Hızlı ve kolay yayılıyor gençlere bayılıyor
Güncelleme Tarihi:
Mesude ERŞAN
Oluşturulma Tarihi: Eylül 13, 2009 00:00
Sağlık Bakanı Recep Akdağ geçtiğimiz hafta, “Domuz gribinden çok insan hastalanacak, buna hazırlıklı olalım” uyarısında bulundu. Aslına bakarsanız devlet başkanından bakanlara griple uğraşan uzmanlardan sokaktaki insana kadar dünyada binlerce insana domuz gribi bulaştı, yayıldı bile.
Türkiye’nin bu hastalıktan muaf olmasını beklemek elbette hayal. Nitekim de yurda girişini geciktirmek için alınan tüm önlemlere rağmen güney yarım küre sırasını savdı, şimdi sıra Türkiye’nin de bulunduğu kuzey yarım kürede. Neyse ki domuz gribiyle ilgili gizler birer birer çözülüyor. Çözüldükçe önlemler de gözden geçiriliyor. Sağlık Bakanlığı Pandemi İzleme Kurulu Üyesi Prof. Dr. Selim Badur , “Konu ciddi ama panikleyecek aşamada değiliz” diyor:
KOLAY YAYILIYOR, ŞİDDETLİ HASTALIK YAPMIYOR:
Domuz gribi virüsü H1N1 grip A, insanlar için yeni. Daha önce karşılaşmadığımız için virüse karşı antikor içermiyoruz. Hastalığın kolay bulaşması ve çok hızlı yayılmasının nedeni de bu. Dünya Sağlık Örgütü salgının kademeli ama süratle altıncı evreye (tüm kıtalara yayıldığını) geçtiğini ilan etti. Ancak anlaşıldı ki virüs, hızlı yayılmasına rağmen, ağır hastalık yapma özelliği taşımıyor. Örneğin kuş gribi H5N1’den farklı. Kuş gribi çok yavaş yayılıyordu, insandan insana bulaşmıyordu ama ağır hastalık ve yüksek oranda ölüme yol açıyordu. H1N1, H5N1’in tersine yayılımı kolay ama hastalık yapma özelliği az bir virüs.
KORKUTTUĞU KADAR ÖLDÜRMEDİ:
Her ne kadar domuz gribine bağlı ölümler bildirilse de virüsün öldürücülüğü mevsimsel gripten de az. Mevsimsel gribe yakalanan her 100 kişiden 1’i yaşamını kaybederken, domuz gribinden ölenlerin oranı yüzde 0.5. Yani yarı yarıya.
YÜKSEK ATEŞ İKİNCİ PLANDA:
Verilerimize göre, ateşli olguların sayısı, mevsimsel gribe göre daha az. Türkiye’deki vakaların yüzde 62’sinin ateşi 38 derecenin üzerinde. Hastalık şimdilik çok hafif klinik belirtilerle seyrediyor. Ama virüsün yeni olması, hızlı yayılması, zaman içinde yapısını değiştirip daha ağır hastalık yapma özelliği kazanmasından korkuyoruz. Çünkü ağır hastalık yapma özelliği, hızlı yayılmayla birleşirse ciddi sorunlara yol açabilir.
GENÇLERİ DAHA ÇOK SEVDİ:
Domuz gribinin, mevsimsel gripten önemli bir farkı da etkili olduğu yaşlar. Mevsimsel gripte 65 yaş üzerini riskli grupta kabul ediyoruz. Halbuki domuz gribi gençlerde (en sık 15-29 yaş arasında) görülüyor. Yaşlıların neden daha az yakalandığını net olarak bilmiyoruz. Belki daha eski yıllarda benzer virüslerle temas etmiş ve antikor üretmiş olabilirler. Bir başka önemli risk grubu ise gebeler.
