68 Hareketi’nde bir sanatçıyı etkileyecek her şey var: Risk, devrimcilik, başkaldırma, yeni bir yaşam tarzı ve estetik anlayışı...

Üzerinden 50 yıl geçtikten sonra, bugün, 68 Hareketi’ne nasıl bakıyorsunuz? Sizce bu hareket neleri başardı, nelerin üstesinden gelemedi?
- En önemli başarılar; gençlerin, düzenin polisinden korkmadan, hem bireysel hak ve değerinin farkına vararak hem de dayanışmanın önemini anlayarak beraberce mücadele etmesiydi. Bu ruhu; Gezi’de de, ‘Occupy Wall Street’de de gördük. 68 Fransa’sında, Çekoslovakyası’nda, 1971 veya 2013 Türkiyesi’nde, gençlik kendisinden farklı eğilimler taşıyan hükümet ve ideolojilere mağlup olmuş gibi göründü. Belki de o dönemlerin gerçeklerine göre mağlup oldu da... Ama aslında arkada bıraktıkları deneyimler, sesler ve cesur mücadele örnekleriyle bunlar birer kayıp sayılamazdı. ‘Kazanan’, aslında yok oluşunu da imzaladı.
Geleceğe dev bir arşiv...
O yıllardan çıkarabileceğimiz ne gibi dersler var?
- Maalesef dünya dönmeye devam ettikçe haksızlık da, eşitsizlik de, şiddet de var olmaya devam ediyor. 68 kuşağı; direnci, korkusuz tepki verme geleneğini, ölümden korkmamayı, insanın kendi değerleri için mücadelesinin kaçınılmazlığını dünyaya miras bıraktı. Bu miras yeterince konuşulup anlaşılıyor mu? Tartışılır. Malum, Türkiye’deki medya otosansürü nedeniyle çok az gündeme geliyor. Ama rahatlıkla şunu söyleyebilirim: Hareketin 30’uncu yılında AKM’de yaptığım sergi (‘68’li Yıllar’) ve çıkardığımız yayın, ‘40’ıncı yılında Piramid’ ve UPSD Galeri’de yaptığımız grup sergisi ve yayımlanan gazete (‘Bir Rüzgârın Arkeolojik Kazısı’) ve nihayet bu yıl yayımlanan ‘1968: Yarım Asırlık Genç’ sergi ve gazete geleceğe dev bir arşiv bırakıyor.

Sergide kimlerin eserleri var?

Ertuğrul Akyüz, Resul Aytemur, Bedri Baykam, Sinan Eren Erk, Bahri Genç, Genco Gülan, Murat Havan, Horasan, Nesren Jake, Ekrem Kahraman, Serhat Kiraz, Seydi Murat Koç Komet, Ergin Konuksever, İrfan Okan, Ardan Özmenoğlu, Denizhan Özer, Nedret Sekban, Ceren Selmanpakoğlu, Yusuf Taktak, Anıl Taşezen, Mehmet Yılmaz. (31 Temmuz’a kadar Piramid Sanat’ta görülebilir.)

Türkiye’deki 68 Hareketi, dünyadaki rüzgârın neresinde kalıyor sizce?
- Türkiye’deki 68 hareketi Batı’yla eşzamanlı olarak yaşanıyor ama kesinlikle onun bir kopyası değil. Daha çok 1917 Ekim Devrimi, 1923 Mustafa Kemal Devrimi, 27 Mayıs gibi tarihe damga vurmuş dönemlerle bir bağ üzerinden yürüyor. ‘Batı 68’i, mizahi sloganlara, cinsel özgürlüğe ve felsefeye de giriyor. ‘Türk 68’i çok daha katı bir şekilde siyasi alanda duruyor. Cinsel özgürlük arayışlarını biraz ‘burjuva dekadans’ olarak görüp katılımcı kız öğrencilere ‘bacı’ diye bakma eğilimi var. Deniz Gezmiş’in ve bazı arkadaşların kişisel mizah anlayışları ve yaşam tarzı rahatlıkları var ama bunlar kamuyla pek paylaşılmıyor. Bir de ‘Batı 68’i, dini çok daha fazla sorguluyor, ‘Türk 68’i bu konulara girmiyor.

Murat Havan’ın ‘Yoko ve John’ isimli eseri.
68 kuşağından kimleri anmak istersiniz?
- Hiç kimse boş yere efsane olmaz. O günleri dışarıdan, halkla beraber izleyen bir delikanlı olarak söylüyorum: Deniz Gezmiş, yaşarken de efsaneydi. Sokaktaki teyzeler de, üniversiteliler de, liseliler de ona tapardı. Bir zamanlama ustası olarak bir hareketiyle onbinlerce insanı yürütmeyi başarırdı. Amerikan emperyalizmini ilk deşifre edenlerden ve buna karşı mücadele verenlerden biriydi. Ayrıca tek kişiyi öldürmedi, kimseye ateş etmedi, onca eylemin ortasında! Ailesine hesabını veremeyeceği şeyi yapmazdı.
Sizin 68 Hareketi’ni konu alan kitaplarınız var, bundan başka sergileriniz de oldu. Bir sanatçı olarak sizi hangi açılardan etkiliyor bu konu?
- 68 Hareketi’nde, bir sanatçıyı etkileyecek her şey var: Risk, yenilikçilik, devrimcilik, protesto, başkaldırma, yeni bir yaşam tarzı ve estetik anlayışının gelişiyor olması, muhafazakârlarla ve düzenle açık restleşme ve hesaplaşma... Bunların her biri birer kamçı. Dolayısıyla getirdiği kavramlarla, siyasal ve eylemci önderlere eklenen Bob Dylan, hippi akımı,
Woodstock festivali, Jane Fonda gibi sayısız renkli yeni yıldız ve simgeyle, antiemperyalist ve barışçı yeni bir dünya çıkışlarıyla 68, dipsiz bir kuyu oluşturdu.

Barikat, düşündüğümden daha etkili oldu

Sergide sizin de yeni bir eseriniz yer alıyor: ‘Kaldırım Taşlarının Altında Kumsal Var’...
- Bir anda aklıma gelen bir büyük kolaj, enstalasyon... Son dönem çalışmalarımdaki sentez kompozit teknikler yine burada da egemen. Öne kurduğum Arnavut taşlarından oluşan gerçek barikat, düşündüğümden daha etkili oldu...
Sergiye paralel etkinliklerden ve çıkacak yayından da kısaca söz eder misiniz?
- Çıkardığımız 50’nci yıl gazetesinde 14 yazarın makalesi var. Ayrıca gerek kültürel, gerek siyasi açıdan 68’i ele alan 16 film gösterimi ve konunun en yetkin isimlerinin katılacağı sekiz panel düzenliyoruz. Konuşmacılar arasında; Deniz Gezmiş’in kardeşi Hamdi Gezmiş, gazeteciler Şükran Soner, Orhan Bursalı, Işıl Özgentürk, Deniz Kavukçuoğlu, eski 68’lilerden Sarp Kuray, Hacı Tonak, Mustafa İlker Gürkan, Kamil Dede, Gökalp Eren, Necla Kuglin, sanatçılardan Ekrem Kahraman, Gülsen Tuncer, Ataol Behramoğlu, Muzaffer Akyol gibi isimler olacak. Etkinlikler mayıs ve haziran boyunca sürecek. Detaylı bilgilere Piramid Sanat’ın web sitesinden veya Instagram hesabından ulaşabilirsiniz.