saksı ve toprak değişimi gibi birçok işlemi gerçekleştirebiliriz. 

- Mart ayında bahar havası tam hissedilmez. Hatta don olaylarının çoğunu martta yaşarız. O nedenle bitkileri iç mekândan dış mekâna taşımak için acele etmeyin. 

- Ani ısı değişimiyle bitkiye zarar verebiliriz. Bu yüzden bitkileri içeriden dışarıya yavaş yavaş taşımalıyız. Akşamları hava normalleşmeye başladığında bunu yapabiliriz. 

- Eğer bir önceki yıl toprak değişimine gidilmediyse bitki türüne uygun bir toprak karışımı hazırlanarak bitki sağlığı desteklenebilir. Kışın hasar alan yaprak, dal veya sürgünler budanarak bitki enerjisi doğru yönlendirilebilir. 

- İlkbaharla beraber bahçede bakılan bitkiler için hazırlık yapılabilir: Toprak havalandırılmalı, yabani otlar temizlenmeli, hastalıklara ve zararlılara karşı önlem alınmalı, çit bitkileri budanmalı, gübreleme tamamlanmalı, çim ekimine mart ayı itibariyle başlanmalı.

- Martta gül, papatya, lavanta, zinya; nisanda petunya, yine papatya, camgüzeli çiçeğine; mayıstaysa hercaimenekşe, leylak ve funda için balkonumuzda yer açabiliriz. 

- Monstera ailesi, Calathea gibi türler nemi çok sever. İç mekândaki nem oranını ölçüp bitkinin ihtiyacı doğrultusunda nem desteği sağlayabilirsiniz. 

- Peperomia türleri havadar ortamları sever. İç mekânda aydınlık ama  güneşe direkt maruz kalmayacağı yerler ideal. Nisan sonlarında destekleyici besin kullanabilirsiniz. 

- Fittonia hassastır, ani hava değişikliği yaşamaması gerekir. Özellikle nisan sonu, mayıs ayını çok sever. 

- Begonya türleri dışarıda daha sağlıklı gelişir. Kışın içeri aldığımız bu türleri baharda dışarı çıkarabiliriz. Direkt güneşe, esintiye maruz kalmayacağı bir konum seçmeliyiz. 

- Ficus da dış mekân sever. Direkt güneşe maruz kalmayacağı ama gün ışığını her yönden eşit alabileceği şekilde konumlandırırsak bitki formu da daha düzgün gelişir.

Ahu Toksöz, permakültür tasarımcısı (@greensquaremeter)
HAFTADA BİR BANYO VE GÜNEŞ KORUMASI
Haziran-Temmuz-Ağustos

- Yaz, daha yoğun güneş ışığı demektir. Evde ışığın nereye düştüğünü izleyin ve bitkilerinizi de buna göre konumlandırın. Bitkilerinizi haftada bir veya iki kez döndürün, böylece her iki tarafı güneş ışığından eşit faydalanır. 

- Bitkileri kavurucu güneşten koruyun. Ortamı sıkça havalandırın. Nem oranına dikkat edin. 

- Bitkilerinizi dışarıya taşımayı planlıyorsanız, hareketin kademeli olduğundan ve geceleri sıcaklığın 18 derecenin altına düşmediğinden emin olun. Önce en gölgeli yere yerleştirin, ardından yavaş yavaş daha ışıklı alana ilerleyin. 

- Yazın, ev bitkilerini daha sık sularız. Solgunluk, yaprak kıvrılması, kırışıklıklar ve kuru toprak bitkinin daha fazla suya ihtiyacı olduğu anlamına gelir. 

- Azot (N), fosfor (P) ve potasyum (K) bitkilerin en çok ihtiyaç duyduğu üç makro besin maddesidir. NPK oranı dengeli bir besin seçin. Yaz aylarında ayda bir sıvı besin takviyesi vermek bitkiler için hayatidir.

- Açık pencereler temiz hava getirir ama istenmeyen toz, polen ve zararlıları da içeri alır. Toz yapraklara yerleştiğinde, sağlıklı büyümeyi engelleyebilir. İç mekân bitkilerinizdeki tozu temizlemek için haftada bir ‘banyo zamanı’ planlayın ve nemli bir bezle yapraklardaki tozu nazikçe silin. 

- Evinize entegre edilecek bitkiler yaşadığınız ortama ve yaşam tarzınıza göre değişir. Ayrıca bitkileri ay ay değil, mevsimsel değerlendirmek gerekir. Ama haziranda ortanca, yasemin, yonca; temmuzda begonvil, morsalkım, lavanta; ağustosta gül, ekinezya, dahlia daha sık görülür. 