YAYILMASINI ENGELLEYEMEYECEĞİMİZİ BİLİYORDUK:
Dünya Sağlık Örgütü, 6 Temmuz’dan bu yana domuz gribiyle ilgili ülke ülke rakam vermekten vazgeçti. Nedeni, hastalığın toplumlara çok hızlı yayılması. Birçok Batı ülkesi temmuz ayından itibaren alınan önlemleri kaldırdı. Engelleyemeyeceğemizi biliyorduk ama şimdiye kadar mümkün mertebe virüsün yerleşmesini geciktirmek için çaba sarf ettik. Gümrük kapılarında termal kameralarla izlememizin nedeni ülkeye girişini geciktirmekti. Artık termal kameralar kaldırıldı. Bu, virüsün artık Türkiye’de olduğunu ve yayıldığını kabul etmek anlamına geliyor.
KARANTİNA, HASTANE ŞART DEĞİL:
Batı ülkeleri haziranın başında domuz gribi hastalarını hastanede tutmayı bıraktı. Hastalık tablosunun hafif olması nedeniyle Dünya Sağlık Örgütü de zaten hastalara “Evinize gidin, insanla temas etmeyin ama hastaneye yatmanıza gerek yok” demeye başlamıştı. Türkiye’de hafif seyirli hastaları bile görevlendirilen hastanelerde, izole ederek tedavi ediyorduk. Şimdi bütün domuz gribi hastalarının hastaneye yatırılmasının anlamsız olduğunu düşünüyoruz. Sadece solunum yetmezliği veya başka ağır komplikasyonlar gelişen vakaların hastanede tedavi edilmesi uygun. Büyük çoğunluğunu, bilgilendirerek evlerine gönderiyoruz. Sokağa çıkmayın, 5 günden fazla evinizde kalın, etrafa bulaştırmamaya çalışın, hasta ziyaretine kimse gelmesin diyoruz.
HER HASTADAN TEST İÇİN ÖRNEK ALINMIYOR:
Salgının başında domuz gribi şüpheli herkesten örnek alınıp, test için referans laboratuvarlarına gönderiliyordu. Şimdi eskisi gibi her olgudan örnek alınmıyor. Boğaz ağrısı, ateş, öksürükle seyreden gribal enfeksiyonları domuz gribi kabul ediyoruz. Bundan sonra her yıl rutin yapılan grip izlemi çerçevesinde, mevsimsel ve kuş gribiyle birlikte domuz gribi de izlenecek.
ANTİVİRAL DEĞİL, PARASATEMOL+ASPİRİN VERİLİYOR:
Başta hasta ve hastayla temas edenlere antiviral kullanılıyordu. Dünya ülkeleri direnç gelişmemesi ve stokların azalmaması için antiviral kullanımı durduruldu. Antiviraller yerine parasatemol ve Aspirin veriliyor. Türkiye de buna uydu. Hastalık hafif seyirli olduğu için genellikle ikisi yetiyor. Ancak ağır vakalar antivirallerle tedavi ediliyor.
HIZLI TESTLERİ YAPTIRMAYIN:
Bazı özel hastane ve laboratuvarlar hızlı testlerle domuz gribi tanısı koymaya başladı. Buralarda hangi testin kullanıldığı ve sonuçları kuşkulu. Sadece yüzde 15-20’si doğru yakalıyor. Hızlı test yaptırıp, domuz gribi negatif denen insanlar bizde hastalık yok deyip, yayabiliyor virüsü.
OKULLARLA İLGİLİ KARAR ALINMASI LAZIM
Mevsim nedeniyle kapalı yerlerde, kalabalıkla temas artacak. Bu alanlardan biri de okul. Okulların açılmasıyla domuz gribi olgularında artış olacaktır. Bazı ülkeler okullarla ilgili kararlar aldı. Örneğin Fransa, bir okulda 3 domuz gribi olgusu varsa o okulun 5 gün süreyle kapatılması kararı aldı. ABD’nin bu konudaki tutumu çok daha farklı, domuz gripli çocukları (hafif seyrediyorsa) okula bile kabul ediyorlar. Türkiye’nin de bu konuda karar alması lazım.
AŞILARIN ARALIKTAN ÖNCE YETİŞMESİ ZOR
Üretim çalışmaları 15 Temmuz’da başladı. Birkaç gün önce pilot üretimi bitti. Şimdi klinik araştırmalar ve etkinlik çalışmaları başladı. Etkinliği saptandıktan sonra büyük kitleler için üretime geçilecek. Dolasıyla kasım ve aralıktan önce yetişmesini beklemek fazla iyimserlik. Sağlık Bakanlığı önce 20 milyon doz aşı alarak, 2’şer dozdan 10 milyon kişiye aşı yapılacağını açıkladı. Aşı eczanelerde satılmayacak. Öncelikle riskli grupta yer alan gebeler, 6-35 aylık çocuklar, kronik hastalıkları bulunanlar, sağlık personeli, kritik görevlerde çalışan kamu personeli aşılanacak.
KOLAY YAYILIYOR, ŞİDDETLİ HASTALIK YAPMIYOR:
Domuz gribi virüsü H1N1 grip A, insanlar için yeni. Daha önce karşılaşmadığımız için virüse karşı antikor içermiyoruz. Hastalığın kolay bulaşması ve çok hızlı yayılmasının nedeni de bu. Dünya Sağlık Örgütü salgının kademeli ama süratle altıncı evreye (tüm kıtalara yayıldığını) geçtiğini ilan etti. Ancak anlaşıldı ki virüs, hızlı yayılmasına rağmen, ağır hastalık yapma özelliği taşımıyor. Örneğin kuş gribi H5N1’den farklı. Kuş gribi çok yavaş yayılıyordu, insandan insana bulaşmıyordu ama ağır hastalık ve yüksek oranda ölüme yol açıyordu. H1N1, H5N1’in tersine yayılımı kolay ama hastalık yapma özelliği az bir virüs.
KORKUTTUĞU KADAR ÖLDÜRMEDİ:
Her ne kadar domuz gribine bağlı ölümler bildirilse de virüsün öldürücülüğü mevsimsel gripten de az. Mevsimsel gribe yakalanan her 100 kişiden 1’i yaşamını kaybederken, domuz gribinden ölenlerin oranı yüzde 0.5. Yani yarı yarıya.
YÜKSEK ATEŞ İKİNCİ PLANDA:
Verilerimize göre, ateşli olguların sayısı, mevsimsel gribe göre daha az. Türkiye’deki vakaların yüzde 62’sinin ateşi 38 derecenin üzerinde. Hastalık şimdilik çok hafif klinik belirtilerle seyrediyor. Ama virüsün yeni olması, hızlı yayılması, zaman içinde yapısını değiştirip daha ağır hastalık yapma özelliği kazanmasından korkuyoruz. Çünkü ağır hastalık yapma özelliği, hızlı yayılmayla birleşirse ciddi sorunlara yol açabilir.
GENÇLERİ DAHA ÇOK SEVDİ:
Domuz gribinin, mevsimsel gripten önemli bir farkı da etkili olduğu yaşlar. Mevsimsel gripte 65 yaş üzerini riskli grupta kabul ediyoruz. Halbuki domuz gribi gençlerde (en sık 15-29 yaş arasında) görülüyor. Yaşlıların neden daha az yakalandığını net olarak bilmiyoruz. Belki daha eski yıllarda benzer virüslerle temas etmiş ve antikor üretmiş olabilirler. Bir başka önemli risk grubu ise gebeler.
YAYILMASINI ENGELLEYEMEYECEĞİMİZİ BİLİYORDUK:
Dünya Sağlık Örgütü, 6 Temmuz’dan bu yana domuz gribiyle ilgili ülke ülke rakam vermekten vazgeçti. Nedeni, hastalığın toplumlara çok hızlı yayılması. Birçok Batı ülkesi temmuz ayından itibaren alınan önlemleri kaldırdı. Engelleyemeyeceğemizi biliyorduk ama şimdiye kadar mümkün mertebe virüsün yerleşmesini geciktirmek için çaba sarf ettik. Gümrük kapılarında termal kameralarla izlememizin nedeni ülkeye girişini geciktirmekti. Artık termal kameralar kaldırıldı. Bu, virüsün artık Türkiye’de olduğunu ve yayıldığını kabul etmek anlamına geliyor.