- Sardunya aydınlık ortamda tutulursa yaz boyunca güzel çiçekler açar. Begonya hafif gölgeli ve havadar ortamlarda... Abutilon kışın donlardan koruyabilirseniz, güneşli bir ortamda yıl boyu çiçekle kalır. Sabah güneşi alabileceği bir konumda gardenyanın çiçeklerinin keyfini çıkarabilirsiniz. Ortanca gölge alanların en güzel bitkisi. Otlarsa balkonlar için idealdir. Güneşli balkonlarda kekik, adaçayı, biberiye ve frenksoğanı; gölgeli balkonlarda maydanoz, nane ve fesleğen yetiştirmeyi deneyin.

Fem Güçlütürk, bitki bakım uzmanı (@labofem)
ZARARLILARA KARŞI DÜZENLİ KONTROL
Eylül-Ekim-Kasım

- Yazın sıcağında gelişmesini durdurup ‘bekleme’ moduna giren bitkiler tekrar ideal sıcaklığı bulunca ikinci büyüme dönemine girer. Bu dönemde kış için ihtiyaç duydukları besin takviyelerini vererek hem hastalıklara karşı dayanıklı olmaları hem de sağlıklı gelişmeleri sağlanabilir. 

- İklime göre bazı bitkileri balkonlardan içeri alabilirsiniz. Gerekiyorsa uygun toprak ve saksıya geçirebilirsiniz. Yazın verilen besinler toprak üstünde beyaz kumlar gibi biriktiyse bunları toplayıp taze toprak koyabilirsiniz. 

- Şebeke suyunda aşırı klor veya kimyasallar olabilir. Hassas türleri beklemiş su veya içme suyuyla sulayın. 

- Açık havadan eve giren bitkilerin mantar olmaması için bulundukları odayı sıkça havalandırmak, su spreyleme işini sabah saatlerinde yapmak, sulama rejimini yaza kıyasla seyrekleştirmek ve miktar olarak azaltmak gerekir. Zamanla yapraklarda biriken tozların fotosentezi engelleme riskine karşı kış öncesi ılık bir duş yaptırarak ya da yaprak silerek temizlik iyi gelecektir.

- Unlu bitler nemi ve gözden uzak köşeleri çok sever. Bu mevsim bitkinizi haftada bir iyice kontrol edin. Sulandırılmış alkole batırılan kulak pamuklarıyla üzerlerine dokununca bitlerden kurtulursunuz. Ancak alkol, tüylü dokulu bitkilerde hasar bırakabilir, önce küçük bir yerde deneyin. 

- Eylülde pennisetum setaceum (Çeşme darısı), durantha erecta, stapelia; ekimde muehlenbeckia, acıçiğdem, aeonium; kasımdaysa nandina, guzmanya sık görülür. 

- Muehlenbeckia pembe pamuk helva gibi çiçekleri ekimin ortalarına kadar açan bir saz türü. Pennisetum glaucum tek yıllık, P. setaceum rubrum ise çok yıllık sazlardan. Kış başına kadar bordo tonlarında başakları izlenebilir. 

- Süs biberleri ufak balkonlarda minyonluklarıyla tercih edilir. Yeriniz varsa cennet bambusu denen nandina domestica yaz sonu kırmızı yemişleri ve kızaran yapraklarıyla en sevdiklerimden. Soğanlı bitki sevenler için colchium güzçiğdemi, heamanthus albiflos, urginea maritima (adasoğanı) en bilindiklerin dışında çiçek arayanlara...

YILIN 12 AYI DEĞİŞMEYEN BAKIM ÖNERİLERİ

- Bitkilerin türlerine uygun vitamin takviyeleri belli ölçek ve periyotlarla yıl içerisinde kullanılabilir.

- Sulama her mevsim bitkilerin ihtiyaç duyduğu bakım rutinidir. Ancak evde bitki bakarken yaptığımız hataların başında aynı sulama düzenini yaz-kış devam ettirmek gelir. Bitkinin suyu kullanma hızı, fotosentez hızı ve ortamına göre değişeceğinden bitkinin isteklerini öğrenip toprağını parmak veya nemölçerle kontrol ederek su vermek doğru olacaktır.

- Saksı bitkilerinde eğer bitki sağlığında olumsuzluklar mevcutsa toprak, saksı değişimine gidilebilir. Ama kış mevsiminde acil bir durum yoksa ertelenebilir.

- Yaz ve kış mevsiminde tohumdan yetiştirmek istenen birçok bitki türü filizlendirilebilir. Burada en önemli nokta ortam sıcaklığıdır. Kışın oda sıcaklığında tohumları filizlendirip mevsiminde toprağa dikebilirsiniz.

- Nemin az olduğu ortamda yaprak uçları kurur. Sonbaharla birlikte yaprak sararmaları ve dökülmeler artabilir. Bir anda tüm yapraklarını dökmediği müddetçe arada bir yaprak sararması her mevsim normaldir.

- Eğer bitkide solan, sararan, kuruyan yapraklar mevcutsa her mevsim bitki üzerinden temizlenerek alınmalıdır. Böylece bitki enerjisini doğru kullanarak daha sağlıklı bir gelişim gösterir.