KARANTİNA, HASTANE ŞART DEĞİL:
Batı ülkeleri haziranın başında domuz gribi hastalarını hastanede tutmayı bıraktı. Hastalık tablosunun hafif olması nedeniyle Dünya Sağlık Örgütü de zaten hastalara “Evinize gidin, insanla temas etmeyin ama hastaneye yatmanıza gerek yok” demeye başlamıştı. Türkiye’de hafif seyirli hastaları bile görevlendirilen hastanelerde, izole ederek tedavi ediyorduk. Şimdi bütün domuz gribi hastalarının hastaneye yatırılmasının anlamsız olduğunu düşünüyoruz. Sadece solunum yetmezliği veya başka ağır komplikasyonlar gelişen vakaların hastanede tedavi edilmesi uygun. Büyük çoğunluğunu, bilgilendirerek evlerine gönderiyoruz. Sokağa çıkmayın, 5 günden fazla evinizde kalın, etrafa bulaştırmamaya çalışın, hasta ziyaretine kimse gelmesin diyoruz.
HER HASTADAN TEST İÇİN ÖRNEK ALINMIYOR:
Salgının başında domuz gribi şüpheli herkesten örnek alınıp, test için referans laboratuvarlarına gönderiliyordu. Şimdi eskisi gibi her olgudan örnek alınmıyor. Boğaz ağrısı, ateş, öksürükle seyreden gribal enfeksiyonları domuz gribi kabul ediyoruz. Bundan sonra her yıl rutin yapılan grip izlemi çerçevesinde, mevsimsel ve kuş gribiyle birlikte domuz gribi de izlenecek.
ANTİVİRAL DEĞİL, PARASATEMOL+ASPİRİN VERİLİYOR:
Başta hasta ve hastayla temas edenlere antiviral kullanılıyordu. Dünya ülkeleri direnç gelişmemesi ve stokların azalmaması için antiviral kullanımı durduruldu. Antiviraller yerine parasatemol ve Aspirin veriliyor. Türkiye de buna uydu. Hastalık hafif seyirli olduğu için genellikle ikisi yetiyor. Ancak ağır vakalar antivirallerle tedavi ediliyor.
HIZLI TESTLERİ YAPTIRMAYIN:
Bazı özel hastane ve laboratuvarlar hızlı testlerle domuz gribi tanısı koymaya başladı. Buralarda hangi testin kullanıldığı ve sonuçları kuşkulu. Sadece yüzde 15-20’si doğru yakalıyor. Hızlı test yaptırıp, domuz gribi negatif denen insanlar bizde hastalık yok deyip, yayabiliyor virüsü.
OKULLARLA İLGİLİ KARAR ALINMASI LAZIM
Mevsim nedeniyle kapalı yerlerde, kalabalıkla temas artacak. Bu alanlardan biri de okul. Okulların açılmasıyla domuz gribi olgularında artış olacaktır. Bazı ülkeler okullarla ilgili kararlar aldı. Örneğin Fransa, bir okulda 3 domuz gribi olgusu varsa o okulun 5 gün süreyle kapatılması kararı aldı. ABD’nin bu konudaki tutumu çok daha farklı, domuz gripli çocukları (hafif seyrediyorsa) okula bile kabul ediyorlar. Türkiye’nin de bu konuda karar alması lazım.
AŞILARIN ARALIKTAN ÖNCE YETİŞMESİ ZOR
Üretim çalışmaları 15 Temmuz’da başladı. Birkaç gün önce pilot üretimi bitti. Şimdi klinik araştırmalar ve etkinlik çalışmaları başladı. Etkinliği saptandıktan sonra büyük kitleler için üretime geçilecek. Dolasıyla kasım ve aralıktan önce yetişmesini beklemek fazla iyimserlik. Sağlık Bakanlığı önce 20 milyon doz aşı alarak, 2’şer dozdan 10 milyon kişiye aşı yapılacağını açıkladı. Aşı eczanelerde satılmayacak. Öncelikle riskli grupta yer alan gebeler, 6-35 aylık çocuklar, kronik hastalıkları bulunanlar, sağlık personeli, kritik görevlerde çalışan kamu personeli aşılanacak.